HR 22 oktober 1993, NJ 1994, 94 – Van Schijndel/Fysiotherapeuten - Arrest

HR 22 oktober 1993, NJ 1994, 94 – Van Schijndel/Fysiotherapeuten

Casus

Van Schijndel is een fysiotherapeut die verplicht wordt deel te nemen aan een beroepspensioenfonds. Hij verzet zich hiertegen, omdat hij aanspraak kan maken op een vrijstelling. Hij heeft namelijk een pensioenvoorziening bij een particuliere verzekeringsmaatschappij. De stichting Pensioenfonds Fysiotherapeuten weigert hem een vrijstelling te geven, omdat niet voldaan is aan de collectiviteitseis; de eis dat de getroffen alternatieve pensioenvoorziening geldt voor alle werknemers die in dienst van dezelfde praktijk of BV werkzaam zijn.

Rechtsvraag

Moeten de lagere rechters ambtshalve het EG-recht toepassen ook al hebben geen van beide partijen zich tijdens het geding in feitelijke instanties op EG-recht beroept?

Rechtsgang

De kantonrechter stelt van Schijndel vrij van de verplichte deelname aan het pensioensfonds. De rechtbank vernietigt het vonnis van het kantongerecht en verklaart van Schijndel niet-ontvankelijk. Van Schijndel stelt tegen dit oordeel hoger beroep in. Als cassatiemiddel voert hij aan dat de rechtbank heeft nagelaten om ambtshalve ex artikel 25 Rv de beroepspensioenregeling te toetsen aan hogere dwingendrechtelijke regels van het EEG-recht.

Hoge Raad

De Hoge Raad oordeelt dat artikel 25 Rv weliswaar gebiedt om ambtshalve rechtsgronden aan te vullen, maar dat dit niet betekent dat de rechter mag treden buiten de grenzen van de rechtsstrijd van partijen of zich mag baseren op andere feiten dan de partij aan haar vordering ten grondslag heeft gelegd. De rechter blijft lijdelijk. Als in casu de rechter had gedaan wat Van Schijndel wilde (op basis van artikel 25 Rv wegens strijd met verdragsbepaling het onverbindend verklaren van de wettelijke verplichting tot lidmaatschap van het beroepspensioenfonds) dan zou zij zijn getreden buiten de rechtsstrijd van partijen. De rechter gaat nog niet over tot een beslissing, maar stelt prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie (zie punt 4).

Deze zijn te lezen in punt 4 van het arrest en komen neer op de vraag of de burgerlijke rechter het EEG-recht ook moet toepassen als er door de partijen geen beroep op is gedaan. In de noot is het antwoord te lezen, namelijk: het gemeenschapsrecht verplicht een rechter niet om ambtshalve bepalingen uit het EG-verdrag in een geding te brengen als hij moet treden buiten de rechtsstrijd van partijen. Dit is anders als het openbaar belang dit vereist.

Leerstuk

Een rechter moet rechtsgronden ambtshalve aanvullen, maar mag hierbij niet buiten de grenzen van de rechtsstrijd van partijen treden. Daarnaast verplicht het gemeenschapsrecht niet om EG-verdragsbepalingen ambtshalve toe te passen als hij buiten het voorwerp van het geschil moet treden. Dit is anders als het openbaar belang dit eist.