Personen met beperkingen: Diagnostiek - College 9

Rianne

• Wat voor instrumenten?
  13890693. bijlage C (pagina 94)
  1. bepaling?
• Adaptieve vaardigheden?
• Wat nog meer?

Aanwijzingen voor diagnostiek afname bij specifieke groepen

(Sub)groep: LVB (Douma, et al, 2014)

• IQ tussen 50-70, of 70-85 icm ernstige bijkomende problematiek
• Problemen in adaptieve vaardigheden (conceptuele, sociale, praktische vaardigheden

• Informatieverwerking (scheiden hoofd/bij zaken, abstract redeneren, lange termijn geheugen)
• Executieve functies (plannen, organiseren, gevoelens beheersen)
• Sociaal cognitieve vaardigheden (emoties herkennen, perspectief van een ander, sarcasme/humor lastig)
• Adaptief gedrag
• Taalontwikkeling
• Disharmonisch profiel (mogelijk een vlotte babbel, waardoor lvb minder goed herkent wordt)
• Negatief zelfbeeld
• Psychiatrische stoornissen
• Omgevingskenmerken (lage SES, intergenerationeel)

(Sub)groep LVB: Diagnostische setting

• Concentratieproblemen
• Faalangst in prestatiesetting
• Rol onderzoeker -> sociaal wenselijkheid?

(Sub)groep LVB: Inhoud vragen

• Negatief geformuleerde vragen
• Dubbele ontkenning
• Lange vragen
• Gesloten versus open vragen (altijd ja zeggen)
• Moeite met abstract denken
  
  70915523294063320. (afgelopen 6 maanden..): dit is al lang en moeilijk te omvatten
  979264730303516000000. situatie die niet passen bij eigen leefwereld is moeilijk

LVB: aanbevelingen

• Tijd afname, pauzes
• Positieve, stimulerende houding, informeren (taalgebruik van belang!)
• Vragen met niet te veel categorieën
• Denk aan formuleren vragen
• Interview ipv vragenlijst
• Checken of iemand het heeft begrepen

Mensen met ZEVMB (Zeer Ernstige Verstandelijke Meervoudige Beperking)

Nakken & Vlaskamp, 2007

• Meerdere termen
• Moeilijk af te bakenen groep
  
  50. 25
  1000. beperkingen
  5. bijkomende problemen
• Heterogeniteit
• Totaal afhankelijk van omgeving

Diagnostiek (Z)EVMB

• Complexiteit: ze kunnen zelf geen vragenlijsten invullen
  2886986152369. verschillende problemen
  17820182427434686000.  
  17820182427434686001.  
  1000. beperking
  120879167. reguliere ontwikkeling ontbreekt
  1. vanuit alle betrokkenen; deze kan verschillen; zegt iets over benadering/ behandeling (begeleiders/ouders zien kleine stapjes niet als ontwikkelig)

• • Weinig beschikbare instrumenten voor doelgroep!

Onderzoek: inventarisatie diagnostiek bij mensen met ZEVMB

• Wat brengt men in kaart?
• Welke (type) methoden gebruikt men?

Online vragenlijst voor professionals

Onderzoek inventarisatie diagnostiek: Type methoden

Observaties als diagnostiek

• Vaak ingezet, ook bij complexe problematiek
• Zowel met gestandaardiseerd schema, zelfontwikkeld schema als zonder schema
• Kan een belangrijke manier zijn om informatie te verzamelen
• Maar… Betrouwbaarheid en validiteit?
• Uiterst moeilijk en tijdsintensief!
• Interpretatie: Naarmate ernst van de beperkingen toeneemt en taligheid afneemt is interpretatie van gedrag moeilijker
• Validiteit; ‘hoe goed ken je de persoon’, dingen zien die er niet zijn, achtergrond, verwachtingen
• Meerdere factoren in samenhang willen observeren
• Invloed aanwezigheid video/ observator: doordat de situatie anders is laten de mensen met VB ander gedrag zien

