Amerikaanse militair - Arrest

Amerikaanse militair, HR 30-3-1990, NJ 199, 249

Casus

S. is een in Nederland gelegerde Amerikaanse militair. Hij wordt ervan verdacht zijn echtgenote in Nederland te hebben gedood en in stukken te hebben gesneden. Hiervoor kan op grond van de Amerikaanse militaire wetgeving de doodstraf worden uitgesproken. Volgens art. VII lid 3 NAVO Status Verdrag hebben de militaire autoriteiten van de Staat van herkomst voorrang bij het uitoefenen van rechtsmacht m.b.t. dit feit. S. is naar de rechter gestapt om uitlevering aan de VS te voorkomen, teneinde uitvoering van een eventuele doodstraf te voorkomen.

Rechtsvraag

Valt S. onder de Nederlandse rechtsmacht in de zin van art. 1 EVRM, zodat hij een beroep kan doen op de rechten van het EVRM (o.a. art. 1 Zesde Protocol EVRM m.b.t. afschaffing van de doodstraf) en hoe is de verhouding tussen het beroep van S. op art. 1 Zesde Prot. EVRM en art. VII lid 5 van het NAVO Status Verdrag (de verplichting voor de Staat om S. aan de Amerikaanse autoriteiten over te leveren)?

Hoge Raad

Het Hof heeft een onjuiste uitleg gegeven van art. 1 EVRM. De strekking van het artikel en van het Verdrag brengt mee dat een ruime uitleg moet worden gegeven aan de zinsnede "onder haar rechtsmacht". De rechten van het EVRM moeten worden verzekerd aan ieder die zich bevinden onder de feitelijke macht en verantwoordelijkheid van de Staat. Geoordeeld moet worden dat S. dus in de zin van art. 1 EVRM onder de rechtsmacht van Nederland ressorteert.

De HR onderzoekt vervolgens of de overlevering van S. aan de VS in strijd is met art. 1 Zesde Prot EVRM (afschaffing van de doodstraf). De HR concludeert dat Nederland o.g.v. het EVRM zich moet onthouden van handelingen die tot gevolg kunnen hebben dat iemand die onder zijn rechtsmacht ressorteert aan de doodstraf wordt blootgesteld, ook als die straf elders wordt opgelegd. Schending hiervan levert in beginsel een onrechtmatige daad op jegens S.

Kan Nederland zich ter rechtvaardiging beroepen op de verplichtingen voortvloeiende uit het Navo Status Verdrag om S. over te leveren? Het gaat hier om twee verdragsbepalingen (EVRM en Navo Status Verdrag) die niet met elkaar te verenigen zijn, ook niet aan de hand van een onderlinge rangorde. Het komt aan op de vraag of de Navo-verdragsverplichting voor Nederland een zo zwaarwegend beletsel vormt om aan zijn verplichting jegens S. te voldoen dat nakoming van die verplichting jegens S. niet van Nederland kan worden gevergd. Het gaat dan om een belangenafweging, waarbij de HR oordeelt dat gezien het grote gewicht dat moet worden toegekend aan het recht niet de doodstraf te ondergaan, die afweging niet anders dan in het voordeel van S. kan uitvallen. Verboden wordt dus om S. over te leveren aan de VS, indien de mogelijkheid blijft bestaan dat S. de doodstraf zal ondergaan.