Sheetnotes 18/19

Hoorcollege 10

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Extra uitleg over de maandcyclus. In de cyclus van de vrouw zijn veranderingen in het gedrag tijdens de periovulatoire periode of laat follucalaire dag (9-15). In deze fase is er meer waardering voor erotische videos, is er een sterkere voorkeur voor masculine mannen en lap dancers krijgen een grotere fooi. 
• De essentie van de cyclus is als volgt: 1e fase is de folliculaire fase. Hierbij is er sprake van een stijgende FSH (follikelstimulerendhormoon), estradiol. De tweede fase is de periovulatoire periode. Hierbij is er een piek in de FSH, estradiol en LH (luteiniserend hormoon, stimulerend voor de eisprong).  De laatste fase is de Laat luteale fase. Deze fase bevat een hoog progesteron gehalte en ook nog een hoog estradiol.  

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Er worden geen onderwerpen buiten de literatuur om besproken.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Er worden geen recente ontwikkelingen in het vakgebied besproken. 

Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

• Studievraag 9 over de volgorde van de cyclus is een nuttige vraag voor het oefenen voor het tentamen.

Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

• Er worden geen vragen behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen.

Hoorcollegeaantekeningen 15/16

Sekse en Hormonen

Vrouwen zetten in de eierstokken testosteron om in estradiol. Daarom meet je bij mannen meer testosteron. Sekshormonen zijn verdeeld over het hele brein en lichaam. Prenataal hebben ze hun sterkte effect. Bij ratten en muizen vindt dit na de geboorte plaats. Mensen zijn ook sensitief tijdens de puberteit. De baseline is dat je als vrouw begint. Iedereen begint als vrouw, mannen worden mannen door testosteron. Je gedrag wordt altijd bepaald door een interactie tussen nature en nurture. Je omgeving stimuleert de aanleg die hebt, of keert die juist om.

Organiserende effecten van sekse hormonen

Organiserende effecten zijn langlopende veranderingen. Activerende effecten zijn acute effecten. Testosteron zorgt dat je binnen een minuut sterkere spieren krijgt. Als je testosteronniveau van iemand op nul zet verdwijnt zijn of haar zin om te leven. Testosteron is dus een heel belangrijk hormoon. Sekse is biologische ordening, gender is welk geslacht je je voelt. Estradiol komt voort uit testosteron. Cortisol is een belangrijk stresshormoon voor mensen. Voor ratten en muizen is dat een ander hormoon. Je moet er altijd rekening mee houden dat de meeste kennis die we hebben van ratten en muizen komt.

Activerende effecten van sekse hormonen

Er zijn drie verschillende pathways voor effecten van een sekse hormoon. Ze binden aan membraamreceptoren (snelle effecten), ze activeren proteïnes (paar minuten), ze activeren genen (langdurig). Aromatase is een belangrijk enzym, omdat het testosteron om in estradiol. Dit geldt alleen niet voor mensen (op Blackboard staat een filmpje met nog extra uitleg over aromatase). Testosteron is zelf verantwoordelijk voor masculiniteit. Bij ratten en muizen is dat alleen estradiol. De gebieden die betrokken zijn bij de aanmaak van hormonen zijn de hypothalamus en hypofyse. Twee van de meest cruciale gebieden in de hersenen. Als je deze gebieden mist ben je dood. Hersenstam is ook essentieel om te leven.

