In Den Haag schrijven lobbyisten constant mee, en: De kunst van een goede lobby - Huisman e.a. - Artikel

Wat zijn de lobbypraktijken in Den Haag?

Het is gebruikelijk dat lobbyisten meeschrijven aan Kamervragen, moties, spreekteksten, amendementen of toelichtingen bij wetsvoorstellen. Ook tijdens debatten helpen ze door vragen te suggereren of bij te sturen met sms- of Whatsapp berichten. Zowel lobbyisten als Kamerleden beamen dat, al doen deze laatste toch vaak verbaasd wanneer deze lobby praktijken ‘uitlekken’.

Volgens Coen van Sleddering is het schrijven van moties en amendementen onderdeel van het dagelijks werk van de lobbyist. ‘Ik weet welke woorden je moet gebruiken, naar welke stukken je moet verwijzen. Het is uiteraard de verantwoordelijkheid van een Kamerlid om te kijken of hij op deze manier geholpen wil worden en de vragen of amendementen ook worden ingediend.’ Deze ruimte ontstaat onder andere doordat Kamerleden weinig ondersteuning krijgen.

Wat is de kunst van een goede lobby?

Wanneer je een lobbyist vraagt naar het geheim van een succesvolle lobby zul je waarschijnlijk een mix te horen krijgen van samenbrengen, verbinden en bemiddelen. Het is belangrijk niet je hand slechts op te houden, maar ook informatie te delen. Je moet ergens een belang aan toevoegen, dat zo een gezamenlijk belang kan worden. Ook discretie is onderdeel van een goede lobby. Je moet jezelf kunnen relativeren.

“In mijn hoofd heb ik een bord met witte en zwarte knopjes. Wit is een medestander, zwart is een tegenstander. Zwart moet wit worden, daar draait het om.” Belangrijke benodigdheden daarvoor zijn volgens Coen Sleddering informatie, timing en een goed netwerk. Hoewel Coen nog de hele dag rondhangt in de Nieuwspoort, werkt het veelal in de praktijk niet meer zo. Het is nu plannen en strategie, 90 procent is inhoudelijke voorbereiding geworden.

Alleen lobbyisten van de oude garde, zoals Coen Sleddering, gebruiken nog de term lobby. De meeste andere spreken liever van belangenbehartiging, strategische communicatie, public affairs of reputatierenovatie. Het woord lobby heeft een enigszins negatieve reputatie van simpel rondhanden in de wandelgangen.

Het is niet geheel duidelijk hoeveel lobbyisten Nederland telt. Volgens het lobbyisten register van de Tweede Kamers zijn het er slechts 94. Schattingen die zijn gemaakt variëren echter van 2 tot 60 duizend. De schatting van de auteurs komt op tenminste 1300 lobbyisten. Bijna elke organisatie heeft tegenwoordig wel iemand die de public affairs op zich neemt.

Een belangrijke ontwikkeling is dat informatie toegankelijker is geworden. Je hoeft niet net zo als vroeger iemand naar Den Haag te sturen om de agenda’s van de komende zes weken te gaan verzamelen. Volgens Van Drimmelen, directeur van Dröge & Van Drimmelen, werkt ongeveer 15 procent van de Nederlandse lobbyisten voor een soortgelijk public affairs bureau. Het grootste deel werkt inhouse bij een bedrijf, NGO of de overheid, dus als werknemer.

De basis van het lobbyen is volgens Van Drimmel simpel: vindt iemand het leuk om met jou te praten. Is er een klik, ontstaat er vertrouwen? De andere partij moet je graag bellen. Een goede lobbyist is volgens Van Drimmel ook dienstgericht; hij weet wat de andere partij nodig heeft. Je moet op het juiste moment, in de juiste vorm de juiste informatie verstrekken.

Op het moment dat een ambtenaar de opdracht krijgt een wetsvoorstel of beleidsnota te schrijven, moet je je gezicht laten zien. De schaal 12 wordt het ook wel in lobbyjargon genoemd, naar de salarisschaal van de ambtenaar. Om dat moment te kennen, moet je weten wat er in de politiek speelt, kamerbrieven lezen en de achtergrond van wetgeving kennen. Ook moet je precies weten op welke momenten een ambtenaar aan het werk wordt gezet en wie de ambtenaar in kwestie is.

Hoewel er nog enig taboe rond de lobby hangt, weten in werkelijkheid alle bewoners van het Binnenhof dat het heel gebruikelijk is om lobbyisten van heel dichtbij het wetgevingsproces beïnvloeden. Als politici bijvoorbeeld zeiden verbaasd te zijn dat ING meeschrijft aan de toelichting op een wettekst, zijn ze naïef, dom of doen ze alsof ze het niet weten. Lobbyisten spelen vaak zelfs een rol van de eerste ideeën in de kader tot de laatst komma in de wettekst.

Er is een discussie gaande over de vraag of het lobbyen beter gereguleerd moet worden. Volgens Arco Timmermans, hoogleraar public affairs, zou een waakhond geen gek idee zijn, maar is verdere regulering niet hard nodig. Belangrijk voor hem is het level playing field: de toegang tot politici moet evenredig zijn. Dat probleem kan je niet oplossen met registratie. Naar aanleiding van cocogte (het ‘schandaal’ waar een ank had meegeschreven aan de wetgeving) heeft minister Dijsselbloem wel beloofd dat in de toekomst een lobbyparagraaf wordt opgenomen. Hierin komt te staat wie er is geconsulteerd en welke inbreng deze heeft geleverd.

Ten slotte geeft het artikel nog een overzicht van de agenda van een lobbyist, zeker interessant ter illustratie:

1. Ver voor de verkiezingstijd: bij de partijen langsgaan om je onderwerp optimaal op hun programma te krijgen en te spreken met commissies en informatie over kandidaten te verzamelen.

2. Door het jaar heen: werkbezoeken regelen voor Kamerleden en congressen of debatten organiseren om te netwerken. Ook wetenschappelijke onderzoeken ‘bestellen’ om je punt mee te ondersteunen.

3. Beleidsvorming: tijdens de voorbereiding van het beleidsstuk contact houden met de ambtenaar en verkennen hoeveel ruimte voor onderhandelingen er zijn om een lobbystrategie op te zetten.

4. Op het ministerie: bij de aankondiging van plannen of het aannemen van een motie uitzoeken welke ambtenaar ermee aan de slag gaat en deze dan voeden met nuttige informatie.

5. Enkele weken voor het debat: paper naar de Kamerleden sturen met je belangrijkste standpunten. Liefst zo compact mogelijk.

6. Een week voor het debat: het standpunt bespreken met Kamerleden en na afloop mailen, maar ook iets te bieden hebben; wil het Kamerlid een bijdrage leveren of spreektekst?

7. Kamervragen: Kamervragen doorsturen naar Kamerleden of medewerkers en ook het betrokken ministerie van te voren inlichten over deze vragen.

8. Vóór een begrotingsdebat: voorbereiden met een Kamerlid, hoewel deze vaak al zelf contact opnemen om de pijnpunten te inventariseren.

9. Tijdens het debat: het debat via sms of Whatsapp bijsturen, vragen voorstellen, op punten wijzen.

10. Na het debat: ‘relatiebeheer’, even wat drinken met het Kamerlid, evalueren en nieuwe plannen maken.