Empathie en prosociaal gedrag als antwoord op verdriet en distress - Deschamps, et al (2015) - Artikel

Abstract

Empathie wordt geassocieerd met een verlaagd antisociaal en toenemend prosociaal gedrag. In deze studie worden empathie en prosociaal gedrag onderzocht als reactie op verdriet en distress bij ODD/CD en ADHD. Zes- en zevenjarigen met ODD/CD (met/zonder ADHD) en met alleen ADHD werden vergelijken met normaal ontwikkelende (NO) kinderen. Ouders en leerkrachten gaven de mate van affectieve empathie aan van kinderen als reactie op verdriet en distress op een schaal. Kinderen gaven dit aan op basis van verdrietige verhaal vignettes. Vergeleken met NO kinderen, scoorden kinderen met ODD/CD en ADHD minder hoog qua empathie door leerkrachten, maar niet door ouders. Kinderen met ODD/CD vertoonden minder prosociaal gedrag als reactie op verdriet en distress vergeleken met NO kinderen. Kinderen met alleen ADHD verschilden niet van NO kinderen. Wanneer alle kinderen met een stoornis vergeleken werden met de NO kinderen, werd er gevonden dat het verschil in prosociaal gedrag bleef bestaan wanneer er gecontroleerd werd voor ADHD symptomen, maar niet als er gecontroleerd werd voor ODD/CD symptomen. De verminderde empathie gestuurde prosociale gedragingen als reactie op verdriet en distress bij jonge kinderen met ODD/CD laat zien dat interventies zich dienen te richten op het toenemen van prosociaal gedrag in deze kinderen.

Introductie

Empathie wordt omschreven als het vermogen om emoties van anderen te begrijpen en te delen met mensen met wie wij interacteren. Dit bestaat uit een emotioneel en cognitief component. Empathisch gerelateerde reacties worden vaak geassocieerd met prosociaal gedrag en levert een bijdrage aan de inhibitie van antisociaal en agressief gedrag. De verklaring hiervoor wordt vaak gezocht in de centrale rol in het tonen van verdriet en distress bij de inhibitie van agressief gedrag. Prosociaal gedrag kent geen directe materiële voordelen voor de persoon die zich zo opstelt. Wanneer kinderen elkaar bijvoorbeeld pijn doen en verdriet en distress bij de ander zien, raken zij ook in eenzelfde staat en stoppen met het ongewenste gedrag om hun eigen persoonlijke staat weer te herstellen.

In kinderen en adolescenten, tekortkomingen wat betreft empathie zijn bekend bij ODD/CD. Stoornissen die gerelateerd zijn aan oppositioneel , afstandelijk en antisociale gedragingen. Cognitieve empathie leek vaak wel intact. Het lijkt erop dat een vermindering in het delen van gevoelens van verdriet en distress bij anderen gerelateerd is aan disruptief en agressief gedrag in kinderen en adolescenten. Er moeten echter nog een aantal zaken verduidelijkt worden:

• Het onderzoek naar affectieve empathie responspatronen in respons op signalen van verdriet en distress bij anderen

• Het onderzoek naar prosociaal gedrag in een klinisch sample van kinderen met als diagnoses ODD/CD

• Het onderzoek naar de invloed van ADHD op emotionele perceptie en verwerking bij kinderen met ODD/CS

• Het onderzoek of empathie tekortkomingen al op jongere leeftijd zichtbaar zijn dan schoolgaande kinderen en adolescenten

De huidige studie onderzoekt:

• Vergelijking tussen ouder en leerkracht rapportages van affectieve empathie

• Meten van affectieve empathie in respons op verdrietige vignettes bij kinderen

• Vaststellen van empathie geïnduceerd prosociaal gedrag door middel van een computertaak bij sample NO kinderen in vergelijking met ODD/CD (met/zonder ADHD) en ADHD

Er wordt verwacht dat 6/7 jarigen met een diagnose minder hoog scoren op empathie aangegeven door ouders en leerkrachten, minder affectieve empathie laten zien bij de vignettes en minder prosociaal gedrag laten zien in vergelijking met NO kinderen. Daarnaast wordt verwacht dat de klinische groep minder empathie en prosociaal gedrag laat zien dat dat dit verschil ook na het controleren van de ADHD symptomen bleef bestaan, maar niet wanneer er gecontroleerd werd voor de ODD/CD symptomen.

Methode

Deelnemers

37 NO kinderen werden vergeleken met 93 kinderen tussen de 6 en 7 jaar oud met een klinische diagnose van ODD/CD en/of ADHD.

