Risk of childhood injuries after prenatal exposure to maternal bereavement: a Danish National Cohort Study - Virk et. al. - 2013 - Artikel

Verschillende studies hebben aangetoond dat stress tijdens de zwangerschap invloed kan hebben op gedragsproblemen, cognitieve problemen, depressie, humeur en risico op autisme voor het kind. Sommige onderzoekers suggereren dat het blootstellen van een foetus aan stress (de moeder heeft stress) ervoor zorgt dat bepaalde hormonale systemen (die invloed hebben op fysieke groei en neurologische ontwikkeling) gemodificeerd worden. Er blijken meerdere neurosystemen hierbij betrokken te zijn, maar het meest significante bewijs wijst naar de grote hormonale systemen die stress responsen reguleren, zoals het autonomische zenuwstelsel, hypothalamic-pituitary-adrenal (HPA) axis en insuline-achtige groei factoren.

Dieronderzoek toont aan dat HPA voor de geboorte gemodificeerd kan worden door een tekort aan voeding, tegenspoed voor de moeder of blootstelling aan synthetische glucocorticoïd (dit zijn steroïde-hormonen). Na de geboorte van het dier kan de HPA gemodificeerd worden door een infectie of door het weggehaald worden bij zijn moeder. Volgens sommige hypotheses zorgen bepaalde mechanismen ervoor dat er veranderingen optreden bij de expressie van steroïde receptoren in het limbische systeem. Chronische stress kan ook leiden tot veranderingen in ontwikkeling van het ongeboren dier. Zo kunnen de dendrieten anders vertakt worden en kunnen de cellen op een verkeerde manier uitgroeien. Dit leidt tot structurele veranderingen in gebieden van de hersenen die belangrijk zijn voor cognitieve en emotionele functies. Met name de amygdala en hippocampus zullen gebreken vertonen en hierdoor kunnen levenslange problemen ontstaan met betrekking tot gedrag en de gezondheid.

Het blootstellen van ouders aan stress vertoont een verband met temperament, gedragsproblemen, affectieve stoornis en cognitief functioneren. Als het blootstellen aan stress risicogedrag, reactietijd en perceptie van gevaar modificeert, dan kan het ook de risico op letsel tijdens de jeugd modificeren. De schrijvers van dit artikel probeerden te achterhalen wat voor invloed stressvolle situaties van de moeder tijdens de zwangerschap of vlak voor de bevruchting hadden op risico op letsel van de kinderen. In het onderzoek werd met name gekeken naar hoofdletsel en botbreuken.

Methode

Het onderzoek werd in Denemarken uitgevoerd en de onderzoekers bekeken eerst vele Deense registers om proefpersonen te werven. De onderzoekers zochten naar kinderen die geboren waren tussen 1 januari 1995 en 31 december 2006. Vervolgens werd er contact gelegd met ouders, grootouders en broers en zussen. De gegevens over de geboorte (zoals geboortegewicht en datum van verwekking) konden achterhaald worden via de Deense Medische Geboorte Registratie. Het inkomen, opleidingsniveau en opleiding van de moeder konden ook achterhaald worden via een register. Er werd gekeken naar de hoeveelheid stress van moeder over de verschillende trimesters (0-12, 13-27 en 28-42 weken) en ook naar de hoeveelheid stress in het jaar voorafgaande aan datum van verwekking. Er werd uitgezocht wie de familieleden van de moeder waren en de onderzoekers dachten dat de stress van de moeder veroorzaakt werd door de dood van een kind, man, broer, zus of ouders tijdens de zwangerschap op een jaar voor de zwangerschap. Het letsel dat de kinderen opliepen werd opgezocht in bepaalde ziekenhuisregisters. Hierin stond bijvoorbeeld hoe lang een kind in het ziekenhuis verbleef en wat er precies aan de hand was. Er werd echter niet gekeken naar letsel dat veroorzaakt werd door een ziekte of door externe omstandigheden maar wat niet ernstig genoeg was om voor naar het ziekenhuis te gaan.

Resultaten

In dit onderzoek werden de gegevens van 975580 (!) kinderen gebruikt. 2,5% daarvan (24596 kinderen) was blootgesteld aan stress door de moeder tijdens de zwangerschap. Stress werd veroorzaakt door de dood van een vader, broer, zus of grootouder. De resultaten wezen ook uit dat kinderen met moeders die stress hadden (vanwege het verlies van een familielid) tijdens de zwangerschap, meer kans hadden op het oplopen van letsel tijdens hun jeugd dan kinderen met moeders die geen stress hadden. Deze resultaten gelden zowel voor hoofdletsel als breuken. De bevindingen werden gerelateerd aan onverwachte sterfgevallen en dit kan ervoor zorgen dat er na de geboorte van het kind een ander familiedynamica ontstaan is dan het geval had moeten zijn (als een persoon niet overleden was). Zo’n onverwacht sterfgeval kan de moeder-kind band aantasten.

Dit onderzoek heeft een hele sterk kant en dat is het groot aantal proefpersonen. De gegevens zijn daarnaast accuraat, want in Denemarken (waar het onderzoek is uitgevoerd) is het rapporteren van geboortegegevens en ziekenhuis gegevens verplicht. Er zijn wel wat beperkingen te noemen aan het onderzoek uit dit artikel. Zo zijn niet alle ongevallen opgenomen, omdat letsel ook behandeld kan worden in een privékliniek of zelfs thuis. Verder hield dit onderzoek geen rekening met andere factoren die zouden kunnen bijdrage aan het krijgen van letsel. Voorbeelden hiervan zijn omgevingsfactoren en het temperament van het kind. Daarnaast werd er maar naar een oorzaak van stress gekeken: onverwachte sterfgevallen van familieleden. Een zwangere vrouw kan natuurlijk ook stress krijgen door andere kinderen, zoals een ziekte in de familie of sociale problemen. Hier zou vervolgonderzoek zich eigenlijk op moeten richten.

Er is een aantal studies dat aangetoond heeft dat stress tijdens de zwangerschap een invloed kan hebben op het temperament, gedragsproblemen, kans op autisme en depressie en cognitieve functies van het kind. Stress van de moeder en van de foetus kunnen het ontwikkelingstraject van bepaalde hersenenstructuren veranderen en dat kan grote gevolgen hebben. Glucocorticoïden (steroïde hormonen) spelen een rol bij de natuurlijke rijping van de foetus in veel ontwikkelingsgebieden. Prenatale toediening van glucocorticoïd zorgt ervoor dat bepaalde neuronen vertraagd rijpen en te veel glucocorticoïd tijdens de zwangerschap heeft acute effecten op neurale structuren de formatie van synapsen. Onderzoek laat zien dat prenatale blootstelling aan veel glucocorticoïden de aandacht en activiteit reduceert. Daarnaast heeft onderzoek uitgewezen dat een lager geboortegewicht en zwangerschapsduur samenhangen met letsel tijdens de jeugd. Cognitief functioneren en temperament tijdens de jeugd worden geassocieerd met letsel later in het leven.