Emoties - Scherer (2000) - Artikel

Inleiding

Een emotie bestaat uit verschillende componenten, namelijk uit fysieke arousal, motorische expressies, actietendensen en subjectieve gevoelens. Dit heeft effect op de sociale cognities, attitudeveranderingen en sociale interacties. Daarom is het van belang dat emoties worden gesignaleerd tijdens een gesprek. Het gaat hier om de emotie die uitgestraald wordt, de non-verbale communicatie. Emoties spelen een rol bij het vormen en verbreken van sociale relaties. Men praat ook graag met anderen over emoties. Één van de belangrijkste gebieden van de sociale psychologie waarbij emoties van belang zijn, is groepsdynamica. Daarbij gaat het om de effecten van ‘besmettelijke emoties’; het aansteken van elkaar met een emotie. Voorbeelden van besmettelijke emoties zijn lachen en gapen.

Wat is een emotie?

De James-Lange theorie

De James-Lange theorie neemt een perifere positie in (het focust zich meer op het somatische en autonome in plaats van het centrale zenuwstelsel). Daarbij neemt iemand eerst een gebeurtenis waar, waarna er lichamelijk op gereageerd wordt. De gewaarwording van die lichamelijke reactie heeft tot gevolg dat een emotie optreedt. Ook wordt gedacht dat een emotie bij het gevoelscomponent hoort. Het verschil tussen de James-Lange theorie en de theorieën daarvoor was dat bij de James-Lange theorie werd gedacht dat een emotie na de lichamelijke reactie komt en bij de theorieën daarvoor dat een emotie voor een lichamelijke reactie zou komen.

Emotie als een sociaal-psychologisch construct

Tegenwoordig is er een groeiend consensus dat emotie niet als synoniem mag worden gebruikt voor gevoelens (wat de James-Lange theorie wel doet), maar dat gevoelens één van de drie componenten is in het emotie construct. Andere componenten zijn de neurofysiologische responsen en motorische expressies. Deze 3 componenten samen worden de 'emotional reaction triad' genoemd. Een ander component dat bij dit emotie construct hoort, is de actietendens. Hoewel dit ook wel gezien wordt als een gedragsconsequentie in plaats van een component van emotie. Daarnaast omvat het emotie construct ook een cognitief component, omdat er altijd sprake is van een evaluatieve informatieverwerking als het gaat om emotieopwekkende gebeurtenissen. De cognitieve interpretatie van een gebeurtenis wordt ook wel appraisal genoemd. Een emotie wordt omschreven als een heftig, dynamisch en kort proces met een begin en een eind. Het gaat daarbij om een crisisrespons, waarbij de fysiologische en psychologische componenten met elkaar interacteren tijdens een emotie episode. Systemen die eerst onafhankelijk waren, gaan opeens gesynchroniseerd samenwerken om te zorgen voor overleving.

Waarom hebben we emoties?

Emoties kosten veel energie en daarom is het de vraag waarom emoties bestaan.

De evolutionaire significantie van emoties

Volgens Darwin bestaan emoties, omdat ze adaptief zijn en helpen bij de regulatie van interacties binnen sociale levende soorten (bijvoorbeeld wenkbrauwen ophalen zorgt voor beter zicht).

Emoties als een sociaal signalerend systeem

Doordat een persoon emoties kan uiten, kan een ander hier makkelijker op inspelen en dit kan ook leiden tot een bepaalde actietendens.

Emoties zorgen voor gedragsflexibiliteit

Emoties zijn quasi automatisch, maar zijn wel flexibeler dan normale stimulus-respons reacties. Emoties zorgen voor ‘latency time’ tussen stimulus en actie, die ervoor zorgt dat men de situatie beter kan evalueren. In die periode wordt de kans op succes en de ernst van de consequenties bekeken, waarna een optimale reactie gekozen kan worden. Als er sprake is van een negatieve consequentie, zal de motivatie om tot actie over te gaan, groot zijn. Emoties hebben dus een sterke invloed op motivatie.

