Herziening Puttense moordzaak - Arrest

HR 26 juni 2001, NJ 2001, 564 (Herziening Puttense moordzaak)

Casus

Nadat 2 eerdere herzieningsverzoeken en een beroep in cassatie in de Puttense moordzaak waren afgewezen, opende de Amsterdamse advocaat G.J. Knoops in een nieuwe poging en gesteund door nieuwe gezichtspunten een massieve aanval op de al geruime tijd in de maatschappelijke discussie zo omstreden veroordeling.

Op 9 januari 1994 werd in de gemeente Putten een stewardess op gruwelijke wijze om het leven gebracht. Het verzoek tot herziening betreft arresten van het Gerechtshof te Arnhem van oktober 1995 waarbij de aanvragers ieder wegens "medeplegen van doodslag" en "medeplegen van verkrachting" zijn veroordeeld tot een gevangenisstraf van 10 jaar.

Na de veroordeling bleven er nog altijd vragen openstaan. Het was niet vastgesteld hoe en door wie de DNA-sporen (van sperma en haren) op het lichaam terecht waren gekomen. Wel was vastgesteld dat de sperma-sporen niet afkomstig waren van de verdachten en dat de sporen van één en dezelfde persoon afkomstig zouden kunnen zijn.

Hoge Raad

Na een nieuw DNA-onderzoek bleek nu ook dat de hoofdharen die op de kleding van het slachtoffer waren gevonden niet van de verdachten (de aanvragers) afkomstig konden zijn. De HR stelt voor op die aan de resultaten van een DNA-onderzoek grote overtuigingskracht pleegt te worden toegekend, die niet alleen ten laste, maar ook ten ontlasting van een verdachte kan strekken. Nadat prof. Eskes (gynaecoloog) als deskundige in de zaak der verklaring had afgelegd dat het gevonden sperma op het slachtoffer niet van de verkrachting, maar van een eerder seksueel contact op haar rechterbovenbeen is terechtgekomen ("versleept"), oordeelde de HR dit als doorslaggevende factor van de gegrond verklaring van de aanvraag tot herziening.  Het door de deskundige gegeven oordeel staat dus in rechtstreeks verband met de bewezenverklaringen.

De HR beveelde schorsing van de tenuitvoerlegging van voormelde arresten van het Gerechtshof te Arnhem van 3 oktober 1995. De HR verwees de zaken naar het Gerechtshof te Arnhem opdat de zaken op de voet van art 467 Sv opnieuw zullen worden behandeld en afgedaan.

Conclusie

De uitspraak van de HR is moedig, omdat de enorme publiciteit, waarmee zaken als deze vergezeld gaan, soms eerder dan een blokkade dan als een uitnodiging werkt om een rechterlijke ongelijk te erkennen. Het imago van rechtspraak staat immers in het volle licht van de schijnwerpers ter discussie.

De HR had zich bovendien drie keer eerder met de zaak beziggehouden zonder dat hij een reden zag in te grijpen. In een ernstige en complexe zaak zoals deze komt het zelden voor dat de HR tot heropening van proces besluit.

Opmerkelijk is het arrest vanwege de keuze van de HR om onderzoek te doen naar datgene wat uiteindelijk de doodsteek voor de veroordeling bleek te zijn: der verklaring van de getuige-deskundige prof. Eskes over de zogenaamde verslepingstheorie (het gevonden sperma zou niet van de verkrachter maar van een vorig vrijwillig seksueel contact afkomstig zijn).  De rol van de getuige-deskundige is na de Puttense moordzaak onder ernstige kritiek gesteld. De hele  bewijsconstructie is in zo'n gewichtige strafzaak van het ene naar het andere uiterste gekanteld en enkel op grond van de opvatting van één deskundige.

De Puttense moordzaak is een zaak van believers en non-believers geworden. Vaststaat in elk geval dat de positie van de getuige in strafzaken serieuze aandacht verdient.