Sekse verschillen

In dia 11 staan twee linkjes naar handige filmpjes over hoe de ontwikkeling van geslachtorganen plaatsvindt. Het eerste filmpje geeft een duidelijk beeld, en het tweede filmpje is meer verdiepend. Die kun je beter na het tentamen kijken. SDN (sexually dimorphic nucleus). Het is een heel klein gebiedje en kan alleen in dood weefsel onderzocht worden. SDN verschilt in grootte tussen mannen die homo of hetero zijn. Homoseksueel zijn is dus biologisch te verklaren. De afbeelding op dia 13 laat zien hoe klein dat gebiedje is. Door het eiwit alfa-fetoproteïne worden vrouwen niet mannelijk. Vrouwen kiezen een partner die sterke masculiene trekken heeft. Dit is allemaal geregeld door de biologie. Een paar sekse gelimiteerde genen worden selectief geactiveerd door androgenen of estrogenen. Dat geldt voor facial hair. Ontwikkeling van de borsten afhankelijk van estradiol (vandaar ook dat er minder borstkanker ontstaat bij remming van estradiol). Maar het verschil is relatief omdat vrouwen testosteron omzetten in de eierstokken. Ze zijn wel heel gevoelig voor testosteron. In dia 29 staat een filmpje dat meer uitleg geeft over de menstruatiecyclus. Vooral een handig filmpje voor de mannen onder ons.

Ouderschapsgedrag

De follikel maakt zelf estradiol, niet door omzetting. De follikel voedt de eicel. Hormonale veranderingen reflecteren in veranderingen in gemoedstoestand. Progesteron is een hormoon dat de baarmoeder voorbereid op het bevruchte ei. Bij mannen is vasopressine belangrijk voor zwangerschap. Als je het vasopressine receptor gen manipuleert gaat de muis vreemd, terwijl hij eigenlijk maar één partner aanneemt. Social peptides zijn oxytocine en vasopressine. Deze hebben effect op je sociale gedrag. Bij vrouwen is oxytocine belangrijk voor de bevalling en voor de moedermelk. Het is ook belang voor de binding met het kind. Als je die op nul zet bij een muis, zorgt die niet meer voor het kind. Is hetzelfde bij mensen. Op dia 35 zie je dat oma’s die voor kinderen zorgen hogere niveaus van vasopressine krijgen omdat ze zorgen voor de kinderen. De omgeving heeft dus invloed op de hormonen. Mensen hebben heel fluctuerende hormonen. Daarom kunnen we ons snel aanpassen aan sociale situaties. Reptielen met hoog testosteron zijn alleen klaar voor de aanval en hebben geen fluctuerende hormonen. Zij doen dan ook niet aan social bonding.

Evolutionaire interpretaties van paargedrag

Het onderzoeken vanuit evolutionair perspectief is lastig omdat de verhalen niet te testen zijn. Het is niet te falsifiëren hoe het vroeger ooit is gegaan. Mannen willen zich voortplanten en overal kinderen neerzetten. Vrouwen hebben dit minder omdat ze voor hun kind moeten zorgen. Probleem is deze theorie zijn vrouwen die voorbehoedsmiddelen gebruiken. Die kunnen de mannen niet zwanger maken en heeft de seksuele gemeenschap geen evolutionair te verklaren reden.

Gender identiteit

Congenital adrenal hyperplasia (CAH) is een afwijking waarbij een enzym in de bijnier aangemaakt wordt. Dit zorgt uiteindelijk voor meer testosteron. Meer testosteron kan zorgen voor sekse-gender problemen, vooral bij vrouwen. Want mannen worden alleen maar meer mannelijk van meer testosteron, maar vrouwen kunnen mannelijke geslachtsorganen krijgen.

Bij CAH is er sprake van overontwikkeling van de bijnier. Als een moeder veel rookt krijgt ze een hoger niveau van testosteron. Dit kan zorgen dat kindje zich later meer mannelijk gaat gedragen.

Bij vrouwen zijn ring en wijsvinger gelijk. Bij mannen is de wijsvinger korter. Bij homoseksuele mannen is de wijsvinger langer dan de ringvinger. Vrouwen die met mannenspeelgoed hebben gespeeld kortere wijsvinger. Het heeft dus ook prenatale effecten.

Er is nog geen gen ontdekt dat maakt dat je homoseksueel wordt. Waarom de suprachiasmatische nucleus twee keer zo groot bij homoseksuele mannen moet nog worden onderzocht.