Karl Popper and demarcation - Dienes (2008) - Artikel

<

div>grees of falsifiability

Een potentiële falsifieerbaarheid van een theorie is een observatie dat de theorie tegenspreekt. Een theorie is meer falsifieerbaar dan een andere, wanneer het aantal potentiële falsifiseerbaarders groter is. Wetenschappers prefereren simpele theorieën, maar wat is simpel? Simpele theorieën zijn beter te testen, zo zijn rechte lijnen simpeler dan curves. Misschien geeft falsifieerbaarheid wel weer wat het betekent voor een theorie om simpel te zijn.

Bijvoorbeeld: Groep A zal anders scoren dan groep B. Dit is een erg zwakke, maar simpele theorie, het sluit bijna niks uit. Een betere theorie is al: Groep A zal hoger scoren dan groep B. Dit sluit al 50% van de mogelijke scores uit. Een hele falsifieerbare theorie daarentegen ziet er meer zo uit: Groep A zal 30% beter scoren dan groep B. Een theorie wordt dus falsifieerbaarder door concretisering, maar dat niet alleen; een theorie met meerdere voorspellingen is ook meer falsifieerbaar. Daarnaast wanneer een theorie uitspraken doet over een breed scala aan fenomenen neemt de falsifieerbaarheid toe. Je hoeft dus niet alleen heel precies te zijn om een theorie falsifieerbaar te maken: ‘’Never aim at more precision than the problem in the hand’’.

Psychologen ondersteunen een theorie soms door computergestuurde modellen. Een dergelijk model is een simulatie van een onderwerp waar in het model dezelfde stimuli aan bloot worden gesteld als proefpersonen. Neurale netwerken zijn een goed voorbeeld. Het is echter moeilijk te bedenken wat er gebeurt in het model door er alleen aan te denken, je moet het uitvoeren en conclusies trekken naar aanleiding van je observaties. Je moet namelijk zien welke observaties het model kunnen uitsluiten. Als de data inconsistent is met het model, zou je dat model kunnen afwijzen of aanpassen. Echter sommige modellen zijn op een zwakke theorie gebaseerd, er kan niks worden uitgesloten. Een theorie die alles toelaat verklaart niks. Als bijvoorbeeld een psychoanalytisch model overeenkomt met alle soorten gedrag geeft dit geen enkele verklaring. Samengevat: ‘’the more a theory forbids, the more it says about the world’’. Dat wil zeggen, hoe falsifieerbaarder een theorie, hoe meer ontvankelijk voor kritiek en gegeven dat kritiek zorgt voor progressie heeft een falsifieerbare theorie meer toegevoegde waarde. Popper stelde dan ook voor dat revisies en toevoegingen altijd falsifieerbaarheid moeten vergroten.

Hij geeft als regel dat de toevoeging of revisie van een theorie dus altijd falsifieerbaar moet zijn. Bijvoorbeeld als iemand claimt dat een toevoeging aan zijn studie zorgt voor een betere construct-validiteit, moet deze falsifieerbaar zijn en uitgebreid worden getest. In de psychologie wanneer theorieën worden behouden zonder noodzakelijkerwijs een nieuwe op te werpen wordt ‘post hoc’ genoemd. Een toevoeging die falsifieerbaarheid verminderd, wordt ‘ad hoc’ genoemd. Bijvoorbeeld de stelling: ‘’Alle zwanen zijn wit’’. Als vervolgens zwaan Peter ontdekt wordt en die is zwart kan de nieuwe stelling zijn: ‘’Alle zwanen zijn wit, behalve Peter’’. Dit is ad hoc, het verminderd falsifieerbaarheid en is daarnaast niet bevredigend.

Falsifieerbaarheid

In hoeverre is het mogelijk falsifieerbare theorieën te onderscheiden van niet-falsifieerbare theorieën? Popper wees erop dat een theorie altijd kan ontsnappen aan falsificatie door te twijfelen aan de observaties of de definitie te veranderen. In het geval van de zwanen zou dit worden: een zwarte zwaan is eigenlijk geen zwaan. We vertrouwen op theorieën, verwachtingen en vooroordelen om zo onze observaties te motiveren. Volgens Popper kunnen deze statements alleen worden geaccepteerd door beslissing of overeenkomst.

Een te zwak of te sterk criterium?

Je kunt je voorstellen dat geen enkele theorie volledig falsifieerbaar is. Je kunt namelijk niet van alle zwanen in de wereld bekijken of ze zwart of wit zijn. Daarom wordt er in Poppers theorie gebruik gemaakt van background knowledge. Deze achtergrondkennis bestaat uit het accepteren van bepaalde statements om zo vorderingen te kunnen maken. Door middel van tests kan worden bepaald wat kan worden bestempeld als achtergrondkennis. Deze vorm van bewijs over achtergrondkennis is erg belangrijk in de wetenschap en wordt ook wel consilience (Whewell, 1980) genoemd.

Verisimilitude

Popper stelt wanneer we moeten kiezen uit twee onjuiste theorieën, er nog steeds een verkozen kan worden boven de ander door te kijken welke het dichtst bij de waarheid komt: truthlikeness of verisimilitude.

Zijn psychologische theorieën falsifieerbaar?

Een statistische hypothese op zichzelf is een verarmde psychologische theorie. Om bevredigend te zijn, moet deze hypothese onderbouwd worden door een theorie die het onderliggende idee beschrijven. Bijvoorbeeld: Iemand gebruikt het idee van cognitieve dissonantie (substantiële theorie) om attitudeverandering te beschrijven in een specifieke context (een statistische hypothese). De substantiële theorie is een vorm van mechanistische verklaring, een mechanisme waardoor iets bereikt wordt. Volgens Popper kunnen ook dergelijke theorieën gefalsifieerd worden.

Een wetenschapper kan bijvoorbeeld een theorie aanhangen en een sterk contrasterende experimentele bevinding (in relatie tot de theorie) doen. Hij kan dan nog steeds geloven in de theorie én het falsifiërende bewijs. Hij kan dit coherent doen omdat hij beiden niet geheel gelooft. Hoe meer hij het bewijs gaat geloven, hoe minder hij de theorie gelooft. Op die manier betekent falsifiëren niet meteen het verwerpen van de theorie, maar het accumuleren van meer en meer bewijs kan ervoor zorgen dat het vertrouwen in een theorie sterk afneemt.