Risicogedrag: Cannabisgebruik en het risico op psychotische of geestelijke gezondheidsproblemen

T. Moore, et al (2007). Cannabis use and risk of psychotic or affective mental health outcomes: a systematic review.

The Lancet, 370, 319-328.

Inleiding

Cannabis of marihuana is het meest gebruikte illegale middel in de meeste landen. Ongeveer 20 procent van de jongeren meldt minstens een keer per week gebruik of zwaar gebruik (meer dan 100 keer) te maken van cannabis of marihuana.
Het gebruik is vooral toegenomen tijdens de vroege adolescentie, wanneer de ontwikkeling van de hersenen juist vatbaar zijn voor gevaarlijke milieublootstelling. Of cannabis nu ziektes zoals schizofrenie of depressie verergert, is onduidelijk. Maar dit is wel belangrijk om te weten, aangezien deze stoornissen leiden tot aanzienlijk leed voor individuen en hun families en natuurlijk ook voor de openbare lasten van de samenleving en de gezondheidszorg. Dit is een systematische review van een aantal longitudinale studies over het gebruik van cannabis, de latere psychotische of geestelijke gezondheidsproblemen en of er een mogelijk causaal verband is tussen cannabis en psychoses of geestelijke gezondheidsproblemen.

Methoden

Steekproefselectie en datacollectie

Studies over het gebruik van cannabis en latere geestelijke gezondheidsproblemen werden gebruikt voor dit onderzoek wanneer de longitudinale studies gebaseerd waren op de juiste populatie of als het case-control studies waren met een longitudinale design.
Het zoeken naar literatuur over dit onderwerp werd beperkt tot studies over de mens, maar werd niet beperkt op taal of study design. Daarnaast werd er gezocht in de referenties van de gevonden literatuur. Verder werd er aan deskundigen en onderzoekers in het veld gevraagd naar gepubliceerde en niet-gepubliceerde studies die van belang kunnen zijn. Moore e.a. beoordeelden de kwaliteit van de studies aan de hand van hoe non-causale verbanden (bias en storende factoren) werden verantwoord in elke studie.

Data Synthese
De studies waarvan de kenmerken redelijk homogeen bleken te zijn, hebben Moore e.a. samengebundeld en gebruikt voor een meta-analyse.

Rol van de sponsor

De sponsor van deze studie heeft op geen enkele manier een rol gespeeld in het onderzoeksopzet, de verzamelde gegevens, data-analyse, data-interpretatie of het schrijven van het rapport.

Resultaten

Zoekopdrachten werden gedaan door middel van bibliografische databases, met gebruikmaking van advies van experts en het doorzoeken van referenties van gevonden studies en reviews. Dit leverde in totaal 4804 referenties op.

Aan de hand van de titels en abstracts werd beoordeeld dat 175 (3.6%) van deze referenties wellicht voldoende informatie bevatten om mee te nemen in deze review. Verschillende aandoeningen werden onderzocht, zoals depressie (10 studies), depressieve symptomen (6 studies), angststoornissen (5 studies) en angstsymptomen (1 studie).
Uit de resultaten is gebleken dat er een verhoogd risico is op een psychotische aandoening bij mensen die ooit cannabis hebben gebruikt (gepoolde gecorrigeerde odds ratio =1.41, 95% CI 1.20 -1 · 65). Deze bevinding komt overeen met een dosis-respons effect. Dus hoe meer cannabis individuen gebruikten, hoe groter de kans was op psychotische aandoeningen (2·09, 1·54–2·84). De kans op aandoeningen zoals depressie, suïcidale gedachten en angststoornissen werden afzonderlijk onderzocht. De resultaten hiervan waren vaak minder consistent en er werden weinig pogingen gedaan om non-causale verbanden toe te lichten. Er is niet een eenduidig beeld over een causaal verband tussen cannabisgebruik en psychotische stoornissen. Cannabisgebruik was vrij consistent geassocieerd met verhoogde kans op heropnames en mindere therapietrouw, Er waren onderzoeken die een ook een verband vonden tussen cannabisgebruik en meer positieve symptomen, maar een onderzoek vond daarnaast wel een afname van de negatieve symptomen.

Discussie

Ten eerste is er geen consistente toename van psychoses gevonden bij mensen die cannabis hebben gebruikt. Hoewel er geen statistisch bewijs is gevonden van publicatiebias, zijn deze bevindingen gebaseerd op slechts zeven studies. Ten tweede bleek in de gepoolde analyse een verhoogd risico van psychoses bij ongeveer 40 procent van de deelnemers die ooit cannabis hebben gebruikt. Maar deze studies hebben de neiging om grotere effecten te rapporteren bij frequenter gebruik van cannabis. Uit deze studies blijkt een risicoverhoging van 50-200% van wie het gebruik van cannabis het grootst is. Ten derde, studies uit de gepoolde analyse hebben allemaal verschillende methoden gebruikt voor het meten van cannabisgebruik en psychotische of geestelijke aandoeningen. Een ander kritiekpunt is dat er nog steeds geen bewijs is gevonden voor mensen die zeggen dat het gebruik van cannabis op vroege leeftijd het meest schadelijk is. Verder betekent een observatie niet dat er ook daadwerkelijk een causaal verband is. De meeste studies over psychoses hebben geprobeerd om de uitkomst van het onderzoek zo min mogelijk het gevolg te laten zijn van het directe effect van intoxicatie met cannabis, hoewel dit erg moeilijk te bepalen is voor de onderzoekers. Het meten de effecten van cannabisgebruik is bijzonder moeilijk, aangezien elk persoon biologisch gezien anders op cannabis reageert.
 

Recente schattingen van het aandeel jongeren en jongvolwassenen in Engeland die ooit cannabis hebben gebruikt zit op ongeveer 40%. Als het slechts één keer gebruiken van cannabis, 1 x 4 keer de kans op psychotische en geestelijke gezondheidsproblemen vergroot, dan kunnen we schatten dat ongeveer 14% van de huidige psychotische aandoeningen bij jongeren in Engeland niet zou voorkomen als ze geen cannabis hadden gebruikt. Maar een dergelijke schatting geldt alleen als de associatie tussen cannabisgebruik en psychische aandoeningen daadwerkelijk causaal van aard is. Zelfs als de methoden van toekomstig onderzoek wat betrouwbaarder zijn, zullen deze studies hoogstwaarschijnlijk tegen dezelfde beperkingen lopen als die hier boven vermeld staan.

Toekomstig onderzoek is desondanks toch nodig om te bepalen of cannabis daadwerkelijk schadelijker is voor jongeren of dat dit te maken heeft met genetische erfelijkheid. De vraag of cannabis psychotische of geestelijke aandoeningen veroorzaakt is misschien wel de verkeerde om te vragen, omdat het moeilijk zal zijn om deze vraag met enige mate van zekerheid te beantwoorden. Wat relevanter is, is de vraag of het bewijs wat nu beschikbaar is, kan zorgen voor een positieve verandering in het beleid tegen cannabisgebruik. Zoals openbare campagnes om mensen te waarschuwen over de mogelijke risico’s van cannabisgebruik.

Samenvatting geschreven door Froukje Smits.