Afwijzing door leeftijdsgenoten leidt tot verminderde hartslag bij de overgang naar de adolescentie - Gunther Moor, et al. (2014) - Artikel

Abstract

Deze studie deed onderzoek naar de ontwikkelings- en genderverschillen in sensitiviteit van afwijzing door leeftijdsgenoten (peer rejection) tijdens de adolescentie door te kijken naar de slag-per-slag hartslag respons. Kinderen tussen de 8 en 14 jaar werden onbekende gezichten gepresenteerd van leeftijdsgenoten en werden gevraagd te voorspellen of deze persoon hen aardig zou vinden. Deze voorspelling werd gevolgd door feedback van deze persoon; hij/zij vond de proefpersoon wel/niet aardig. Resultaten lieten zien dat er een vertraging van hartslag optrad, wanneer er sprake was van een niet-voorspelde afwijzing bij 11 tot 14-jarigen. Deze respons was het meest zichtbaar bij meisjes. Dit patroon ondersteunt de hypothese dat er een toename plaatsvindt van sensitiviteit van afwijzing door leeftijdsgenoten na het optreden van adolescentie en dat deze sociale afwijzing voornamelijk betekenisvol is bij meisjes.

Integratie binnen een groep van leeftijdsgenoten is essentieel voor de ontwikkeling van adolescenten. De verandering van de kindertijd naar de adolescentie gaat gepaard met een verandering binnen de sociale oriëntatie van ouders naar leeftijdsgenoten. Adolescenten zijn op zoek naar het verkrijgen van zelfstandigheid van de ouders en sociale acceptatie van leeftijdsgenoten. Adolescenten lijken meer belang te hechten aan wat andere leeftijdsgenoten over hen denken en sociale afwijzing levert sterke negatieve gevoelens op bij deze leeftijdsgroep.

Er zijn weinig onderzoeken gedaan naar de ontwikkelingsveranderingen bij sociale afwijzing gedurende de transitie tot adolescentie. Deze onderzoeken gebruiken vaak exclusie patronen, waarbij een proefpersoon niet mee mocht doen met een bepaalde taak. Ook wordt er gebruik gemaakt van feedback, waarbij een proefpersoon feedback krijgt (acceptatie vs. afwijzing). Uitkomsten van eerdere onderzoeken zijn gemengd. Onderzoek bij volwassenen liet zien dat het ontvangen van negatieve feedback (feedback die onverwacht is) geassocieerd wordt met een vertraging van de hartslag. Deze vertraging wordt gezien als een manifestatie van een neuraal systeem (o.a. de anteriore cingulate cortex), een breinstructuur die waarschijnlijk ook fysieke pijn en sociale exclusie verwerkt.

De huidige studie onderzoekt de leeftijds-gerelateerde veranderingen in het verwerken van peer rejection feedback, waarbij een sociale beoordelingstaak alsmede een controle taak worden gebruikt. De focus ligt op de transitie van kindertijd naar adolescentie, om zo de mogelijke toename in sensitiviteit naarmate men ouder wordt, waar te kunnen nemen. Twee groepen kinderen deden mee aan het onderzoek: de late kindertijd (8-10 jaar) en vroege adolescentie (11-14 jaar). Tijdens de taak werd de hartslag van proefpersonen geregistreerd om de impact van sociale afwijzing inzichtelijk te maken. Deze methode is kosten effectief en niet opdringerig, daarnaast vormt het een betrouwbare manier om feedback van kinderen te registreren tijdens cognitieve taken. Het verschaft een kijk in de temporale dynamiek. Er wordt gedacht dat de vertraging van de hartslag gemedieerd wordt door het parasympatische zenuwstelsel, welke betrokken is bij adaptief en flexibel gedrag.

Hypothesen

Twee hypothesen tijdens het onderzoek:

1. Er is sprake van verhoogde sensitiviteit bij peer rejection feedback na de transitie naar adolescentie. Er is een sterkere vertraging in hartslag waar te nemen bij onverwachte afwijzing in de vroege adolescentie groep dan bij de late kindertijd groep.

2. Meisjes in de vroege adolescentie groep laten een meer zichtbare vertraging zien dan jongens in dezelfde groep, alsmede de late kindertijd groep.

Door gebruik te maken van gedragsobservaties worden ontwikkelings- en genderverschillen in verschillende verwachtingen van sociale evaluatie bekeken. Verwacht wordt dat adolescenten meer verwachtingen hebben, waardoor zij ook meer negatieve verwachtingen kennen gerelateerd aan de sociale evaluatie.

