Sales Affiliates/Van Kampen – HR 28-06-1957, NJ 1958/475 - Arrest

Onderwerp

Is de werkwijze voor de 'permanent wave' octrooieerbaar?

Relevante wetsartikelen/beginselen

Art. 3 Octrooiwet.

Casus

Eiser (Sales Affiliates) is houder van een Nederlands octrooi. Het ging hierbij om een werkwijze voor het verlenen van blijvende vormveranderingen aan menselijk haar of andere keratine houdende vezelstoffen. Voordat de vormveranderingen worden aangebracht wordt het haar behandeld met een chemische stof, die vervolgens uit het haar wordt verwijderd door middel van oxidatiemiddelen. Van Kampen vordert nietigheid van het octrooi voorzover uitsluitende rechten zijn verleend voor het verlenen van blijvende vormveranderingen aan het menselijk haar. Om voor octrooi vatbaar te zijn moet op grond van art. 3 van de toenmalige Octrooiwet de uitvinding op het gebied van stoffelijke productie tot een praktisch resultaat kunnen leiden, zoals uitgelegd in de MvT.

Overwegingen Hoge Raad en Hof

In het verleende octrooi wordt geen grondstof voortgebracht of zodanig gewijzigd dat de waarde van die grondstof wordt verhoogd. Daarnaast is een kappersbedrijf geen onderdeel van de bedrijfstak 'nijverheid'. Het staat vast dat de behandeling tot gevolg heeft dat het haar kunstmatig gekruld wordt. In casu is geen sprake van de verkrijging van een uitkomst. Het is de bedoeling van de wetgever geweest om alleen octrooi te verlenen op uitvindingen die betrekking hebben op stoffelijke productie. De betreffende kappersbehandeling valt hier niet onder, ook niet als deze niet is genoemd in een lijst van uitvindingen die niet tot octrooi kunnen leiden.

Uit de bedoeling van de Octrooiwet blijkt namelijk niet dat dergelijke behandelingen octrooieerbaar zouden moeten zijn. Op dit punt heeft Sales Affiliates geen gelijk. Er wordt namelijk geen grondstof voortgebracht, noch wordt er aan een grondstof een hogere waarde gegeven door de behandeling. Ook het feit dat octrooien zijn verleend voor uitvindingen die niet aan deze eis voldeden zegt niets over de geldigheid van dergelijke octrooien. Mogelijk zijn deze ten onrechte verleend.

Sales Affiliates betoogt bij de Hoge Raad dat wel sprake is van de verkrijging van enige uitkomst, namelijk vormverandering van het haar. Tevens meent zij dat kappersbedrijven tot de nijverheid behoren en dat er een verandering in een grondstof, te weten de keratine die zich in het haar bevindt, wordt gebracht. De Hoge Raad overweegt dat de rechter de betekenis van het begrip nijverheid nader dient vast te stellen. In het spraakgebruik is niet uitgesloten dat het kappersbedrijf tot de nijverheid behoort.

Uit de wetsgeschiedenis blijkt dat het begrip nijverheid ruim moet worden uitgelegd. Art. 3 beoogt uitvindingen uit te sluiten die overduidelijk buiten de nijverheid vallen. Het begrip nijverheid en de stoffelijke voortbrenging moeten ruim worden uitgelegd en toegepast. Verfraaiing van het levende lichaam behoort volgens de Hoge Raad niet voor octrooiiering in aanmerking te komen. Echter, de behandeling die aan de orde is kan ook worden toegepast op haar dat van het lichaam is afgescheiden. Daarom is er geen reden om de permanentbehandeling van octrooiering uit te sluiten. De vraag of aan de behandelde stof een hogere economische waarde wordt toegekend is niet van belang.

Uitspraak

Het vonnis kan niet in stand blijven. De Hoge Raad vernietigt het arrest van het Hof en het vonnis van de rechtbank, behoudens voorzover aan Van Kampen zijn vordering gedeeltelijk is ontzegd. Van Kampen wordt in het overige van zijn vordering niet-ontvankelijk verklaard. Het permanenten van haar is daarom voor octrooi vatbaar.