Informatieverwerking

De informatieverwerking bij mensen, vooral op sociaal gebied, bestaat meestal uit ‘hot cognition’. Dit zijn emotionele reacties die helpen bij het evalueren van relevante en irrelevante stimuli. De criteria die worden gebruikt bij de evaluatie van stimuli zijn geleerd tijdens gesprekken en worden beïnvloed door behoeften, voorkeuren, doelen en waarden.

Regulatie en controle

Onze gevoelens zijn een constante monitor van wat er gebeurt, zoals de evaluatie en appraisal van de omgeving, lichamelijke veranderingen in het centraal zenuwstelsel en de actietendensen. Dit is een vereiste bij het regelen of manipuleren van het emotieproces.

Dus, een emotie:

• ontkoppelt stimulus en respons

• zorgt voor de (juiste) actietendensen door middel van een ‘latency time’

• geeft signalen aan de buitenwereld

• gevoelens kunnen emotioneel gedrag reguleren, wat strategisch kan zijn in sociale interacties

Hoe worden emoties ontlokt en hoe worden ze onderscheiden?

Filosofische noties

Voor de meeste filosofen is het duidelijk dat er op een bepaalde situatie met een bepaald type emotie wordt gereageerd.

De Schachter-Singer theorie van emotie

Volgens Schachter zijn twee factoren van belang bij het ontlokken en het onderscheiden van emoties, namelijk de perceptie van arousal en cognities. Arousal is altijd hetzelfde (non-specifiek) en cognitie labelt het (bijvoorbeeld angst). In een experiment werd arousal in participanten opgewekt door middel van een adrenaline injectie. Hieruit bleek inderdaad dat cognities deze arousal labelden op gebeurtenissen die zich op dat moment in hun omgeving plaatsvonden. Emoties worden dus gevormd door de gevoelde arousal en door de cognitieve interpretatie van de situaties die zijn gebaseerd op het gedragsmodel van expressie. De resultaten zijn overigens niet gerepliceerd.

Appraisal theorie

De appraisal theorie van Lazarus bestaat uit primary appraisal (leuk/ niet leuk, helpt/ hindert in het bereiken van het doel) en secondary appraisal (in hoeverre kan degene omgaan met de consequenties van een gebeurtenis, gegeven zijn of haar competenties, resources en kracht). Lazarus noemt dit model transactioneel, omdat de uitkomst van de gebeurtenis niet alleen wordt beinvloed door de aard van de gebeurtenis, maar ook door de behoeften, doelen en resources van de persoon. Het is voor elke persoon anders en leidt vaak tot een mix van emoties door elkaar (emotion blend).

Culturele en individuele verschillen in appraisal bij gebeurtenissen

Cultuur zorgt voor verschillen in appraisal, bijvoorbeeld collectivisme tegenover individualisme. In een collectivistische cultuur worden schuld en schaamte als gevolg gezien van immorele dingen. In een individualistische cultuur geldt dit alleen voor schuld en deze emotie duurt ook langer dan in collectivistische culturen. Dus kan de socioculturele waarde iemands emotionele leven beïnvloeden. Ook zorgen individuele verschillen in appraisal voor verschillende emotionele reacties.

Zijn er specifieke reactiepatronen voor verschillende type emoties?

Men is het eens over de differentiatie van het gevoelscomponent van emoties, maar niet over de reactie patronen van het perifere systeem. James gaat uit van proprioceptive feedback (sensorische informatie van organen over lichamelijke veranderingen) om emoties te differentiëren. Daarentegen denken Schachter en Singer dat non-specifieke fysiologische arousal gecombineerd met situationele factoren ervoor zorgen dat men emoties kan differentiëren. Tomkins sprak over discrete emoties, waarbij hij het had over neurale programma’s die een bepaalde emotie en de bijbehorende gezichtsuitdrukking en motoriek kunnen sturen.

Motorische expressies

Gezichtsuitdrukkingen

Er is bewijs gevonden dat gezichtsuitdrukkingen universeel zijn, ook al zijn er wel kleine verschillen gevonden tussen culturen door de culturele wenselijkheid. Aangeboren systemen voor gezichtsuitdrukkingen blijven ter discussie staan.