Wat ga/wil je observeren: doel

• Een observatie moet nauwkeurig zijn: hoe vaak, wanneer, hoe lang en in welke context
• Eerst kort kennismaking met persoon zodat je weet wat je moet opnemen in je observatieschema
• Categorieën, indelen gedrag, omschrijving; wat bedoel je ermee? Elke keer als gedrag voorkomt of meest voorkomende?
• Operationalisatie: alertheid: hoe ziet dat er uit?
• Meerdere observaties, reguliere momenten om representatief beeld te krijgen
• Continu observaties of time sampling?
• Betrouwbaarheid/objectiviteit? 2 beoordelaars
• Training
• Invloed van video/observator: wennen aan situatie

Onderzoek diagnostiek

• Veel ongestandaardiseerde methoden
• Gestandaardiseerde instrumenten vaak ontwikkeld voor andere/ bredere doelgroep (vb. SEO/ DVZ)
  
  4194454382. instrumenten
• Meerderheid van professionals geeft aan gebrek beschikbare diagnostiek methoden als problematisch te ervaren

Conclusie:

• Veel verschillende methoden om allerlei domeinen in kaart te brengen
• Kwaliteit diagnostiek staat onder druk

Instrumenten/ Domeinen (AAIDD)

1. Verstandelijke mogelijkheden (IQ/Ontwikkelingsleeftijd)
2. Adaptieve vaardigheden
   
   1. Conceptuele vaardigheden
   2. Praktische vaardigheden
   3. Communicatievaardigheden
3. Participatie (beperkt)
4. Gezondheid

Biologische medische factoren

Psychische factoren

Emotionele ontwikkeling

5. Ondersteuning
6. Context
7. Ontwikkelingsverloop/ontwikkelingsfactoren
8. Gedragsproblemen

SON-R: IQ test voor doven/niet talige kinderen

Wisc: IQ test voor kinderen

Sensory Profile: hoe reageert iemand op prikkels (fysueel/auditief/etc)

Hoe kies je een instrument?

• Doel instrument
• Toepasbaarheid voor VB
• Kalender- en referentieleeftijd
• COTAN beoordeling/ psychometrische kwaliteit: als er geen beter instrument is kan je het wel gebruiken maar moet je kanttekeningen gebruiken
• Eerder afgenomen instrumenten (een gelijksoortig instrument kan interessant zijn om achter-/vooruitgang in kaart te brengen)
• Bijkomende beperkingen
• Belasting/hanteerbaarheid cliënt (noodzaak?): is het in het belang van de client?

Domein verstandelijke vermogens

SON is best schoolse test. Vooral voor kinderen van 2,5 trekt dit niet hun aandacht. Bayley is heel aantrekkelijk voor kinderen, maar is wel heel talig.

Verdieping Bayley-III-NL

• Bayley Scales of Infant and Toddler Development – 3^e editie- NL versie
• 1 – 42 maanden
• Bij beperking of zorgen over de ontwikkeling
• Duur: 90 minuten (soms verdeeld over twee momenten, moeilijk vol te houden)
• COTAN: voldoende-goed, maar onvoldoende criteriumvaliditeit (ontbreekt nog)

Bayley-III voldoende geschikt voor kinderen met beperking?

• Lage betrouwbaarheid bij lage scores
• Invloed beperking op resultaten
• Beperkte handvatten voor begeleiding/ondersteuning
• Daarom Special Needs Edition
  • Low Motor/Low vision
  • Low Verbal
  • Dynamische versie

Het Gedragstaxatie Instrument

Achtergrond GTI

• Gebrek aan beeldvormende en evaluatieve instrumenten voor personen met zevmb
• Wat kan iemand wel en niet en welke ondersteuning moet en kan ik bieden?
• Gereviseerde versie van de Behavioral Assessment Battery (Kiernan & Jones, 1877, 1982)

(Vlaskamp, Van der Meulen & Smrkovsky, 1999)

• Bedoeld om de functionele mogelijkheden van persoon met (Z)EVMB in kaart te brengen
• Ondersteuning afstemmen

Structuur GTI

Vijf subschalen (factoren)

• 1. Emotioneel communicatief gedrag (3 items): kan iemand lachen/huilen
  2. Receptief taalgedrag (9 items): hoe reageert iemand op een ander / gebaren
  3. Algemeen communicatief gedrag (15 items): hoe kan iemand zich uiten
  4. Visueel gedrag (36 items): gericht kijken, reageren op visuele stimuli
  5. Exploratief gedrag (37 items): kan iemand grijpen, hoe onderzoek je omgeving
• Daarnaast is er nog een categorie met aanvullende informatie (22 items)

