Samenvatting: Law as the Union of Primary and Secondary Rules - Hart - 1961

Samenvatting bij Law as the Union of Primary and Secondary Rules - Hart - 1961

In The Concept of Law betoogt Hart dat het recht meer is dan alleen gehoorzaamheid aan de soevereine overheid, veroorzaakt door sanctiedreiging en gewoontevorming. Volgens Hart zijn gewoontevorming en externe dwang in het algemeen onvoldoende om de gehoorzaamheid aan het recht te verklaren. Voor een stabiele rechtsorde is tevens vereist dat ten minste een aantal van de rechtssubjecten - in het bijzonder de gezagsdragers zelf - haar innerlijk aanvaardt als richtlijn.

Hart introduceert het begrip ’regel’. Een regel houdt het bewustzijn in dat het gedrag zo behoort te geschieden. Dit normatieve bewustzijn vormt wat Hart het ’innerlijke aspect’ van het recht noemt. Een regel bestaat dus indien de leden van een groep ten eerste een bepaald uitwendig gedrag met regelmaat vertonen, en ten tweede een daarin geïmpliceerde maatstaf als juist aanvaardden. Dit laatste blijkt uit het feit dat zij anderen en zichzelf bij afwijkend gedrag bekritiseren. Afwijken van een gewoonte is daarentegen doorgaans geen grond voor kritiek. Het aanvaarden van de rechtsregels berust volgens Hart niet per se op morele overtuigingen. Conformisme of eigenbelang bij de bestaande rechtsorde kunnen ook als motief dienen.

Hart acht het voor het bestaan van een rechtsorde niet vereist dat alle leden van de samenleving haar als juist aanvaarden. De maatschappelijke werkelijkheid leert dat veel positieve rechtsstelsels effectief kunnen functioneren, hoewel een groot deel van de bevolking ze als onderdrukkend ervaart. Voor het feitelijk bestaan van recht is het voldoende dat de meerderheid in een samenleving haar uiterlijk gedrag aan de regels conformeert, bijvoorbeeld uit angst voor sancties, en ten minste een aantal van de rechtsgenoten, met name de juridische gezagsdragers, deze bovendien innerlijk als gedragsmaatstaf aanvaardt.

Volgens Hart bestaat het recht niet alleen uit bevelen van de soeverein. De institutie van de soeverein is immers zelf ook weer een juridische figuur, waarvan het gezag bepaald wordt door bevoegdheidverlenend recht. Behalve uit voorschriften, gericht op de rechtssubjecten, bestaat het recht dus ook uit voorschriften die betrekking hebben op de juridische instellingen zelf. Met andere woorden: de rechtsnormen, gericht tot rechtssubjecten, ontlenen hun juridische geldigheid op hun beurt aan hogere, bevoegdheidsverlenende normen, en niet aan louter macht en gewoonte.

Het recht vertoont volgens Hart dus een gelaagde hiërarchische structuur. Het bevoegheidverlenend recht vertoont zelf ook weer zo’n structuur. Wegens deze redenen omschrijft Hart het recht als een samenstel van twee soorten regels. Ten eerste zijn er de primaire regels. Dit zijn regels die voorschriften voor de leden van de samenvatting bevatten.

Volgens Hart volstaan zulke sociale regels in kleine weinig veranderlijke primitieve samenlevingen. In deze samenlevingen kent iedereen elkaar en de gemeenschappelijke tradities; onderlinge maatschappelijke sancties zijn voldoende omdat men elkaar niet kan ontlopen. In grotere, meer dynamische samenlevingen wordt dat anders. De maatschappelijke regels zijn minder vanzelfsprekend en variëren per groep, de sociale contacten worden anoniemer en de omstandigheden veranderen sneller. Daardoor ontstaat de behoefte aan een centrale instelling die ondubbelzinnig vaststelt, welke gedragsregels voor iedereen in het maatschappelijk verkeer gelden, en ze vervolgens doelmatig aanpast aan nieuwe omstandigheden.

Bovendien is een rechterlijke instantie nodig die juridische geschillen aan de hand van die regels beslist. Kortom: in een ingewikkelder samenleving wordt een specifiek onderdeel van de informele maatschappelijke gedragsregels formeel geïnstitutionaliseerd als rechtsregels. De juridische instituties en de procedures die hierbij een centrale rol spelen, zijn zelf ook weer onderworpen aan regels. Hart spreekt in dit geval van secundaire regels. Secundaire regels zijn regels die de geldigheid van andere regels regelen. Zulke regels van tweede orde regelen met andere woorden het ontstaan en toepassen van het recht.

Hart maakt een onderscheid tussen drie soorten secundaire regels:

1. Erkenningsregels:

   Regels waarmee men de rechtsregels kan identificeren.

2. Veranderingsregels:

   Regels die zorgen voor de dynamiek in een rechtsstel.

3. Rechtspraakregels:

Bevoegdheidsverlenende regels die de juridische gezagsdragers aanwijzen, zoals de rechter, wetgever en de politie.