BulletPointsamenvatting bij de 8e druk van Personen- en Familierecht en Erfrecht: in een notendop van Ter Haar en Kolkman

Wat houdt afstammingsrecht in? Ch.1.1

• Familierechtelijke betrekkingen kunnen volgens het afstammingsrecht op vier verschillende wijzen ontstaan:

  • Geboorte

  • Erkenning

  • Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap

  • Adoptie

• Bij de geboorte moet een aantal zaken worden geregeld:

  • Aangifte doen van de geboorte bij het gemeentehuis

  • Voornaam en geslachtsnaam doorgeven

  • De woonplaats doorgeven

Wat is er juridisch vastgelegd over ouderlijk gezag en minderjarigheid? Ch.1.2

• Er zijn verschillende samenlevingsvormen, met diverse vormen gezag horen en voorwaarden:

  • Gehuwden van verschillend geslacht: 

    • Juridische ouders hebben gezag

    • Kind moet tijdens huwelijk zijn geboren

  • Twee gehuwde vrouwen

    • Beide vrouwen hebben gezag

    • Er mag geen man zijn die het kind heeft erkend

  • Twee gehuwde mannen

    • Geen ouderlijk gezag van rechtswege (slechts mogelijk via 1:253c BW of 1:253t BW)

    • Kind moet erkend worden door één van de twee mannen

  • Geregistreerde partners van verschillend geslacht

    • Juridische ouders hebben gezag

    • Man moet het kind erkennen

  • Twee vrouwen met geregistreerd partnerschap: zie twee gehuwde vrouwen

  • Twee mannen met geregistreerd partnerschap: zie twee gehuwde mannen

  • Partners van verschillend geslacht zonder juridische band

    • Juridische ouders hebben gezag

    • Voorwaarde is dat het kind erkend moet worden door de man, vervolgens moet er om gezamenlijk gezag over het kind bij de kantonrechter worden verzocht

  • Twee vrouwen zonder juridische band

    • Voor de partner die niet de moeder is, dient de in art 1:253t BW genoemde procedure te worden gevolgd om gezag te verkrijgen

  • Twee mannen zonder juridische band: zie twee gehuwde mannen

• Voogdij eindigt wanneer:

  • De minderjarige meerderjarig wordt, of wanneer hij overlijdt

  • Door het overlijden van de voogd

  • Door ontslag op verzoek van de voogd

  • Door ontzetting uit de voogdij

  • Als de voogdij aan een andere voogd wordt opgedragen

  • Als na het overlijden van een van de ouders de overlevende ouder op zijn verzoek met het ouderlijk gezag wordt bekleed.

Wat is de juridische betekenis van meerderjarigheid? Ch.1.3

Gevolgen meerderjarigheid:

• Iemand wordt volledig handelingsbekwaam

• Niet meer afhankelijk van ouders als het gaat om het verrichten van rechtshandelingen

• Hiermee eindigt het ouderlijk gezag of de voogdij over minderjarigen

Wat zijn in Nederland de verschillende samenlevingsregelingen die gesloten kunnen worden? Ch.1.4

Er bestaan verschillende samenlevingsvormen:

• Samenwonen

• De samenlevingsovereenkomst

• Geregistreerd partnerschap

Wat is er geregeld binnen het afstammingsrecht over het gezin? Ch.1.5

Een aantekening in het gezagsregister kan worden geweigerd, indien op dat moment:

• Een van de ouders onbevoegd is tot gezag

• Een van de ouders is ontheven of ontzet van het gezag en de andere ouder het gezag uitoefent

• Een voogd met het gezag over het kind is belast

• De voorziening in het gezag over het kind is komen te ontbreken

• De ouder die het gezag heeft dit samen met een ander uitoefent

Wat houdt een huwelijk juridisch in? Ch.1.6

• Verschillen tussen geregistreerd partnerschap en huwelijk:

  • De aanstaande partners maken hun verbintenis voor de wet officieel door het afleggen van een verklaring.