Vocale uitdrukkingen

Emoties zijn niet alleen aan gezichtsuitdrukkingen te herkennen, maar ook aan de stem. Ook hierbij zijn er verschillen tussen mensen en culturen. Emoties in de stem zijn deels universeel, ook al zijn er wel taalverschillen tussen culturen. Dit is bewijs voor een gedeeltelijke biologische basis.

Controle en strategische manipulatie van een expressie

Culturele normen over gepaste expressie van een emotie worden display rules genoemd. Het betreft de regulatie van ‘aangeboren’ systemen. Naast het feit dat het gepast is om je emotie-expressie onder controle te houden vanwege de culturele normen, is het ook uit strategisch oogpunt van belang. Hierdoor zou iemand een ander namelijk kunnen manipuleren. Emotie-expressie ontstaan vaak ook pas wanneer we andere mensen zien en daarom wordt het gezien als een communicatiemiddel. Maar, hoe meer een emotie ons overdondert, des te moeilijker is het om deze te reguleren.

Fysiologische veranderingen

Fysiologische activiteit is niet communicatief, maar zorgt voor energievoorziening. Dit kan ervoor zorgen dat iemand klaar wordt gemaakt voor een specifieke actie. Er zijn in studies specifieke patronen te zien voor de emoties angst en kwaadheid. Deze zijn functioneel: bij angst stroomt bloed naar het hart en de hersenen om bloedverlies te voorkomen. Bij kwaadheid stroom het bloed naar de spieren voor actie.

Subjectieve gevoelens

Dit houdt de bewuste ervaring in van iemand over de processen die zich in zijn of haar lichaam afspelen, maar plaatst dit in de context van de persoon met zijn of haar geschiedenis, voorkeuren en staat waarin degene verkeerd.

Dimensies van gevoel

Wundt maakte een driedimensionaal systeem om de precieze natuur van alle complexe emotionele staten weer te geven. De drie dimensies zijn: opwinding – depressie, spanning – ontspanning, plezierig – onplezierig. Alleen de eerste en de derde dimensies zijn in andere studies bewezen en daarom zijn er veel tweedimensionale modellen gemaakt.

Verbale bestempeling van gevoelens

Emoties zijn sociaal geconstructureerd (de sociale en culturele factoren creëren een realiteit voor een individu). Culturele verschillen in waardeoordeel systemen, sociale structuren, communicatie gewoonten en andere factoren beïnvloeden de emotie-ervaringen en worden gereflecteerd in culturele gespecificeerde gevoelstoestanden. Gevoelens die verbaal geuit worden, worden sneller door socioculturele variaties beinvloed dan andere componenten van het emotieproces. Dit is logisch, omdat de subjectieve gevoelstoestand de culturele en situationele context en de andere componenten van het emotieproces representeerd.

Hoe kunnen emotiecomponenten interacteren?

Er is naar uit onderzoek naar voren gekomen dat de componenten van emoties allemaal sterk onderling verbonden zijn.

Catharsis

Bij een catharsis draait het om de interactie van drie componenten van emotie, namelijk expressie, fysiologie en gevoel. Door middel van een enorme expressie, kan iemand zichzelf kalmeren, zijn arousal verminderen en tegelijkertijd zijn gevoelstoestand veranderen.

Proprioceptieve feedback

Proprioceptieve feedback (oftewel facial feedback hypothesis) stelt het tegenovergestelde van de catharsis. Hierbij is het geval dat remming van de gezichtsuitdrukking de intensiteit van een emotie verlagen en nadrukkelijke gezichtsuitdrukkingen de intensiteit van een emotie kunnen versterken. Bij een experiment moesten participanten een pen tussen hun lippen of tanden houden. De participanten die hun lachspieren gebruikten om hun pen vast te houden, beoordeelden de cartoons die ze te zien kregen als grappiger. De effecten waren nog sterker als de participanten zichzelf in de spiegel zagen en de effecten waren ook sterker bij participanten met een hoge zelfbewustheid. Dit heeft een tegenovergesteld effect als iemand vriendelijk moet glimlachen, terwijl degene in feite woedend is, want dit versterkt de woede alleen maar.