Aantekeningen van de hoorcolleges in week 6 van Internationaal Publiekrecht

Inleiding

Dit college wordt verzorgd door prof. N.J. Schrijver, de schrijver van de literatuur die we moeten lezen. Hij vraagt zich in het boekje af of er wel internationaal recht bestaat. Want er is nog veel ellende in de wereld (bijv. Syrië). Ook in Georgië klagen ze nog steeds dat delen van hun land in handen van de Russen zijn. Territoriale integriteit is dan ook heel belangrijk.

Wereldgeschiedenis

In 1945 begon de San Francisco conferentie waar een nieuwe Volkenbond opgericht zou moeten worden. Daar zijn heel veel onderzoeken gedaan naar de opstelling van de bepalingen van het verdrag. President Roosevelt was de grote kracht van de VN, maar hij overleed voor de oprichting. De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken zag Nederland als grote mogendheid, ook door het feit dat we in Azië en Amerika koloniën hadden. Hij had nooit voorzien dat in 1946 Indonesië onafhankelijk zou worden en kon het ook niet verkroppen dat we op wereldniveau maar als kleine staat werden gezien.

Doelstellingen oprichting VN-Handvest

Bij de oprichting van het VN-Handvest werden verschillende doelstellingen bepaald. Vrede en veiligheid tussen staten was daar één van, door samenwerking hoopten ze namelijk oorlog te voorkomen. Daarom zijn ook vriendschappelijke betrekkingen tussen staten belangrijk. Economische, sociale, culturele en humanitaire samenwerking is ook van belang, want bij slechte situatie van die omstandigheden bestaat er ook een grotere kans op oorlog. Zelfbeschikking en respect van de rechten van mens werden nog niet als recht, maar wel als beginsel opgenomen. Dit was een reactie op de Tweede Wereldoorlog (WOII).

Nieuwe doelstellingen

In de loop der jaren zijn er ook andere doelstellingen bijgekomen. Er kwamen in het oorspronkelijke Handvest wel richtlijnen voor koloniaal bestuur voor. Maar na de WOII worden de koloniale gebieden zich bewust van hun rechten, ook met steun van de VS en de Sovjet-Unie. In een periode van 15 jaar is dekolonisatie bijna helemaal voltrokken. De VN wilde eigenlijk een eigen VN-leger, maar dat is nooit gelukt. Door troepen van lidstaten wordt wel aan peace-keeping gedaan. De zogenaamde ‘blauwhelmen’ worden geacht een bufferzone te creëren (bijv. Mali). Ontwikkelingssamenwerking hoort ook bij nieuwe doelstellingen. Milieubescherming is in 1972 begonnen op Zweeds initiatief. Ook de samenwerking tussen de civil society (non-gouvermentele organisaties) en het bedrijfsleven moet worden bevorderd. Daarnaast is terrorismebestrijding en het voorkomen daarvan (zeker na 9/11) heel belangrijk geworden. Naoorlogse vredesopbouw is ook urgent, omdat door vooruitgang nieuwe oorlogen kunnen worden voorkomen.

Mondiale waarden

Kofi Annan is leidend geweest in het opstellen van de mondiale waarden. Vrede en veiligheid wordt steeds ‘positiever’ geformuleerd. Mensen moeten namelijk hun levensmogelijkheden kunnen ontplooien en volken moeten over hun eigen lot kunnen beschikken. Menselijke waardigheid en veiligheid moeten door andere staten worden aangevuld/overgenomen wanneer de eigen staat dat niet doet. Zo regelt het Rode Kruisrecht dat ook in oorlogstijd mensenrechten moeten worden geaccepteerd. Duurzaamheid wordt door meer afspraken over het milieu geprobeerd veilig te stellen. Er wordt gestreefd naar leefbare aarde, ook voor de toekomstige generaties.

Wereldrecht

De beginselen en regels van het internationaal publiekrecht moeten een heel breed draagvlak in de wereldgemeenschap hebben. Het gaat namelijk om het rechtsbelang van allen en direct inroepbare rechten. Het recht van de zee en diplomatieke betrekkingen zijn van die oude wereldrechten.

Nieuwe vormen van wereldrecht zijn zelfbeschikking en het recht van volken om te bestaan. De rechten van de mens, wereldnatuurbeschermingsrecht en het wapenbeheersingsrecht (het tegengaan van kernwapens) worden ook daartoe gerekend.

Jus cogens (dwingend recht) is nieuw voor het wereldrecht. Bij fundamentele, algemene rechtsnormen is afwijking niet toegestaan. Er bestaat veel discussie over wat daartoe dan behoort. In ieder geval genocide en slavernij.
Erga omnes is ruimer dan dwingend recht en betekent een verplichting jegens allen.

Verenigde Naties

VN is de belangrijkste internationale organisatie, zij is er niet voor staten, maar voor burgers. Eens in de 4,5 jaar moeten staten uiteenzetten hoe de mensenrechten in hun staat worden gewaarborgd.

Er zijn nog veel discussies over bijvoorbeeld de samenstelling van de Veiligheidsraad. Het is nu effectief geregeld, omdat er niet veel staten inzitten, maar zou het niet representatief moeten zijn met meerdere staten. Zouden er geen regionale organisaties in moeten zitten, zoals de Europese Unie. Ook het vetorecht is onderwerp van discussie, zou dat niet afgeschaft moeten worden, of gereguleerd; dat er niet één, maar twee veto’s nodig zijn om afspraken tegen te houden.