Wanneer is een staat een staat? - Oefententamens 1

Vragen uit het oefententamen 2018 van B3 van de Rijksuniversiteit Groningen. 

Vraag 1

Palestina is geen lid van de Verenigde Naties en dus geen partij bij het Handvest van de VN en het Statuut van het Internationaal Gerechtshof. Leg uit of dit op grond van de declaratoire theorie over erkenning van staten betekent dat Palestina geen staat is en het Internationaal Gerechtshof daarom de claim van Palestina moet afwijzen? 

Mogelijk aantal punten: 6

Vraag 2

Het Internationaal Gerechtshof heeft in de advisory opinion van 2004 (Walt Opinion, overwegingen 118 en 122) gesteld dat het Palestijnse volk zelfbeschikkingsrecht toekomt en dat de deels op Palestijns gebied gebouwde scheidingsmuur tussen Israël en het Palestijns bezette gebied in strijd is met de uitoefening van het zelfbeschikkingsrecht van de Palestijnen. Leg uit of het in dit geval gaat om de uitoefening van het interne zelfbeschikkingsrecht of het externe zelfbeschikkingsrecht. Maak duidelijk wat het verschil is. 

Mogelijk aantal punten: 6

Vragen uit het oefententamen 2016 van B3 van de Rijksuniversiteit Groningen

Vraag 3 

Het verbod op stierenvechten in Catalonië is vandaag door het Spaanse hooggerechtshof opgeheven. Het zou namelijk niet in overeenstemming zijn met een landelijke wet waarbij stierenvechten wordt gezien als 'cultureel erfgoed'.

Het verbod werd in 2012 door het parlement van de regio Catalonië ingevoerd. Volgens het Spaanse Constitutionele Hof had de Catalaanse overheid echter geen bevoegdheid om dit verbod door te voeren. In 2013 is stierenvechten in Spanje namelijk officieel 'immaterieel cultureel erfgoed' geworden.

Onafhankelijkheid

Met het verbod wilde de Catalaanse overheid niet alleen het stierenvechten inperken, het werd ook gezien als een signaal om los te breken van de macht van de Spaanse overheid. Zo had het verbod praktisch gezien al weinig effect. Catalonië kende namelijk maar één arena voor stierenvechten, in Barcelona. Daarnaast was er in de regio al een groeiend protest tegen stierengevechten. De Catalaanse regering heeft al aangegeven 'alles in werking te zetten' om de uitspraak van het Spaanse hooggerechtshof te voorkomen. Catalonië heeft in Spanje haar eigen taal en cultuur en is al langere tijd bezig om onafhankelijk te worden. Zo wil de regio hier in 2017 een referendum over houden. Spanje heeft gezegd dit niet toe te willen laten.

Stel dat in Catalonië in 2017 ondanks het verzet van de Spaanse regering toch een referendum gehouden wordt. Het blijkt dat van de opgekomen 80% van de bevolking 75% voorstander is van onafhankelijkheid van Catalonië op de kortst mogelijke termijn.

Heeft Catalonië op grond van internationaal recht een recht op afscheiding van Spanje, ook als de Spaanse regering zich daartegen zou verzetten?

Vraag 4 

Stel dat na het referendum de regering van Catalonië de onafhankelijkheid uitroept en de Verenigde Naties vraagt om Catalonië als staat te erkennen en toe te laten als 194 ste lidstaat. U werkt als stagiair bij de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de VN en wordt door uw begeleider gevraagd hierover de volgende vragen kort te beantwoorden.

Leg uit wat erkenning van staten volgens het internationaal recht betekent.

Vraag 5

Kan de Verenigde Naties Catalonië als staat erkennen?

Vragen uit het oefententamen 2015 van B3 van de Rijksuniversiteit Groningen

Vraag 6 

Zuid-Ossetië wil net als Krim referendum. Naar het voorbeeld van de Krim wil de afvallige Georgische republiek Zuid-Ossetië een referendum houden over aansluiting bij Rusland. Dat heeft Leonid Tibilov, leider van Zuid-Ossetië, gezegd tijdens overleg met Vladimir Soerkov, een belangrijke adviseur van de Russische president Vladimir Poetin. Gezien de politieke realiteit van nu moeten we een historische keuze maken en worden verenigd met Rusland, aldus Tibilov volgens een verklaring van zijn kantoor dinsdag. Zuid-Ossetië was in 2008 het strijdtoneel van een bloedige oorlog tussen Georgische en Russische troepen, waarbij honderden mensen om het leven kwamen. De Zuid-Ossetische autoriteiten riepen het gebied uit tot onafhankelijke staat, maar die wordt slechts door Rusland en enkele andere landen herkend.