Afname GTI (begeleider/orthopedagoog)

• Combinatie
  5. aan iemand die de persoon goed kent

Observatie        

Subschalen en (voorbeeld) items

1. Emotionele communicatie (3 items)
   1. geven aan hoe de persoon zijn of haar gevoelens uitdrukt

1. 83. persoon maakt lachende of huilende geluiden
2. Receptief taalgedrag (9 items)
   
   3582219927655. taalvaardigheden, persoon reageert als gevolg van communicatieve bedoelingen van een ander

2. 83. persoon begrijpt gebaren die een behoefte uitdrukken
   83. persoon begrijpt eenvoudige woorden
3. Algemeen communicatief gedrag (15 items)
   
   1000. om zich te kunnen uiten in een sociale omgeving

3. 4689356946. laat zien wat hij wil door iets aan te wijzen
   4689356946. imiteert een klank
4. Visueel gedrag (36 items)
   
   1908930914. kijken, sturen van motoriek en reageren op visuele stimuli

4. 83. persoon fixeert een object langer dan 3 sec
   83. persoon draait zijn hoofd om het object te lokaliseren
5. Exploratief gedrag (37 items)
   
   5101. onderzoekt de persoon de omgeving?
   83. persoon grijpt een object
   83. persoon verfrommelt een krant

Aanvullende informatie

22 items zonder onderlinge (statistische) samenhang

Wel praktische relevantie en inhoudelijke samenhang

Waar op letten voor afname?

• Gegevens van te voren helder dmv bijv begeleider
  4808455137. (van welke kant, hoe dichtbij?)

1. 2513685. moment en duur (meerdere sessies?) verwerkingstijd

1. 6. en auditief functioneren van de persoon

1. 1000. geschikte houding

1. 5. speelgoed waar kind blij van wordt

GTI & ZEVMB: maximale mogelijkheden

• Geen afbreekregels: alle items afnemen, ook al zijn al veel vorige items niet goed
• Volgorde items staat niet vast
• Je mag verschillend materiaal aanbieden, zo vaak mogelijk proberen
• Geen tijdslimiet om gedrag te laten zien
• Aantal aanbiedingen variabel
• Afstand tussen persoon en aangeboden object variabel
• Je mag aanmoedigen
• Uitvragen gedrag dat niet in testsituatie voorkomt

Bij de meeste instrumenten is dit niet zo, die zijn veel meer gestandaardiseerd.

Afname: een voorbeeld

• Ogen en het hoofd volgen een object in horizontale beweging
• Ogen en het hoofd volgen een object in verticale beweging

Intra-individuele kwartielscores (1e, 2e, 3 of 4e ranking per categorie)

• Adviezen voor ondersteuning:
• Onderkennen van sterke kanten van de persoon
• Sterke kanten onderkennen ter ondersteuning van de zwakke kanten
• Zwakke kanten optimaliseren

Kwaliteit van het GTI

• (nog) niet aangeboden aan COTAN
• Validiteit gemeten met Cronbach’s alpha: +
• Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid: +
• Begripsvaliditeit: Factoranalyse
• Inhoudsvaliditeit: ? -> onderzoek loopt

Inhoudsvaliditeit

• Zijn alle items goed toepasbaar bij mensen met ZEVMB?
• Mogelijk items lastig te interpreteren?

Complexiteit afname: een voorbeeld

• Interpretatie
• “Persoon duwt bewust een toren met blokken om”
• Je weet niet of de persoon dit bewust doet.

Observatie

• Verwachtingen: wat denk je te gaan zien?
• Belang informatie van iemand die persoon met ZEVMB goed kent
• Ander gedragspatroon?
• Reactiesnelheid…
• Kortom: intensief en complex, maar zeer waardevol!
• Denk ook aan eerder besproken complexiteit observatie

Adaptieve vaardigheden

• Wat was dat ook alweer? Effectiviteit en mate waarin iemand voldoet aan de eisen van persoonlijke onafhankelijkheid en sociale verantwoordelijkheid; afhankelijk van de leeftijd.
  • Conceptueel
  • Sociaal
  • Praktisch
  • Adaptieve vaardigheden vs intelligentie