  • De familierechtelijke betrekkingen met kinderen. Als een vrouw en een man met elkaar trouwen, en er wordt in dit huwelijk een kind geboren, dan zijn zij van rechtswege de ouders van het kind. Bij een geregistreerd partnerschap ontstaan door de geboorte van een kind alleen familierechtelijke betrekkingen tussen moeder en kind. Om familierechtelijke betrekkingen met de mannelijke partner van de moeder tot stand te brengen, moet de man het kind erkennen.

  • Het geregistreerd partnerschap eindigt bij overlijden. Daarnaast kan het geregistreerd partnerschap eindigen doordat een van de partners, of beide partners, de registratie ongedaan willen maken. De beëindiging van het geregistreerd partnerschap via de rechter is gelijk aan een scheidingsprocedure bij het huwelijk.

• Er zijn vijf manieren waarop een geregistreerd partnerschap kan eindigen:

  • Door de dood;

  • Door vermissing van één van de partners, en een daarop volgend nieuw geregistreerd partnerschap of huwelijk van de achtergebleven partner;

  • Met wederzijds goedvinden;

  • Door ontbinding op verzoek van één of beide partners;

  • Door omzetting van een geregistreerd partnerschap in een huwelijk.

• Een aantal goederen vallen niet in de gemeenschap van goederen:

  • Geërfde of geschonken goederen waarvan door de erflater of schenker bepaald is dat zij buiten de gemeenschap vallen.

  • Het recht van vruchtgebruik op een nalatenschap van de langstlevende echtgenoot;

  • Goederen en schulden die aan een van de echtgenoten op een bijzondere wijze verknocht zijn, voor zover die verknochtheid zich tegen het in de gemeenschap vallen verzet;

  • Pensioenrechten.

• Enkele bekende methoden om huwelijksvoorwaarden op te stellen zijn:

  • Koude uitsluiting. Hierbij is iedere vorm van gemeenschappelijk inkomen of vermogen uitgesloten. Het is een uitsluiting van gemeenschap.

  • Het Amsterdams verrekenbeding. Dit houdt in dat er jaarlijks (periodiek) aan het einde van het jaar een optelsom van de gezamenlijke baten wordt gemaakt, die vervolgens onderling verdeeld worden.

  • Het finale verrekenbeding. Alle eigendommen van een echtpaar worden bij het eindigen van de huwelijksovereenkomst verdeeld alsof het echtpaar in gemeenschap van goederen getrouwd was.

  • Beperkte gemeenschap. Bij beperkte gemeenschap van goederen is er sprake van een gemeenschappelijk deel en een privé-deel. Ook kan voor het omgekeerde gekozen worden.

Hoe is adoptie juridisch geregeld? Ch.1.7

• Bij adoptie dient met verschillende regelgeving rekening te worden gehouden:

  • Buitenlandse recht

  • De Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka)

  • Het Haagse adoptieverdrag

  • De Wet conflictenrecht adoptie

• Een aantal dingen zijn ingevolge art. 1.228 BW van belang voor het slagen van een adoptieverzoek:

  • De adoptanten moeten het kind gedurende een jaar hebben verzorgd en opgevoed

  • Het kind moet minderjarig zijn op de dag van het eerste verzoek tot adoptie en een kind van 12 jaar of ouder mag het adoptieverzoek niet tegenspreken.

  • Voor de oorspronkelijke ouders van het kind geldt dan dat zij niet langer het ouderlijk gezag over het kind mogen hebben.

Wat is het juridische verschil tussen curatele, bewind en mentorschap? Ch.1.8

• Een aantal mogelijkheden bestaan er voor mensen die niet in staat zijn om alles voor zichzelf te beslissen:

  • Curatele. Je kunt onder curatele worden gesteld vanwege een geestelijke stoornis, verkwisting en soms wegens drankmisbruik. Als iemand onder curatele wordt gesteld, wordt hij handelingsonbekwaam verklaard.