Neem aan dat een referendum in Zuid-Ossetië wordt georganiseerd en dat de uitslag duidelijk laat zien dat de bevolking van dat gebied zich wil aansluiten bij Rusland. Leg uit of, en zo ja onder welke voorwaarden, deze aansluiting in overeenstemming is met het internationaal recht.

Vragen uit het oefententamen 2016 van B1 van Universiteit Leiden

Vraag 7

Stelling: Een belangrijk uitgangspunt in de internationale rechtsorde is dat beperkingen op de onafhankelijkheid van staten niet voorondersteld worden.

1. Dit is juist.
2. Dit is onjuist.

Vraag 8

Welk alternatief ten aanzien van de eisen voor ‘staat-zijn’ is juist?

1. Een nieuw te vormen staat mag geen totalitaire regeringsvorm hebben.
2. De capaciteit om internationale relaties aan te gaan betekent dat erkenning vereist is voor het ontstaan van een staat.
3. Een staat kan niet ontstaan als er nog een grensgeschil bestaat met het buurland.
4. Een staat moet een permanente bevolking hebben en bepaalt zelf welke personen hij rekent tot zijn bevolking.

Vraag 9 

Artikel 23 lid 1 VN-Handvest noemt de Unie van Socialistische Sovjetrepublieken, de Sovjet-Unie, als één van de permanente leden van de Veiligheidsraad. Tegenwoordig wordt deze zetel in de Veiligheidsraad bezet door Rusland. Alle rechten en plichten van de USSR zijn overgegaan op Rusland.

Hoe kwalificeert u de opvolging van de USSR door Rusland onder internationaal publiekrecht?

1. Splitsing.
2. Voortzetting.

Vragen uit het oefententamen 2015 van B1 van Universiteit Leiden

Vraag 10 

De Verklaring van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties inzake de Beginselen van het Internationale Recht betreffende Vriendschappelijke Betrekkingen en Samenwerking tussen Staten (1970) bepaalt dat verovering geen rechtsgeldige aanspraak (‘titel’) op grondgebied oplevert.

Wat levert wèl een rechtsgeldige aanspraak (‘titel’) op grondgebied op?

1. Erkenning.
2. Ontdekking.

Vraag 11 

In november 2015 publiceerde de NOS het volgende:

“De Spaanse regering heeft het Constitutionele Hof gevraagd om een stokje te steken voor de voorgenomen afscheiding van Catalonië. Het Catalaanse regionale parlement zette maandag de eerste stap in de richting van onafhankelijkheid van Spanje.

De separatisten in Barcelona streven ernaar om over anderhalf jaar de soevereine republiek Catalonië uit te roepen.”

Welke van onderstaande argumenten die de Spaanse regering mogelijk heeft aangewend voor het Constitutionele Hof is niet in overeenstemming met het internationaal publiekrecht?

1. Het internationaal publiekrecht beschermt de territoriale integriteit van staten. Afscheiding wordt alleen onder uitzonderlijke omstandigheden aanvaard.
2. Catalonië wordt niet bezet en is geen kolonie. Afscheiding op basis van een recht op externe zelfbeschikking is derhalve niet aan de orde.
3. De Catalanen hebben een recht op interne zelfbeschikking. Zij moeten dit recht in beginsel uitoefenen binnen het Koninkrijk Spanje.
4. Het internationaal publiekrecht erkent geen recht op zelfbeschikking voor alle volken.

