College-aantekeningen over Psychopathologie bij Stress en gezondheid aan de Universiteit Utrecht

Sheetnotes 18/19

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Er wordt een toevoeging gedaan op de effecten van stress. Kortdurende stress heeft gunstige effecten op biologische systemen waaronder het immuunsysteem. Chronische stress heeft negatieve effecten op biologische systemen. Hieronder ook weer het immuunsysteem in relatie tot lymfocieten (witte bloedcellen) omdat die worden onderdrukt.
• Stress is verder nadelig voor slaap, stemming en obesitas.

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Er worden geen onderwerpen buiten de literatuur om besproken.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Er worden geen recente ontwikkelingen besproken.

Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

• Er worden geen opmerkingen over het tentamen gemaakt.

Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

• Onderaan de slides staan 12 studievragen die je kunnen helpen bij het leren van de stof.

Hoorcollegeaantekeningen 15/16

Definities

Op dia 4 staat een film die zeker de moeite waard is om te kijken bij het bestuderen van de stof. Stress is heel erg fysiologisch. De definitie van stress: een onplezierige emotionele toestand die optreedt bij de waarneming van gevaar. Een stressor is een bron van stress. Een stressor leidt tot stress. Het kan gezond zijn omdat het je waarschuwt voor dreigingen. De stress zal minder worden als de dreiging weg is. Het is ongezond als je stress niet weg gaat, omdat je niets aan de stressor kan doen. Dan word je ziek. Het sympathische zenuwstelsel is belangrijk voor stress. Het filmpje op dia 7 laat zien hoe belangrijk het fight or flight systeem is. Stressreactie is enorm nuttig.

General adoption system

Het overzicht van dit systeem staat op dia 8. In de alarmfase van de stressrespons vindt het fight or flight proces plaats. Je hebt dan weinig weerstand omdat het belangrijk is dat je hele lichaam ingezet wordt voor fight or flight. Dan komt er een tweede fase. De weerstand tegen stress is extra hoog. Het afweersysteem zet ook alles in (je immuunsysteem) en gaat extra aan het werk. Als je bijvoorbeeld verwondingen hebt opgelopen tijdens het gevaar, moet je immuunsysteem extra hoog zijn om te behandelen. De derde fase is de uitputtingsfase. De fysiologische bronnen zijn uitgeput en de weerstand is erg laag.

Bronnen van stress

Individuen verschillen heel erg qua bronnen van stress. De een heeft wel ergens last van en de ander niet. Een posttraumatisch stress stoornis is een ernstige bron van stress. Dit kan al gevolgen hebben voor een foetus in de buik van een moeder die PTSS ervaart. Andere bronnen van stress zijn daily hassles. Dit komt vaak voor. Een andere bron is sociale stress, zoals eenzaamheid.

Biologie van stress

Er zijn twee stresssystemen. 1. Via de hersenstam wordt norepinefrine aangemaakt. 2. Amygdala wordt geactiveerd. Op dia 12 het schema met de stappen die plaatsvinden bij stress en er een stresssysteem wordt geactiveerd. Bij het HPA systeem is er een negatieve feedbackloop als er te veel cortisol wordt afgescheiden. SAM heet ook wel het sympathische systeem. SAM wordt meer geactiveerd door alledaagse stressoren. SAM reageert snel (enkele seconden), en HPA reageert langzaam (20 min). De gevolgen van langdurige activatie van HPA zijn: kleiner volume hippocampus en onderdrukking van de werking van het afweersysteem. Een ander mogelijk gevolg is depressie.

Geslachtsverschillen

Mannen zijn meer van het fight or flight systeem. Zo overleefden onze voorouders. Vrouwen zijn veel vredelievender. Als er een gevaar is en ze hebben net kinderen, dan hebben ze niet zoveel aan het fight or flight systeem. Vrouwen hebben meer een tend-and-befriend systeem. Dat houdt in dat ze Iedereen te vriend houden en zo bescherming hopen te krijgen van bondgenootschappen. Een hormoon dat bij vrouwen een rol speelt voor dit systeem is oxytocine. Het wordt in de volksmond ook wel het knuffelhormoon genoemd.

Stress en Gezondheid

Depressie hangt samen met serotonine. Stel er zijn stressvolle omstandigheden, dan hangt het af van het serotonine transporter-gen of mensen een grote of kleine kans hebben op depressie. Chronische stress kan tot schade leiden. Kortdurende stress is niet gevaarlijk.

Er is een onderzoek gedaan over mensen die verkouden zijn. Mensen die ontspannen zijn worden veel minder vaak verkouden, dan mensen die wel gestrest zijn. Er zijn twee typen beschreven voor mensen. Type A is het competitieve prestatie-motivatie type. Deze persoon Is snel geirriteerd, agressief en vijandig. Bovendien heeft hij/zij een constant gevoel van tijdsdruk. Type B is meer laid-back en het tegenovergestelde van type B.