Methode

Participanten

Totaal deden er 101 kinderen mee. Zij werden gescheiden in bovenstaande groepen; 50 in de late kindertijdgroep, waarvan 25 meisjes en 51 in de vroege adolescentiegroep, waarvan 27 meisjes. Alle deelnemers waren gezonden en kenden geen geschiedenis van neurologische of psychiatrische stoornissen en waren visueel in orde. Zes proefpersonen zijn uitgesloten van resultaten om verschillende redenen.

Taakomschrijving

Ongeveer twee weken voor aanvang van het onderzoek werd de proefpersonen verteld dat het onderzoek zou gaan over eerste indrukken. Er werd een portret foto gemaakt, waarbij werd verteld dat deze naar een andere school gestuurd zou worden en dat er feedback over eerste indrukken gegeven zou worden.

De gezichten die tijdens het onderzoek gebruikt werden, waren neutrale gezichten van leeftijdsgenoten. Er werden twee versies gemaakt van de taken, afhankelijk bij welke leeftijdsgroep een proefpersoon viel. Er werd gebruik gemaakt van 120 verschillende gezichten, die eenmaal per taak langskwamen (wel dezelfde gezichten tijdens beide taken). Taak begint met fixatiekruis, daarna het neutrale gezicht zichtbaar. In de taak waarbij een sociaal oordeel gevraagd werd, moet de proefpersoon met het gezicht in beeld aangeven (ja/nee) of deze persoon de proefpersoon aardig zal vinden. In de taak waarbij een leeftijdsoordeel gevraagd werd, geeft de late kindertijd groep aan of het gezicht ouder is dan 10 jaar. In de vroege adolescentie groep werd gevraagd of het gezicht ouder is dan 13 jaar. Deze laatste taak is de controle taak.

Experimentele ontwerp

De volgorde van de taken werd gecounterbalanced, was er sprake van random volgorde van gezichten. Feedback was 50/50 zowel positief als negatief. Sprake van vier feedback condities: verwachte sociale acceptatie (ja/ja), onverwachte sociale afwijzing (ja/nee), verwachte sociale afwijzing (nee/nee) en onverwachte sociale acceptatie (nee/ja). In de leeftijdstaak krijgt men: verwacht ouder, onverwacht jonger, verwacht jonger en onverwacht ouder. Kritieke condities zijn: onverwachte sociale afwijzing in vergelijking met andere condities van die taak én de ja/nee, nee/ja condities van de leeftijdstaak.

Procedure

Proefpersonen werden individueel getest in een stille kamer op de deelnemende scholen. Eerst werd er geoefend, na afloop werd de proefpersonen naar het doel van dit onderzoek gevraagd. Debriefing gebeurde via de post.

Data opnamen en Analyses

Continue werd er via een ECG opnames van de hartslag gemaakt.

Resultaten

Verschillende significante interactie effecten. Meisjes in beiden leeftijdsgroepen voorspellen vaker dat de andere persoon hen niet mag dan jongens dit voorspellen. Meisjes voorspellen vaker dat meisjes ouder zijn en dat jongens jonger zijn dan de gespecificeerde leeftijd. Intervallen tussen een hartslag vertraagden doorgaans bij aanbieding van stimulus materiaal, om vervolgens weer te herstellen. Bij meisjes uit de groep vroege adolescentie was de vertraging minder snel hersteld bij aanbieden van onverwachte sociale afwijzing. Bij jongens in dezelfde groep was hier geen sprake van.

Discussie

De resultaten van dit onderzoek komen grotendeels overeen met de gestelde hypotheses. Er werd aangetoond dat hartslag herstel was vertraagd bij onverwachte sociale afwijzing. Er werd niet aangetoond dat adolescenten meer negatieve evaluaties verwachtten dan de jongere leeftijdsgroep. Meisjes verwachtten vaker dat meisjes hen aardig zullen vinden en jongens hen onaardig. De late kindertijd jongens lieten eenzelfde beeld zien, de vroege adolescentie jongens niet. De vertraging in vertragende hartslag was groter bij adolescenten dan bij de jongeren, bij onverwachte peer rejection. Dit laat zien dat er waarschijnlijk sprake van vergroting van sensitiviteit naarmate men ouder wordt, deze mate van sensitiviteit ontwikkelt zich sterker bij meisjes dan bij jongens.

De vraag blijft of deze uitkomst niet ook te wijten valt aan biologische processen die samenvallen met de puberteit of dat dit samengaat met psychosociale en omgevingsfactoren. Uitkomsten van dit onderzoek kunnen van nut zijn voor klinisch onderzoek. Zo blijkt dat het trainen van afwijzing behulpzaam kan zijn bij een aantal adolescenten, om zo minder van slag te raken. Deze training kan echter ook doorslaan wat gevaarlijk is, aangezien hoge afwijzing-sensitiviteit onder vrouwen als belangrijke risicofactor voor depressie wordt beschouwd.