  • Bewind. De onder bewindgestelde wordt niet handelingsonbekwaam. De bewindvoerder heeft voor handelingen die ten in het nadeel van de onder bewindgestelde kunnen zijn een machtiging van de kantonrechter nodig.

  • Mentorschap. De verantwoordelijkheid van niet-vermogensrechtelijke aard. Tijdens het mentorschap is de mentor bevoegd om rechtshandelingen te doen voor de persoon.

Wat is er juridisch geregeld met betrekking tot echtscheiding? Ch.1.9

• Een ontbinding vindt van rechtswege plaats in geval van:

  • Eindigen van huwelijk of geregistreerd partnerschap door overlijden

  • Eindigen van huwelijk door echtscheiding of ontbinding van geregistreerd partnerschap door de rechter

  • Scheiding van tafel en bed

  • Opheffing van gemeenschap door beschikking

  • Vermissing en een daarop gevolgd huwelijk of partnerschap

  • Opheffing bij latere huwelijksvoorwaarden.

• De opheffing van de gemeenschap kan worden verzocht wanneer:

  • De andere echtgenoot op lichtvaardige wijze schulden maakt

  • Hij de goederen der gemeenschap verspilt

  • Hij handelingen verricht die kennelijk indruisen tegen het bestuur van de andere echtgenoot over goederen van de gemeenschap

  • Hij weigert de nodige inlichtingen te geven omtrent de stand der goederen van de gemeenschap en van de daarop verhaalbare schulden en het over die goederen gevoerde bestuur.

Wat is de juridische betekenis van een reparatiehuwelijk en wat kunnen de juridische gevolgen zijn van het overlijden van een van de partijen? Ch.1.10

• Gevolgen van reparatiehuwelijk:

  • Alle gevolgen van eerdere huwelijk herleven van rechtswege

  • Er wordt gedaan alsof nooit echtscheiding heeft plaatsgevonden

  • Testamenten moeten wel opnieuw worden gemaakt

  • Derden mogen echter niet benadeeld worden door hernieuwde huwelijk

Wat is erfrecht? Ch.2.1

• Belangrijkste bronnen erfrecht:

  • Boek 4 BW

  • Boek 3 BW

  • Boek 6 BW

  • Boek 7 BW

Wat betekent Ab-Intestaaterfrecht? Ch.2.2

• Vier groepen parentelen in hiërarchische volgorde:

  • Parentele 1: De niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot van de erflater samen - met diens kinderen;

  • Parentele 2: De ouders van de erflater samen met diens broers en zusters;

  • Parentele 3: De grootouders van de erflater;

  • Parentele 4: De overgrootouders van de erflater.

Wat houdt de wettelijke verdeling binnen het Ab-Intestaaterfrecht in? Ch.2.3

• Gevolgen wettelijke verdeling:

  • Langstlevende verkrijgt van rechtswege de goederen van de nalatenschap

  • Mogelijkheid om geen gebruik te maken van deze optie en de vordering door te schuiven naar de kinderen

  • Kinderen krijgen een niet-opeisbare vordering op hun ouder.

  • Wilsrechten voor de kinderen: deze rechten verhinderen dat sommige goederen naar de stieffamilie gaan, ook wel het stieffamiliegevaar genoemd.

• Mogelijkheid voor stiefkinderen:

  • Op grond van art. 4:27 BW kan bepaald worden door een testateur dat een stiefkind als eigen kind in deze verdeling wordt betrokken

  • Niets geregeld? Dan zal het stiefkind niet erven, het is immers geen bloedverwant van de erflater.