Verdieping: SRZ-P (Kraijer & Kema, 2004)

• 63 items
• 3 schalen:
  • Zelfredzaamheid I (15 items)
  • Zelfredzaamheid II (15 items)
  • Verbaal-Numeriek (17 items)
  • Restitems (16)
• Afname bij begeleiders ( 10-15 minuten)
• Verwerkt tot standaardcijfers (3 t/m 9)
• COTAN: voldoende/goed

Schoenen vastmaken

1 Trekt veters niet strak

2 Trekt veters strak

3 maakt het eerste deel van de knoop

4 strikt de veter

ABAS-3

Emotionele ontwikkeling (Dosen)

• Noodzakelijk om af te stemmen op het emotionele ontwikkelingsniveau in begeleiding
• Hoog cognitief ontwikkelingsniveau kan soms lager emotioneel functioneren maskeren
  • Overschatting
• Context kan bepalend zijn
  • (thuis, wonen, dagbesteding)

• • SEO-R: Schaal van Emotionele Ontwikkeling Rev.
    • Sociaal-emotioneel niveau: 0-12 jaar
    • Experimenteel
    • Geen COTAN beoordeling
  • SEO-R: Kleurenprofiel
    • Voor gebruik bij bijvoorbeeld een team/groep (deel interpretatie)
  • ESSEON-R : Experimentele Schaal voor de beoordeling van het Sociaal-Emotionele Ontwikkelings Niveau
    • Sociaal-emotioneel niveau: 0-14 jaar
    • Experimenteel
    • COTAN: onvoldoende

SEO-R

• Doelgroep: alle leeftijden en mate van VB

Pijn

Acute pijn                       

• Versnelde ademhaling
• Verhoogde hartslag
• Verhoogde spierspanning
• Transpiratie                   
• Verhoogde bloedruk 

Chronische pijn

• Niet meetbaar
• Fysiologische reacties verminderd

Mensen met (Z)EVMB

• Verhoogd risico op (chronische) pijn (Bodfish et al, 2006; Hill & Goldsmith, 2009)
  • QoL
  • Pijn gerelateerd aan gedragsproblemen
  • (vroege) signalering is noodzakelijk
  • Pijn signaleren en ‘managen’ is belangrijk element van ondersteuning aan mensen met (Z)EVMB

Hoe breng je pijn in kaart bij mensen met VB?

• Zelfrapportage
  • Numeric Rating Scale
  • Faces pain Scale
• Observatie instrumenten
  • CPG (Terstegen, 2004)  --- Kinderen met uitingsbeperking of EMB
  • REPOS (Van Herk, 2009) ---- Ouderen, en mensen met een uitingsbeperking of VB
  • POSAID (Kreukniet, Bruns, Van der Putten, 2015) --- ZEVMB
• Kinderen en volwassenen met een beperking hebben een andere uiting van pijn.

Checklist Pijn Gedrag (CPG) Terstegen, 2004

• Doel: meten van pijn bij kinderen met (Z)EVMB in post operatieve situaties
• 10 items, ja/nee
• Observatie (2 sec of langer)
• Goede psychometrisch eigenschappen (Peters, 2007)

Items voor kinderen

1.Gespannen gezicht

2.Diepe lijn neus-mondhoeken

3.Grimas

4.Verdrietige blik, bijna in tranen

5.Ogen dichtknijpen

6.Paniekerig, aanval

7.Kreunen, jammeren

8.Huilen, snikken, stokkende ademhaling

9.Indringende onrustgeluiden

10.Tranen

REPOS

• Rotterdam Elderly Pain Observation Scale
• ouderen met een uitingsbeperking
• 10 items
• Want, meer en verschillend pijngedrag bij volwassenen t.o.v. kinderen

Items voor volwassenen met een beperking

• • 1. Gespannen gezicht
  • 2. Ogen (bijna) dichtknijpen
  • 3. Optrekken bovenlip
  • 4. Grimas
  • 5. Angstig kijken
  • 6. Bewegen lichaamsdeel
  • 7. Paniekerig, paniekreactie
  • 8. Kreunen/jammeren
  • 9. Onrustgeluiden/verbale uitingen
  • 10. Inhouden adem/stokken ademhaling