Wetenschap als een roeping van Max Weber - artikel

Max Weber

Max Weber was een Duits socioloog, economist en politicus in de 19e en vroege 20e eeuw. Ondanks dat hij verschillende passies had, bereikte hij een fenomenaal niveau van invloed in elk werkgebied waar hij zich mee bezig hield. Hij heeft verscheidene posities bekleed, zo werkte hij in een ziekenhuis gedurende de WOI en adviseerde hij de Duitse delegatie bij de vredesbesprekingen in Versaille. Aan het eind van de oorlog was hij de meest gerespecteerde autoriteit geworden op het gebied van staatszaken. Weber staat algemeen bekend om zijn notie van de 'Protestante werk ethiek'. Webers kreeg door zijn waardevolle, wetenschappelijke werk op het gebied van politiek, economie en filosofie de titel 'vader van de moderne sociale wetenschap'. Aan het einde van zijn leven werd hij uitgenodigd om te spreken voor een groep studenten van de Ludwig Maximiliaans Universiteit te München. Het doel van zijn lessen was de studenten inzicht te verschaffen in de 'geestelijke arbeid als beroep'. Een van zijn eerste lessen was 'Science as a Vocation' in 1917. De eerste les vond plaats tussen de February en Oktober Revoluties in Rusland en in een periode waarin de Eerste Wereldoorlog zijn einde bereikte. De toenemende bemoeienis van de Verenigde Staten nam bij de toch al oorlogsmoede Duitsers de laatste hoop op een overwinning weg.

Wetenschap als een roeping

Als onderdeel van zijn lessen, gaf Weber de speech 'Science as a vocation'. Hij vertelde de studenten over de aard van het zijn van een professioneel wetenschapper. Hij noemde de wetenschappelijke carrière een roeping. Hij gebruikte het Duitse woord 'Beruf', wat zowel vak als roeping voor een carrière betekent. Weber begint met een relatief lange beschrijving van de bureaucratie die komt kijken bij een wetenschappelijke roeping. Hij wijst op de invloed van politiek op het nemen van besluiten, zoals het geven van promoties of iemand voor zijn werk erkennen. Weber toont de ongelijkheid van het systeem door aan te geven dat het gewoonlijk de tweede of derde beste persoon is die erkend wordt of promotie krijgt. Daarnaast merkt hij op dat het zijn van een goede leraar en een goede leider niet hetzelfde is. Vakken die worden gedoceerd door goede leiders zijn populair, terwijl goede leraren gemakkelijker vergeten kunnen worden. In andere woorden: studenten zijn meer onder de indruk van iemands optreden dan van de inhoud van de lessen. Dit vindt Weber problematisch en hij lijkt de studenten die een carrière in de wetenschap overwegen hiervoor te waarschuwen. Weber stelt dat leraren kennis moeten overbrengen op studenten en hen moet leren hoe zij kwesties logisch kunnen oplossen - ook politieke kwesties - maar zij mogen het klaslokaal nooit gebruiken om hun persoonlijke politieke opinie te prediken of te indoctrineren.

Weber stelt dat goede scholieren slechte leraren kunnen zijn, en dat de eigenschappen die de ene persoon een goede scholier of een goede denker maken, niet noodzakelijkerwijs dezelfde eigenschappen zijn die iemand een goede leider of rolmodel maken.

Een ander facet van de wetenschappelijke roeping die Weber noemt, is de toewijding aan de wetenschap. Hij stelt dat alleen iemand die een persoonlijke verbinding heeft tot zijn gebied een bevredigende carrière als wetenschap zal hebben en daarmee meer kans heeft op succes. Weber vooronderstelt dat een wetenschapper een bepaalde persoonlijkheid moet hebben om compleet toegewijd te kunnen zijn aan zijn werk. Onder meer deze toewijding maakt de wetenschap meer dan alleen een vak, het is ook een roeping in die zin dat alleen selecte persoonlijkheden aangetrokken worden tot een carrière in de wetenschap en hiervoor ook geschikt zijn.

Weber stelt zich in zijn speech de vraag wat de waarde van wetenschap is en focust zich op de aard van ethiek die ten grondslag ligt aan een wetenschappelijke loopbaan. Wetenschap biedt Weber uitlegmethodes en middelen om een positie te verdedigen. Het kan niet verklaren waarom de positie het waard is om te bekleden. Dat is de taak van de filosofie. Geen wetenschap is vrij van veronderstellingen, de waarde van een wetenschap zou ook verdwijnen wanneer veronderstellingen afgewezen zouden worden.

Weber redeneert dat wetenschap nooit antwoord kan geven op de fundamentele vragen van het leven, het schrijft niet voor hoe mensen moeten leven en welke waarden zij in acht moeten nemen. Waarde kan alleen worden afgeleid van iemand persoonlijke overtuigingen, zoals religie. Over de scheiding tussen rede en geloof zegt hij dat elk zijn plek heeft in zijn respectievelijke gebied, maar het werkt niet wanneer zij elkaar overlappen.

Toepassingen

Webers lessen 'Science as a vocation' en 'politics as a vocation' zijn allebei inspiratiebronnen geweest, maar zij hebben door de jaren heen ook tot controversies geleid. Bijna honderd jaar nadat Webers zijn lessen gaf, worden deze nog steeds geanalyseerd en gebruikt om de huidige staat van wetenschap en politiek uit te leggen.