Rainbow - Arrest

Rainbow

HR 13 oktober 2000, NJ 2000, 698

Casus

De Ontvanger legt ten laste van Rainbow Products Ltd. (hierna: Rainbow) als ‘verschijningsvorm’ van Démarrage BV executoriaal (derden)beslag onder een aantal debiteuren van Rainbow. Rainbow verzet zich hiertegen in kort geding. President en hof oordelen dat de zelfstandigheid van beide rechtspersonen voorop moet worden gesteld, maar dat zich bijzondere omstandigheden kunnen voordoen, die een afwijking van dat uitgangspunt rechtvaardigen. Naar hun (voorlopig) oordeel doen dergelijke bijzondere omstandigheden zich hier voor (zie de opsomming a. t/m j. in r.o. 3.2.1 resp. (i) t/m (viii) in r.o. 3.2.2). Volgens het hof kan bij deze stand van zaken niet op voorhand worden uitgesloten dat de bodemrechter in de verzetprocedure tot het oordeel zal komen dat op grond van bijzondere omstandigheden Rainbow met Démarrage moet worden vereenzelvigd en dat die vereenzelviging meebrengt dat de Ontvanger voor zijn vordering waarvoor de in geding zijnde beslagen zijn gelegd verhaal mag nemen op Rainbow. Rainbow bestrijdt dit oordeel in cassatie, daartoe stellende dat het hof heeft miskend dat vereenzelviging van twee rechtspersonen slechts onder zeer bijzondere omstandigheden kan worden aangenomen, en dat de door het hof genoemde omstandigheden daartoe niet kunnen volstaan.

Hoge Raad

Vooropgesteld moet worden dat, zoals het hof kennelijk en terecht tot uitgangspunt heeft genomen, door degene die (volledige of overheersende) zeggenschap heeft over twee rechtspersonen, misbruik kan worden gemaakt van het identiteitsverschil tussen deze rechtspersonen, en dat hetgeen met zodanig misbruik werd beoogd, in rechte niet behoeft te worden gehonoreerd. Het maken van zodanig misbruik zal in de regel moeten worden aangemerkt als een onrechtmatige daad, die verplicht tot het vergoeden van de schade die door het misbruik aan derden wordt toegebracht. Deze verplichting tot schadevergoeding zal dan niet alleen rusten op de persoon die met gebruikmaking van zijn zeggenschap de betrokken rechtspersonen tot medewerking aan dat onrechtmatig handelen heeft gebracht, doch ook op deze rechtspersonen zelf, omdat het ongeoorloofde oogmerk van degene die hen beheerst rechtens dient te worden aangemerkt als een oogmerk ook van henzelf. De omstandigheden van het geval kunnen evenwel ook zo uitzonderlijk van aard zijn dat vereenzelviging van de betrokken rechtspersonen – dat wil zeggen: het volledig wegdenken van het identiteitsverschil – de meest aangewezen vorm van redres is.

Het door het hof geconstateerde misbruik bestaat hierin dat de directeur van Rainbow en Démarrage met het doen eindigen van de ondernemingsactiviteiten van Démarrage en het doen voortzetten van dezelfde activiteiten door Rainbow, naar het oordeel van het hof geen ander oogmerk had dan de fiscus als crediteur te benadelen, en wel door het verijdelen van (verder) verhaal van de Ontvanger op het vermogen van Démarrage. Een dergelijke op benadeling van een bepaalde crediteur gerichte handelwijze is onrechtmatig jegens deze crediteur en verplicht dan ook de (rechts)personen die voor deze handelwijze verantwoordelijk zijn, tot vergoeding van de schade welke die crediteur als gevolg daarvan lijdt. Dit betekent echter niet dat de omvang van deze schade zonder meer gelijk is aan het bedrag van de vordering waarvan men het verhaal wilde verijdelen. Reeds hierom is een vereenzelviging als door het hof in het onderhavige geval voor mogelijk wordt gehouden, een vorm van redres die te ver gaat. Het hof heeft dit miskend en in zoverre blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting, zodat de hierop gerichte rechtsklacht slaagt.

De Hoge Raad vernietigt het arrest en het vonnis en doet de zaak zelf af.