On early starters and late bloomers - Baams, Overbeek, Dubas & Van Aken - 2013 - Artikel

Gezonde seksuele ontwikkeling is onderdeel van de ontwikkelingstaken van adolescentie. Terwijl de meeste adolescenten verantwoordelijke beslissingen maken zijn anderen impulsieve beslissing makers. Ook al zijn voorbehoedsmiddelen als condooms in de westerse landen makkelijk te verkrijgen faalt 20% tot 30% van de jongeren om bescherming te gebruiken. Maar weinig onderzoek is gefocust op de rol van persoonlijkheid bij de seksuele ontwikkeling gedurende de middelste jaren van adolescentie. Dit onderzoek kijkt hoe persoonlijkheidsdimensies en types gerelateerd zijn aan een brede hoeveelheid aan seksuele ervaringen van initiële fysieke ervaringen als zoenen tot het hebben van seks.

De drie meest voorkomende persoonlijkheidstypen ontdekt in culturen en leeftijdsgroepen zijn ‘undercontrollers’, ‘overcontrollers’ en ‘resilients’ (veerkrachtigen). Deze types kunnen beschreven worden in hun distributie van persoonlijkheidsdimensies van de ‘Big 5’:

• Agreeableness (vriendelijkheid, inschikkelijkheid, sociaal)

• Conscientiousness (zorgvuldigheid, doelgericht)

• Openheid voor ervaringen

• Extraversie (uitgaand)

• Emotionele stabiliteit

Ook al doorgaan adolescenten veel veranderingen, hun persoonlijkheid en temperament blijven redelijk stabiel. Adolescenten die undercontrolers zijn hebben een lage mate van agreeableness, concientiousness en openheid voor ervaringen, hoge mate van extraversie en een gemiddelde mate emotionele stabiliteit. Adolescenten die overcontrolling zijn hebben hoge mate van agreeableness en conscientiousness, een relatief laag niveau van emotionele stabiliteit, openheid voor ervaring en extraversie. Resilient adolescenten hebben een hoge score op alle 5 de dimensies waardoor ze zich snel kunnen aanpassen. In het onderzoek wordt niet alleen gekeken naar de relatie tussen de big 5 dimensies en seksueel gedrag maar ook is er gebruik gemaakt van een persoon-gecentreerde aanpak om de interne organisatie van persoonlijkheidskenmerken van een persoon te bekijken. Er wordt dus ook gekeken naar de relatie tussen persoonlijkheidstypes en seksueel gedag. Uit eerder onderzoek is gebleken dat kinderen die overcontrolling en resilient waren goed om kunnen gaan met voorbehoedsmiddelen. Diegene die overcontrolling waren gebruikten vaker een condoom.

Jongens en meisjes die zich al vroeg ontwikkelen laten eerder seksueel risicogedrag zien dan mensen die zich minder snel ontwikkelen. Meisjes, ook al ontwikkelen zij zich eerder, beginnen op een latere leeftijd met seksueel gedrag. Maar de tijden waarop iemand seksueel actief wordt en het gedrag zelf varieert veel.

Resultaten:

• Undercontrolling participanten deden aan meer gevorderde, meer casual en meer risicovol seksueel gedrag.

• De persoonlijkheidstypen waren niet gerelateerd aan bepaalde ontwikkelingstrends in seksuele ervaringen, casual seksueel gedrag of risicovol gedrag.

• Extraversie was positief gerelateerd en agreeableness negatief.

• Persoonlijkheidstypes zijn niet gerelateerd aan de mate van ontwikkeling van seksuele ervaringen, casual seksueel gedrag en risicovol seksueel gedrag gedurende de 18 maanden van gemiddelde adolescentie.

• Er zijn geen individuele verschillen in de ontwikkeling van casual seksueel gedrag en risicovol seksueel gedrag.

• Overcontrolling adolescenten deden aan minder seksueel gedrag in vergelijking met de anderen.

• Undercontrollers worden beschreven als het hebben van lage niveau’s van impulscontrole en zelfregulatie waardoor ze meer gericht zijn naar de wereld, maar dat maakt het wel moeilijk om te gaan met eisen van de omgeving of eigen impulsen.

• Undercontrollers verschillen niet in de snelheid van de seksuele ontwikkeling van de anderen.