Antwoordindicatie 

Vraag 1 

Nee, de declaratoire theorie is gebaseerd op een objectieve vaststelling dat een entiteit voldoet aan de kwalificaties om als staat te worden beschouwd, zoals verwoord in art. 1 Montevideo Conventie (grondgebied, bevolking, gezag en capaciteit) en erkenning door staten is geen voorwaarde om als staat te worden beschouwd, zoals aangegeven in art. 3 Montevideo Conventie (3); verder is het een overwegend politieke beslissing van staten om, al dan niet, met een nieuwe staat betrekkingen aan te gaan (1); zoals erkenning door andere staten geen voorwaarde is om staat te zijn, is ook lidmaatschap van de VN of het zijn van partij bij het Statuut IGH niet een voorwaarde voor staat-zijn (2)

Excuus: in de vraag is een zin weggevallen waarin staat dat Palestina een zaak tegen de VS is begonnen voor het IGH waarin Palestina claimt dat de VS internationaal recht schenden door de ambassade in Israël te verplaatsen naar Jeruzalem. Desondanks is de vraag voldoende duidelijk om te kunnen beantwoorden. "De" claim kan eenvoudig worden gelezen als "een" claim. Het gaat uiteindelijk om de vraag of lidmaatschap van de VN nodig is om een staat te zijn.

Vraag 2 

Hier is het externe zelfbeschikkingsrecht van toepassing. Extern zelfbeschikkingsrecht betekent het recht een eigen staat te vestigen (2); dit recht komt toe aan koloniale en niet-zelfbesturende gebieden/ gebieden onder buitenlandse overheersing (2); intern zelfbeschikkingsrecht betekent uitoefening binnen territorium van een bestaande staat (2)

Vraag 3 

Een korte uitleg over de relevante aspecten van (interne en externe) zelfbeschikking en het samenhangende (ontbreken van het) recht op afscheiding.

Vraag 4 

Het declaratoire karakter moet duidelijk tot uiting komen in relatie tot de constitutieve theorie. Eenzijdige handeling van een staat. Grotendeels politieke karakter.

Vraag 5 

In beginsel niet, maar welke rol speelt de VN hierbij, via o.a. toekenning van lidmaatschap en oproep tot collectieve niet-erkenning?

Vraag 6

Deze vraag is door sommige studenten iets anders geïnterpreteerd dan bedoeld; indien het antwoord op basis van deze interpretatie steekhoudend was, zijn daarvoor punten toegekend.

De vraag doelde op het geven van een korte analyse van het zelfbeschikkingsrecht waarbij het uitgangspunt zou zijn dat Zuid-Ossetië nog steeds een onderdeel van Georgië is. Heeft Zuid-Ossetië recht op grond van het externe zelfbeschikkingsrecht over het vormen van een eigen staat? (zelfbeschikkingsrecht algemene bron-nen: VN Hv; art 1 IVBPR en IVESCR) Ja, maar alleen indien Georgië daarmee instemt. Zonder toestemming van de staat waarvan een deel zich wil afscheiden, is dit recht is in principe voorbehouden aan volken onder kolo-niale overheersing of volken in niet-zelfbesturende gebieden. (bronnen AV Res 1541; AV Res 2625) De zelfbe-schikking van het volk van Zuid-Ossetië (als dat al het volk gekwalificeerd kan worden) zal intern in Georgië moeten plaatsvinden. In de rechtspraak (zaak inzake de afscheiding van Quebec) en de literatuur wordt de mogelijkheid geopperd dat wanneer de interne zelfbeschikking hardhandig wordt onderdrukt een recht op externe zelfbeschikking (afscheiding) kan ontstaan. De uitkomst van een referendum is in ieder geval geen basis voor vier van de rechten onder het internationaal recht. Nr. 87-90 Nollkaemper

Indien als uitgangspunt genomen wordt dat Zuid-Ossetië inmiddels een onafhankelijke staat is (wat feitelijk onjuist is, maar misschien niet iedereen kon dat weten) dan zal het antwoord anders luiden. Dan zal in het antwoord duidelijk moeten worden gemaakt waneer een staat een staat is en op welke manier een staat zich kan aansluiten bij een andere staat. In een bestaande staat kan een referendum uiteraard wel de doorslag geven om aansluiting bij een andere staat te zoeken. Rusland zal uiteraard moeten willen meewerken aan de samenvoeging van beide staten. Verwezen kan worden naar het verdrag van Montevideo en gewoonterecht. In dit geval zou duidelijk gemaakt moeten worden dat de onafhankelijke staat Zuid-Ossetië niet tot stand mag zijn gekomen door schendingen van het internationaal recht, zoals een onrechtmatige militaire interventie van Rusland. O.a. Nr. 81, 83-85 en 86! Nollkaemper.

Vraag 7

1. is juist 

Vraag 8 

4. is juist 

Vraag 9 

2. is juist 

Vraag 10 

2. is juist 

Vraag 11 

4. is juist