Vijftig! - van den Hout - 2016 - Artikel

Vijftig! - van den Hout - 2016

Waarom is de gedragstherapie sinds de jaren zeventig in populariteit gestegen?

In de jaren zeventig was de psychotherapie verdeeld in verschillende stromingen. Bovenaan stond de psychoanalyse en onderaan stond de gedragstherapie. De hiërarchische positie van de cognitieve gedragstherapie is geleidelijk aan veranderd en de cognitieve gedragstherapie is inmiddels een van de grootste stromingen binnen de psychologie. Gedragstherapie was net als de psychoanalyse gebaseerd op een theorie. Deze theorieën zijn voorlopig en worden vervangen door betere theorieën. Theorieën uit de andere stromingen verbeterden zich ook en werden ook vervangen, maar niet in zo’n sterke mate als de theorieën van de gedragstherapeuten. De gedragstherapeuten deden veel meer empirisch onderzoek dan de wetenschappers uit de andere stromingen. Uit die onderzoeken bleek dat de cognitieve gedragstherapie interventies bij veel problemen effectief waren.

Hoe kan het dat verminderde bewegingsvrijheid als gevolg van protocollen geen gevolgen heeft voor de behandelingseffectiviteit?

Om effectiviteit van een behandeling te kunnen onderzoeken, moeten alle behandelingen in de therapie op dezelfde manier worden uitgevoerd. Daarvoor is een behandelprotocol nodig dat de behandelaars beperkt in hun bewegingsvrijheid. Je zou dan verwachten dat door die beperking het protocol minder effectief is. Dat is echter niet het geval en protocollen doen het relatief goed. Dit zou verklaard kunnen worden doordat het voor behandelaars moeilijk is om te leren van de eigen ervaring in de behandeling, vanwege de ongunstige temporele relatie tussen therapeutische ingreep en klinische uitkomst (bijvoorbeeld wanneer de therapeut een grapje maakt tijdens de sessie en dat op het moment geen effect lijkt te hebben, terwijl dit grapje later nog dagen door het hoofd van de cliënt raast en deze grote gevoelens van onzekerheid teweegbrengt).

Waarom dan toch een liberaal behandelprotocol?

Behandelprotocollen verschillen sterk in de mate van detaillering van de voorschriften. Sommigen zijn zeer gedetailleerd, terwijl anderen meer globale aanwijzingen bevatten. Het belang van de protocollen is vooral dat de therapeut gefocust blijft. Strakke en liberale protocollen zullen weinig in effect van elkaar verschillen, maar liberale protocollen zouden een plezieriger en ontspannener behandeling tot gevolg kunnen hebben.

Een mereologische relatie tussen stoornis en symptomen

Het gebruik van de DSM-terminologie werkt het idee in de hand dat de stoornis de oorzaak is van de symptomen. Echter, in dat geval zouden de stoornis en de symptomen onafhankelijk van elkaar moeten kunnen worden vastgesteld. En dat kan bij mentale stoornissen niet. De stoornis bestaat namelijk volledig uit de symptomen. De relatie tussen stoornis en symptomen is dus niet causaal, maar mereologisch.

Waarom clusteren symptomen als er geen sprake is van een onderliggende oorzaak?

Er kan niet worden ontkend dat psychische symptomen clusters vormen. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat er wel degelijk een onderliggende stoornis is, die de wetenschap nog niet gevonden heeft. Een andere mogelijke verklaringen is dat symptomen clusteren omdat ze elkaar versterken (zoals angst en vermijding). Dit komt overeen met het idee van de netwerktheorie, welke stelt dat symptomen andere symptomen oproepen en dat clusters ontstaan door wederzijdse beïnvloeding.