Prevalentie en gezondheidsrisico’s

Hoe kunnen we mensen die zich ongezond gedragen, toch gezonder laten worden? Roken wordt steeds minder gedaan, en heeft veel gezondheidsrisco’s. We weten ook dat we gezond moeten eten, anders word je te dik. Bewegen is ook belangrijk. Minder dan 50% voldoet hieraan in Nederland. Wie een zittend beroep heeft loopt risico. Alcoholdrinken kan een slechte invloed hebben op je gezondheid. De holy five: bewegen, niet drinken, goed slapen, niet roken en gezond eten.

Begrijpen van gezondheidsgedrag

Belangrijke vragen binnen de gezondheidspsychologie: waarom mensen zich ongezond gedragen en hoe kunnen we mensen helpen hun gedrag te veranderen. De definitie van gezondheid is aangepast in de loop van de tijd. Er is nu meer nadruk op het sociaal welzijn. Bij goede voornemens neemt gezondheid altijd een heel belangrijke plaats in. Na een paar weken geven de meeste mensen al op. 50% houdt het 1 of 2 weken vol. Hoe kan dit? Elk jaar wordt hetzelfde voornemen weer gemaakt. False Hope Syndrome (FHS): mensen mislukken, maar blijven ambiteus. Of is het omdat mensen niet goed weten hoe ze moeten beginnen dat het steeds mislukt. Het verschil tussen intentie en gedrag: intentie is wat iemand wil bereiken. Dit kun je vrij goed voorspellen. Gedrag is hoe mensen zich uiteindelijk gedragen. Er zit een groot verschil hiertussen: the intent-behavior gap.

Een voorbeeld: Er was een screeningsfaciliteit waarbij mensen zich gratis konden laten testen op een ernstige ziekte. De opkomst voor deze screening bleek erg laag. De ernst was blijkbaar niet van belang en de vatbaarheid die jij voor die ziekte hebt ook niet. Van belang was juist de verwachte baten en de barrieres die ze daarvoor moeten nemen (is de screeningslocatie ver weg?).

Gezondheidsgedrag is vaak een zelfregulatiedilemma. Mensen moeten kiezen tussen een onmiddellijke verleiding en mogelijke opbrengst die ver in de toekomst is. Mensen hebben hoge drang om te kiezen voor de korte termijn. Mensen denken niet rationeel na over hun gezondheid. Er moet met een andere bril gekeken worden. Econs maken rationele en beredeneerde keuzes. Deze mensen denken cold, slow. Real people maken automatische keuzes. Deze mensen denken hot en fast. Ongezonde dingen doen mensen vaak op intuïtie of gewoonte.

14. We leven in een obesogene omgeving, waarin altijd en overal de beschikking is over (vaak vet) eten. De cue om te stoppen met eten is vaak niet als je genoeg hebt gegeten, maar op gewoonte om je bord leeg te eten. Mensen eten zonder aandacht: popcorn eten in de bioscoop. Mensen die dit vaak doen hadden niet door dat het oudbakken popcorn was die niet lekker smaakte of rook.

Veranderen van gezondheidsgedrag

Educatie en overtuigen is de belangrijkste om gezondheidsgedrag te veranderen denken ze nu. Maar toch zijn er heel veel mensen die weten dat roken slecht is, maar toch blijven roken. Het ligt niet aan het informatietekort. Dingen die uitgelegd worden in folders hebben vaak niet veel te maken met gedrag. Kennis is nodig maar het is niet voldoende om gedrag te veranderen. Fear appeals: angstaanjagende boodschappen. Deze hielpen ook niet om het gezondheidsgedrag te veranderen. Mensen willen de fear appeals niet zien en sluiten hun ogen daarvoor. Een nieuw soort gezondheidsbevordering zijn nudges (kleine zetjes). Dit is als beslissingen om zich je gezond te gedragen gefaciliteerd worden. Er wordt op deze manier gebruik gemaakt van het feit dat mensen geen rationele keuzes maken, en fast en hot denken.

Voorbeelden

Een paar voorbeelden: de pianostairs. Het aantrekkelijker maken van de trap. Groene voetstappen die naar de prullenbak leiden. Nudges zijn vaak subtiel. De oplossing nu is vaak het verbieden van een ongezonde keuze. Andere oplossing nu is een fat tax. Ongezonde producten worden dan gewoon duurder gemaakt. Een andere oplossing (wel nudge) is om de toegankelijkheid van de ongezonde keuze moeilijker maken. Als het eten voor je neus staat, eet je het. Als het verder weg staat moet je meer moeite doen en eet je het minder snel. Mensen eten minder ijs als er een deksel op ligt. Het gaat niet om de extra inspanning, maar op psychologische effect. De gezonde keuze moet niet benadrukt worden, want dan worden mensen hongeriger.