Procedure

Het interview met ouders werd thuis afgenomen, alsmede de afname van de CBCL. Leerkrachten vulden de TRF en de GEM in. De data van de kinderen werd verkregen in een rustige kamer bij de kinderen op school.

Meetinstrumenten

DISC: ouderversie om klinische groep te scheiden (dus: alleen ADHD, alleen ODD/CD of comorbide).
GEM: zowel ouders als leerkracht data. Een vragenlijst ter verduidelijking van de empathie bij kinderen.
Verhaaltaak: 8 korte verhalen met verschillende emoties (boos, blij, verdriet of angst), elke emotie heeft 2 verhaaltjes. Hier werden 2 verdrietige verhaaltjes gebruikt. Na het verhaal volgde een interview met het kind om te kijken of de emotie herkend werd en gedeeld werd.
IRT: computertaak die prosociaal gedrag registreert binnen een sociale context. Dit was een bal gooi spelletje.

Resultaten

Kinderen in de klinische groep waren vaker jongen en hadden een lagere SES dan de NO kinderen. Leerkrachten scoren kinderen met ODD/CD en/of ADHD minder empathisch in op reactie van verdriet in vergelijking met NO kinderen. Tevens werd er een significant negatieve relatie gevonden tussen TRF agressie en affectieve empathie aangegeven door leerkrachten. Ouders gaven dit niet aan. Bij de taken bij kinderen werd een significant effect gevonden voor prosociaal gedrag. Kinderen met ODD/CD (met/zonder ADHD) scoorden lager dan NO kinderen. Kinderen met alleen ADHD verschilden niet van de NO kinderen. Dit verschil bleef bestaan als er werd gecontroleerd voor aandachtscores, maar niet bij agressiescores.

Discussie

De huidige studie verschilt van andere studies, omdat er hier ook aandacht is geweest voor empathie geïnduceerd prosociaal gedrag. Leerkrachten rapporteerden tekortkomingen in affectieve empathie in respons op verdriet en distress bij 6 en 7 jarige kinderen met ODD/CD (met/zonder ADHD) en bij kinderen met alleen ADHD. Kinderen met ODD/CD (met/zonder ADHD) schoten tekort in geobserveerde empathie geïnduceerd prosociaal gedrag in respons op verdriet en distress. Kinderen met alleen ADHD verschilden hierin niet van NO kinderen.

Het lijkt erop dat jongere kinderen met ADHD, de empathische reactie op verdriet en distress van leeftijdsgenoten verminderd is, ongeacht de aanwezigheid van gedragsproblemen. Dit is alleen zichtbaar binnen sociaal uitdagende situaties, zoals school. Het is dus duidelijk dat kinderen met disruptief en agressief gedrag oprecht problemen hebben in het delen van verdriet en distress op school. Het verschil met de ouders laat zien dat kinderen verschillend gedrag tentoonstellen op verschillende plekken. Wellicht is een school setting meer sociaal uitdagend en zijn tekortkomingen van empathie daar duidelijker en gemakkelijker op te merken dan thuis. Daarnaast werd er een negatieve correlatie gevonden tussen SES en ouder gerapporteerde empathie: ouders met een hogere SES scoorden hun kinderen hoger wat betreft empathisch vermogen dan ouders met een lagere SES dat deden. Dat SES invloed heeft gehad op de resultaten van deze studie lijkt onwaarschijnlijk. Voor interventies is het van belang dat er aandacht wordt besteed aan de rol van empathie binnen de opwekking van prosociaal gedrag, niet alleen een nadruk op het verminderen van agressief gedrag dus.

Tekortkomingen:

• De meeste kinderen met ODD/CD hadden ook nog andere stoornissen, niet alleen ODD/CD dus

• Er werd (te) weinig verschil tussen groepen gevonden bij de verhaaltaak, wellicht was de taak niet geschikt voor deze leeftijdsgroep

• De uitkomsten van de IRT kunnen waarschijnlijk, naast empathie, ook gerelateerd worden andere relevante processen (zoals geldelijke versus sociale beloning)

Conclusie

Tekortkomingen bij jonge kinderen met ODD/CD wat betreft empathie geïnduceerd prosociaal gedrag zijn aangetoond. Zoals interventies hebben aangetoond, kan empathie gebruikt worden om prosociaal gedrag uit te lokken in normaal ontwikkelende kinderen. Dit moet dienen als een richtlijn om huidige behandelingen aan te passen voor kinderen met ODD/CD, aangezien zij kunnen profiteren van het doen toenemen van empathie geïnduceerd prosociaal gedrag.