Wat zijn de verschillende vangnetten binnen het Ab-Intestaatrecht? Ch.2.4

• Andere wettelijke rechten:

  • Art. 4:28 BW

  • Art. 4:29 BW (vruchtgebruik van woning en inboedel in geval van behoeftigheid)

  • Art. 4:30 BW (vruchtgebruik op overige goederen)

  • Art. 4:35 lid 1 BW (recht op een lumpsum)

  • Art. 4:36 BW (recht op een eenmalige geldvordering)

  • Art. 4:38 BW (overnamerecht)

Wat zijn de formele aspecten binnen het testamentair recht? Ch.2.5

• Kenmerken uiterste wilsbeschikking:

  • Het is een ongerichte eenzijdige rechtshandeling.

  • Kan worden herroepen door de testateur.

  • Enkel persoonlijk op te maken en te herroepen.

  • Kan slechts bij bepaalde vorm worden opgemaakt

• Vormvoorschriften testament:

  • De wet stelt uiterlijke eisen aan de akte. De tekst moet goed leesbaar zijn en mag geen afkoringen bevatten en de tekst van de akte wordt duurzaam op deugdelijk materiaal gesteld.

  • Inhoudelijke voorschriften, ten aanzien van bijvoorbeeld de notaris, de comparant en de plaats en tijd van handeling.

  • Ten derde heeft de wet formaliteiten in petto met betrekking tot het verlijden (passeren) van de akte. Een aantal van deze formaliteiten behoeft vermelding in het slot van de akte.

Wat zijn de materiële aspecten binnen het testamentair recht? Ch.2.6

• Grenzen aan de testeervrijheid:

  • Een uiterste wilsbeschikking waarvan de inhoud strijdt met de goede zeden of de openbare orde, is nietig (art. 4:44 lid 1 BW). Bovendien is een voorwaarde of een last die onmogelijk te vervullen is, of die in strijd is met de goede zeden, openbare orde of een dwingende wetsbepaling, voor niet geschreven gehouden (art. 4:45 lid 1 BW).

  • Daarnaast stuit de bevoordeling van verzorgers van de testateur soms op wettelijke weerstand. Het komt geregeld voor dat een testateur de persoon of personen die hem verzorgen bij uiterste wil wenst te bedenken. De regeling van art. 4:57 BW beoogt bevoordeling te voorkomen van personen die misbruik kunnen maken van hun positie.

Wat is de juridische betekenis van "een legitieme portie"? Ch.2.7

• Berekening legitieme portie:

  • De grootte van de legitieme portie = de fictieve massa x de legitimaire breuk. De legitimaire breuk houdt de helft van het erfdeel in bij versterf.

Wat is de juridische betekenis van een "boedelafwikkeling"? Ch.2.8

• Drie mogelijkheden voor erfgenaam t.a.v. een aan hem opgekomen nalatenschap:

  • Zuivere aanvaarding: men zegt dan ‘ja’ op de erfopvolging en wordt daardoor verantwoordelijk voor de baten en de schulden van de nalatenschap.

  • Beneficiaire aanvaarding: dit is aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving. Als er nu schulden zijn in de nalatenschap hoeven die niet uit eigen zak voldaan te worden. Hier zijn echter hogere kosten aan verbonden.

  • Verwerping: hierbij besluit men niet in de voetsporen van de erflater te treden. Men wordt dan geacht nooit erfgenaam te zijn geweest.
    Verwerping kan velerlei, soms onbedoelde gevolgen hebben: erfbelasting, plaatsvervulling, imputatie, bijstand en alimentatie.

Welk overgangsrecht bestaat er binnen het erfrecht sinds de wetswijzigingen van 2003? Ch.2.9

• Hoofdregels overgangsrecht:

  • Nieuwe erfrecht heeft onmiddellijke werking, tenzij reden bestaat het oude recht te volgen.

  • Uitzondering 1: in het geval van de onder oud recht opengevallen nalatenschap, waarvan de afwikkeling nog gaande is in het nieuwe recht

  • Uitzondering 2: in het geval van de nalatenschap die onder het nieuwe recht openvalt waarin onder een oud recht vervaardigde uiterste wil effect sorteert.