Leer- en onderwijsproblemen - College 3

Achtergrond algemeen

Sociale relaties tussen leerlingen

School: veel mogelijkheden......en uitdagingen!

Sociale veiligheid op scholen

• Zorgplicht m.b.t. sociale veiligheid op scholen – sinds 2015
• Inspectie ziet toe op monitoren van sociale veiligheid (alleen volgsystemen die zijn opgenomen in een lijst)
• Hele reeks aan instrumenten die scholen kunnen inzetten, waaronder: Scol, Viseon, Zien!, Kiva, Kanjertraining.

Sociaal-emotioneel functioneren van Nederlandse leerlingen (N= paar duizend)

De groep leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften hebben significant lagere scores dan kinderen zonder extra ondersteuningsbehoeften. Als een leerkracht deze toetsen heeft afgenomen moet er gekeken worden naar mogelijke problemen en moet hiernaar gehandeld worden.

Theoretische achtergrond

Sociaal cognitieve processen (sociale competentie)

• Sociale informatieverwerking:
  • Situatie waarnemen: afhankelijk van eerdere ervaringen (referentiekader) en daardoor voor elk kind verschillend
  • Interpreteren van de situatie
  • Emotie krijgen
  • Reactie
  • Evalueren
  • Uitvoeren

Sociale problemen en probleemgedrag:  o.a. eerdere sociale ervaringen. Deze problemen staan vaak niet op zichzelf. Het is belangrijk om hier gecombineerd naar te kijken.

Kinderen die beter perspectief nemen worden als sociaal competenter gezien.

Moreel redeneren

• Verschillende redeneerstijlen:
  • Morele redeneerstijl: het is niet goed om te doen
  • Empathische redeneerstijl: het is zielig voor de ander om te doen
  • Strafgeorienteerde redeneerstijl: als ik het doe krijg ik straf
  • Hedonistische redeneerstijl: als ik het doe levert het mij iets op

Kinderen met een hedonistische redeneerstijl laten minder prosocial gedrag en meer antisocial gedrag zien.

VB. “Tom, Eva en Mark zijn een tekening aan het maken. Het is feest op school en de juf wil graag de klas versieren. Bob/Sarah* wil ook graag een tekening maken. De juf ziet dat ziet dat er aan tafel bij Tom, Eva en Mark nog een plekje vrij is en vraagt of Bob/Sarah* er bij mag komen zitten om ook een tekening te maken. Tom/Eva* zegt dat dit niet mag.”

Er wordt onderscheid te maken tussen geslacht, omdat veel kinderen vaak hun eigen geslacht voortrekken. Als je dus een meisje vraagt met de naam Tom kan ze zeggen ‘omdat het een jongen is’ en dat is in dit onderzoek niet van belang.

Sociale inclusie van leerlingen met extra ondersteuningsbehoefte

Het belang van sociale inclusie – artikel 24 (internationaal verdrag)

Sociale inclusie / sociale participatie

• Sociale inclusie wordt vaak aangeduid met sociale participatie:
  • Interacties en contacten
  • Acceptatie door klasgenoten
  • Vriendschappen
  • Sociale zelfperceptie (zelfbeeld)
• 25% vd kinderen met een extra ondersteuningsbehoefte vallen uit op deze vier thema’s. Moeite om sociaal gezien goed mee te komen.

Bron: Rademaker et al. (2020). Applying the Contact Theory in Inclusive Education: A Systematic Review on the Impact of Contact and Information on the Social Participation of Students With Disabilities.

Attitudes van klasgenoten

• Klasgenoten spelen een belangrijke rol in de sociale participatie van kinderen met extra ondersteuningsbehoefte. Als leeftijdsgenoten met een beperking positief zijn, zijn de andere kinderen ook eerder geneigd contacten aan te gaan.

Bron: De Boer, A.A., & Pijl, S.J. (2016). https://www.rug.nl/research/portal/files/49891238/The_acceptance_and_rejection_of_peers_with_ADHD.pdf

Intergroup Contact Theory

• Het belang van informatie en contact voor positieve attitudes (niet alleen attitude voor beperkingen, maar voor heel veel onderwerpen)
  • Informatie over peers met extra ondersteuningsbehoefte
  • Contact mét peers met extra ondersteuningsbehoefte

Contact onder vier voorwaarden optimaal:

• • Gelijkwaardige status (geen hiërarchisch verschil)
  • Steun vanuit ‘authority’ (bijv. leerkracht)
  • Gezamenlijk doel (groepsopdracht)
  • Samenwerken

Diagnosticeren

Wat wil je weten?

• Volgsystemen: sociaal(-emotioneel) functioneren op groepsniveau
• Zelf-rapportage: eigen competenties (vragenlijst bij leerling/leerkracht/ouders)
• Oordeel groep: sociometrische status (vragenlijst klasgenoten)

Sociometrische status

• Beschrijving van relaties tussen kinderen in een groep op basis van beoordelingen die alle kinderen in de groep aan elkaar geven.

posotief en negatieve vragen stellen: met welke kinderen werk je (niet) graag samen? Welke kinderen pesten (niet) vaak? Nominatieprocedure: kinderen nomineren elkaar.

Wie is je beste vriend(in) in de klas? (sociogram)

Wederzijdse vriendschap:

Hoe ga je in gesprek met leerlingen?

Schoolbrede programma’s (preventies)

• Kiva
• Vreedzame school
• Schoolwide Positive Behavior Support

Interventies voor in de klas (kan wel voor alle klassen van een school)

• Programma Alternatieve Denkstrategieën
• Kanjertraining
• Taakspel

Individuele interventies (artikel: Liber) programma heet VRIENDEN