Wetsvoorstel Bestuur en Toezicht: een terechte modernisering van het rechtspersonenrecht - Zaman - Artikel

D.F.M.M. Zaman, ‘Wetsvoorstel Bestuur en Toezicht: een terechte modernisering van het rechtspersonenrecht’

Op 10 juni 2016 is bij de Tweede Kamer het Wetsvoorstel Bestuur en Toezicht (hierna te noemen ‘wetsvoorstel’ ingediend. Het wetsvoorstel richt zich op het verbeteren van het wettelijke kader voor de vereniging, de coöperatie, de onderlinge waarborgmaatschappij en de stichting. Men wil bovendien de wetgeving harmoniseren en zorgen voor de codificatie van de normen die worden gehanteerd in de rechtspraak en in de literatuur. De aanleiding voor het wetsvoorstel zijn de incidenten die plaatsvinden in de publieke sector.

Wettelijke grondslag voor de raad van commissarissen en het monistisch bestuurssysteem

Raad van commissarissen

Voor de vereniging en de stichting is er momenteel geen wettelijke regeling voor de instelling van een raad van commissarissen. Met het wetsvoorstel wordt een bepaling opgenomen die hierin voorziet. Men heeft gekozen om de term ‘raad van commissarissen’ in de wettelijke bepaling te hanteren. Het maakt echter niet uit hoe een toezichthoudend orgaan door de rechtspersoon zelf wordt aangeduid. Het dient echter wel te gaan om een orgaan dat de taak heeft om toezicht te houden. Een orgaan dat adviseert of een specifieke deeltaak heeft, valt niet onder de bepaling die ziet op het instellen voor de raad van commissarissen. Op een toezichthoudend orgaan zijn alle voorschriften die betrekking hebben op de samenstelling en het functioneren van de raad van toepassing.

Monistisch bestuur

Voor de NV en de BV heeft men de mogelijkheid opgenomen om een monistisch bestuur in te stellen. Dit noemt men ook wel een one-tier board. In dit systeem wordt het toezicht uitgevoerd door uitvoerende bestuurders. Het is echter wel van belang dat je bepaalde taken niet aan deze bestuurders kunt toebedelen. Het gaat hierbij om het voorzitterschap, het doen van een voordracht en het vaststellen van de beloning van uitvoerende bestuurders.

Uniformering van de tegenstrijdig-belangregeling

In de huidige wettelijke regeling is er geen tegenstrijdig-belangregeling voor de stichting opgenomen. Men geeft in het voorstel aan dat ze de tegenstrijdig belangregel wil verplaatsen naar het algemene gedeelte van boek 2 BW. Dit heeft tot gevolg dat voor alle rechtspersonen geldt dat bestuurders met een tegenstrijdig belang niet mogen deelnemen aan de beraadslaging en besluitvorming over het betreffende onderwerp. Als alle bestuurders een tegenstrijdig belang hebben, komt de beslissingsbevoegdheid toe aan de raad van commissarissen, als deze er niet is, aan de algemene vergadering. Voor de stichting kent men een bijzondere regeling, omdat deze geen algemene vergadering heeft. Indien er sprake is van een tegenstrijdig belang, en de stichting geen raad van commissarissen heeft, blijft de beslissingsbevoegdheid bij de bestuurders liggen. Het bestuur moet dan wel schriftelijk opnemen welke overwegingen aan het besluit ten grondslag liggen.

Informatieverstrekking door bestuur aan raad van commissarissen

Voor het houden van goed toezicht is het van belang dat de raad tijdig wordt voorzien van actuele en juiste informatie. Enkel voor de NV en BV bestaat daartoe momenteel een wettelijke bepaling. Men wil deze bepaling overbrengen, waardoor ze gelding krijgt voor alle rechtspersonen. Het brengt echter geen belangrijke wijziging voor de andere rechtspersonen. De verplichting bestond namelijk al op basis van de algemene inzichten over goed bestuur en toezicht. Indien men deze verplichting niet nakomt, kan dit gemakkelijk leiden tot bestuurdersaansprakelijkheid.

Statutair verplichte ontstentenis- en beletregeling

Indien een bestuurder of commissaris defungeert of tijdelijk zijn functie niet kan of mag vervullen, is het de bedoeling dat de overige leden zijn taken waarnemen. Indien het om een bestuurder met een specifieke functie of bepaalde titel gaat, is er vaak een afwijkende regeling. De wet voorziet voor de NV en de BV in de verplichting om in de statuten de regelingen op te nemen omtrent de voorziening in het bestuur of het toezicht in geval van vervulling van ontstentenis of belet van bestuurders en commissarissen. Het wetsvoorstel bevat een algemeen voorschrift, dat voor al de rechtspersonen geldt. De opgenomen mogelijkheid om in de statuten te voorzien in een regeling voor ontstentenis of belet van een of meer bestuurders komt in de voorgestelde wettekst niet terug. Hiermee wil men voorkomen dat derden voor enige tijd deel kunnen nemen aan het bestuur.

Raadgevende stem van bestuurders en commissarissen

Leden van het bestuur en de commissaris hebben individueel het recht om ten aanzien van het voorgenomen besluit hun advies uit te brengen, aldus het wetsvoorstel. Dit recht bestaat al voor de bestuurders van de NV en BV en is dwingend recht. Het niet voldoen aan het honoreren van het adviesrecht kan leiden tot vernietigbaarheid van het voorgenomen besluit. De raadgevende stem geldt ook voor besluiten die buiten de formele vergadering van de algemene vergadering worden genomen. Het bestuur neemt doorgaans het initiatief tot het bijeenroepen van de algemene vergadering. Het bestuur bepaalt veelal ook de agenda, dit betekent echter niet dat de raadgevende stem is gehonoreerd.

Aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen in geval van faillissement

Het wetsvoorstel voorziet in een uniforme regeling voor de aansprakelijkheid van de faillissementscurator. Deze regeling wordt ook van toepassing verklaard op de commissaris.

Ontslag van bestuurders en commissarissen van stichtingen

Op grond van art. 2:298 BW kan men enkel op basis van zeer beperkte gronden overgaan tot het ontslag. Het wetsvoorstel wil deze gronden uitbreiden. Indien men in een stichting beschikt over een raad van commissarissen is er in het huidige recht niet voorzien in de controle. Om die reden wordt de regeling van het ontslag van het bestuur van een stichting van toepassing verklaard op de commissarissen die werkzaam zijn in de stichting. De mogelijkheid van ontslag door de rechter, op verzoek van het OM of een belanghebbende, is een basisregeling. De statuten kunnen in ruimere mogelijkheden voorzien. Een ontslagen bestuurder of commissaris kan gedurende vijf jaar deze functie niet meer bekleden.

Invoering en overgangswetgeving

Het wetsvoorstel heeft directe werking voor feiten die zich voordoen na de inwerkingtreding van het wetsvoorstel.