Anagnostakis tegen Commissie (Case C-589/15 P) - Arrest

Anagnostakis tegen Commissie (HvJ 12-09-2017, zaak C-589/15 P)

Casus

Een Grieks burger Alexios Anagnostakis is de organisator van het Europees burgerinitiatief (EBI) "Een miljoen handtekeningen voor een Europa van solidariteit". Dit heeft hij in juli 2012 bij de Europese Commissie ingediend. Het doel van dat initiatief is om in de EU-wetgeving het "beginsel van de noodsituatie" vast te leggen, waarbij “wanneer het financiële en politieke bestaan van een staat in gevaar is door het betalen van een afschuwelijke schuld, de weigering van de betaling ervan noodzakelijk en te rechtvaardigen is". In het initiatiefvoorstel wordt het economisch en monetair beleid (artikelen 119 tot en met 144 VWEU) als rechtsgrondslag voor de goedkeuring ervan genoemd.

De Europese Commissie heeft geweigerd dit voorstel te registreren omdat het niet viel onder de bevoegdheden van de Commissie om een voorstel in te dienen voor een rechtshandeling van de Unie ter uitvoering van de Verdragen. Anagnostakis heeft een beroep tot nietigverklaring van het besluit ingesteld. Volgens hem heeft de Commissie blijk gegeven van onjuiste rechtsopvattingen. Het Gerecht heeft het beroep ongegrond verklaard. Het Gerecht heeft geoordeeld dat de Commissie met betrekking tot de Verdragen niet bevoegd was om aan de EU-wetgever voor te stellen het beginsel vast te leggen dat de zware overheidsschuld van landen in een noodsituatie moet kunnen worden kwijtgescholden. Daarom richt Anagnostakis zich tot het Hof.

Hof van Justitie

Het Hof bevestigt het arrest van het Gerecht. Het Hof geeft eerst aan dat de Commissie, gezien het belang van het Europees burgerinitiatief, duidelijk moet motiveren waarom zij weigert een initiatief te laten registreren. Het initiatief van Anagnostakis was echter zeer beknopt en onduidelijk en daarom bevestigt het Hof de conclusie van het Gerecht dat het besluit van de Commissie voldoende gemotiveerd is.

Net als het Gerecht meent het Hof dat artikel 122 lid 1 VWEU niet van toepassing is op maatregelen die als voornaamste doel hebben de ernst van de financieringsproblemen van een lidstaat te verlichten. Daarnaast kan dit artikel niet als basis fungeren voor de vaststelling van een maatregel op grond waarvan een lidstaat in wezen eenzijdig kan beslissen zijn schuld niet of deels af te lossen. Wat betreft artikel 122 lid 2 VWEU, stelt het Hof dat dit niet rechtvaardigt dat een algemeen en permanent mechanisme van niet-terugbetaling van schulden wordt ingevoerd dat gebaseerd is op het beginsel van de noodsituatie. Daarnaast heeft het alleen betrekking op financiële bijstand van de Unie en niet op die van de lidstaten. Het Gerecht heeft dus juist geoordeeld dat de toepassing van het beginsel van de noodsituatie niet kan worden beschouwd als een door de Unie verleende bijstand, omdat zo’n beginsel niet alleen betrekking heeft op schulden van de lidstaten aan de Unie, maar ook op schulden van de lidstaten aan andere natuurlijke of rechtspersonen, zowel publiekrechtelijke als privaatrechtelijke personen (met inbegrip van andere lidstaten).

Het beginsel van de noodsituatie kan ook niet worden gerechtvaardigd door artikel 136 VWEU. Er is geen reden om te concluderen dat de aanneming van het beginsel van de noodsituatie bedoeld is om de coördinatie van de begrotingsdiscipline te versterken of binnen de richtsnoeren voor het economisch beleid valt. Ook omdat dit beginsel in feite zou leiden tot de vervanging van de in art. 136 VWEU verankerde vrije wil van de contractspartijen door een wetgevingsmechanisme voor de eenzijdige kwijtschelding van de overheidsschuld.

Kern

het Hof moet zich in deze zaak buigen over het Europese burgerinitiatief. Het voorstel voor een Europees burgerinitiatief om de kwijtschelding van de overheidsschuld van landen in een noodsituatie mogelijk te maken, is terecht afgewezen door de Commissie. Het Hof oordeelt dat het onderwerp van zo’n initiatief niet kan worden gebaseerd op de EU-Verdragen. M.a.w. er komt geen burgerinitiatief voor “beginsel van noodsituatie” van overheidsschulden.