Zaak 311/85, Vlaamse reisbureaus - Arrest

Zaak 311/85, Vlaamse reisbureaus

Feiten

I.c. ging het om de vereniging voor Vlaamse Reisbureaus (VVR) die in 1963 een gedragscode had ontworpen waarin prijsafspraken werden gemaakt en waar het reisagenten werd verboden om kortingen te geven. Prijsafspraken in het Europese mededingingsrecht is niet toegestaan. De gedragscode werd in 1966 echter door de Belgische overheid in een wettelijke bepaling (koninklijk besluit) opgenomen. Toen de sociale dienst (een reisagent voor het personeel van de plaatselijke overheidsdiensten) kortingen aan klanten gaf, werd zij door de VVR geboden deze praktijken te beëindigen, wegens strijd met de gedragsregels neergelegd in het koninklijk besluit. De sociale dienst stond namelijk de commissie die normaliter aan de reisagenten toekomt af aan zijn cliënten. De sociale dienst stelde dat het genoemde besluit in strijd zou zijn met het Unierecht waarna het tot een rechtszaak kwam.

De Belgische rechter richtte zicht tot het Hof met een prejudiciële vraag o.a. of de besluiten en de eventuele overeenkomsten die daarop gebaseerd zouden zijn, verenigbaar waren met het vrije verkeer van goederen.

Hof van Justitie

De artikelen 85 en 86 EEG Verdrag betreffen weliswaar de gedragingen van ondernemingen en niet de wettelijke of bestuursrechtelijke maatregelen van de lidstaten, maar het verdrag legt de lidstaten de verplichting op, geen maatregelen te nemen welke die bepalingen hun nuttig effect kunnen ontnemen. Dit zou vooral het geval zijn, wanneer een lidstaat de totstandkoming van met artikel 85 strijdige mededingingsregelingen begunstigt of de werking ervan versterkt.

Een wettelijke of bestuursrechtelijke bepaling van een lidstaat, die reisagenten verplicht de door de touroperators vastgestelde prijzen en tarieven te eerbiedigen, die hun verbiedt de over de verkoop van die reizen geinde commissies met de cliënten te delen of aan deze cliënten ristorno’s toe te kennen, en die zo’n handelswijze als een daad van oneerlijke mededinging aanmerkt, is onverenigbaar met de verplichtingen die voor lidstaten voortvloeien uit artikel 5 juncto art. 3 sub f en art. 85 EEG Verdrag, wanneer zij tot doel of tot gevolg heeft, dat de met artikel 85 strijdige werking van mededingingsregelingen wordt versterkt.

Nu reizen diensten en geen goederen zijn, zijn die verdragsbepalingen betreffende het vrije verkeer van goederen daarop niet van toepassing. Voor de toepasselijkheid van artikel 81 EG op agentuurovereenkomsten moest worden gekeken naar enerzijds het financiële of commerciële risico dat de agent draagt en anderzijds de vraag of de agent een geïntegreerd hulporgaan is van de onderneming van de principaal. I.c. heeft het Hof van Justitie bepaald dat voor dit laatste moet worden gekeken of de agent voor alleen één of voor meer principalen werkt. Het Hof oordeelde i.c. dat de reisagenten als zelfstandige marktpartijen moesten worden aangemerkt omdat zij reizen van een groot aantal touroperators verkochten.

Kern

Het Hof stelde dat reizen geen goederen zijn in de zin van artikel 34, maar diensten. Het Hof besliste dat artikel 85, lid 1, EG- Verdrag kan worden toegepast op een zelfstandig tussenpersoon, die een autonome dienstverleningsactiviteit uitoefent, en die niet kan worden aangemerkt als een in de onderneming van een ander geïntegreerd hulporgaan. Het Hof stelde vast dat de overeenkomsten tussen reisagenten en touroperators in strijd waren met het kartelverbod van artikel 85 lid 1. Door aan de hand van een wettelijk regeling de werking van de overeenkomsten tussen reisagenten en touroperators te versterken, handelde België in strijd met de norm van artikelen 5 en 3 E(E)G en 85.