HC7B Burgerlijkrecht

College 7B

Dit college gaat over zaakwaarneming, onverschuldigde betaling en ongerechtvaardigde verrijking.

Zaakwaarneming

Er zijn voor zaakwaarneming verschillende vereisten te noemen die volgen uit artikel 6:198 BW.

Er moet sprake zijn van;

• Willens en wetens

• Op redelijke grond

• Het belang van een ander behartigen.

Dit zijn de positieve vereisten. Het negatieve vereiste is dat er geen sprake mag zijn van een wet of een rechtshandeling waar het handelen aan wordt ontleend.

Wanneer er een lekkage wordt gestopt, is dat ook gunstig voor de onderbuurman. Of wanneer er kosten worden gemaakt voor eigen goederen terwijl die later toch van een ander blijken te zijn. Is er dan ook sprake van een verplichting tot betalen voor de begunstigde?

Er moet sprake zijn van een redelijke grond. Als A de telefoonrekening van B tijdens diens vakantie betaalt. Is er dan sprake van zaakwaarneming? Niet zonder meer. De autonomie van de begunstigde moet worden gerespecteerd. Misschien leidt het betalen van die rekening wel tot een verlenging van een jaar en zit B daar helemaal niet op te wachten. Je moet meer weten om hier goed te kunnen oordelen. Is er sprake van een afsluiting van de telefoon?

Hoe persoonlijker de keuze van iemand is, des te minder is er sprake van een redelijke grond. Er moet sprake zijn van proportionaliteit. De zaakwaarnemer mag niet verder gaan dan nodig om het belang te behartigen.

Mag er dan echt alleen sprake zijn van het belang van een ander. Een voorbeeld is een schip van B wat door A drijvende wordt gehouden, terwijl er ook spullen van A worden vervoerd. Of de dierenbescherming de kosten van de verzorging van een gevonden hond op de eigenaar kan worden verhaald.

Is sprake van zaakwaarneming? Ja, bij beide zaken.

Het is lastig om te onderscheiden wanneer er sprake is van zaakwaarneming. Er wordt niet zo heel erg streng aan de criteria vastgehouden. Dat blijkt wel uit onderstaande criteria.

HR NJ 1959/568

De pleegkinderen betalen belastingschuld vader om hun schilderijen aan het bodembeslag van de fiscus te onttrekken. Bodembeslag is het recht van de fiscus om wat op de grond van iemand staat, wat van waarde is, om dat mee te mogen nemen. Ook als het van iemand anders is.

Is sprake van zaakwaarneming?

Hoge Raad: Ja

HR NJ 1998/239 (Wernsen/Amsterdam)

W wordt ontruimd wegens achterstallige huurbetaling; zijn inboedel wordt op straat gezet. A (de gemeente) verwijdert de inboedel en slaat deze op. Opslag brandt af, inboedel gaat verloren. Is sprake van zaakwaarneming?

Rb en Hof:

O.g.v. APV was plaatsing voorwerpen op openbare weg verboden. Ophalen inboedel is geen zaakwaarneming. Opslaan in loods is wel zaakwaarneming

HR NJ 1998/16 (Transvemij/Graphé)

Auto B wordt gestolen. Eigendom auto gaat over op T (de verzekering). G speurt naar gestolen auto’s (zonder daartoe enige opdracht te hebben). G vindt auto, en vordert vindersloon van T. Is sprake van vinden nu G eigen belang behartigt?

Hoge Raad (rov. 3.3.1): Doel regeling is bevorderen (i) dat zaken worden teruggevonden en (ii) dat zaken snel weer in verkeer worden gebracht. Dat vinder speurt en mede eigen belang behartigt, staat aan toepasselijkheid regeling niet in de weg. Er is dus sprake van zaakwaarneming.

Bijv. Geen zaakwaarneming bij:

• Bewaarneming (7:600 e.v.)

Dan bestaat er een verplichting vanuit een overeenkomst. Dan is er dus geen sprake van zaakwaarneming. Zaakwaarneming bestaat uit een spontane actie.

• Als op grond van een volmacht wordt gehandeld (3:60)

Dan is er ook sprake van een bevoegdheid.

• Ouder/kind-relatie, curator/curandus-relatie

Deze mensen horen door de wet voor elkaar te zorgen.

Zaakwaarnemen kan door feitelijke handelingen en rechtshandelingen. Er kunnen dus overeenkomsten worden gesloten ten behoeve van de begunstigde. Artikel 6:201 BW geeft daar een bevoegdheid voor.

De zaakwaarnemer heeft recht om eventuele schade vergoed te krijgen en wanneer hij handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf heeft hij ook recht op een extra vergoeding. Anders heeft iemand immers professionele hulp voor niets.

De zaakwaarnemer heeft een aantal verplichtingen. De zaakwaarnemer heeft een zorgvuldigheidsplicht, een voortzettingsplicht en een verantwoordingsplicht.

Een zorgvuldigheidsplicht is dat de zaakwaarnemer altijd goed en zorgvuldig moet handelen terwijl hij zijn zaakwaarneming uitvoert. Daarbij heeft hij dus de voortzettingsplicht. Hij mag niet halverwege stoppen, tenzij er sprake is van gevaar. Je hoeft jezelf natuurlijk niet in levensgevaar te brengen. Als laatste is er sprake van een verantwoordingsplicht. Er moet natuurlijk altijd een goede reden zijn om te handelen.

Voor zaakwaarneming is niet vereist dat onder andere de identiteit van de belanghebbende bekend is, dat de zaakwaarnemer of belanghebbende meerderjarig is, dat de zaakwaarneming slaagt en dat de belanghebbende blij is.

Onverschuldigde betaling

Enkele voorbeelden;

• A gaat als een verstekeling met de boot van maatschappij B naar Canada.

• C maakt een fout waardoor hij zijn schuld aan D betaalt aan E

• F betaalt G 10.000 euro wegens door G uitgevoerde chantage.

• H vernietigt de koopovereenkomst met I wegens dwaling.

Voor onverschuldigde betaling moet er sprake zijn van een prestatie, misschien een betaling, zonder dat daarvoor een rechtsgrond bestaat. Een rechtsgrond is bijvoorbeeld een overeenkomst of een wet, bijvoorbeeld onrechtmatige daad of zaakwaarneming.

Anders dan je misschien zou denken geeft onverschuldigde betaling geen recht op schadevergoeding. Het is een recht op terugdraaien van gedane prestaties. Die mogelijkheden staan in artikel 6:203 lid 1, 2 en 3. Een goed kan worden teruggegeven, er kan sprake zijn van terugbetaling en van andere ongedaanmaking. Daarbij gaat het om prestaties van anderen.

Teruggave kan soms onmogelijk zijn. Bijvoorbeeld wanneer er brand is geweest en iemands eigendom is vernietigd.

Wanneer daarvan sprake is, ontstaat er een recht op schadevergoeding. Art. 6:74 BW. Met uitzondering van de gevallen dat de tekortkoming niet aan de ontvanger valt toe te rekenen.

De artikelen 6:204 en 205 geven nadere regels.

Soms kan de prestatie niet ongedaan worden gemaakt wegens de aard van de prestatie. Bijvoorbeeld bij de verstekeling, een reparatie en een advies.

Dan kan er op grond van artikel 6:210 lid 2; een vergoeding plaatsvinden van de waarde van de prestatie mits;

• De ontvanger door de prestatie is verrijkt,

• De prestatie aan hem is toe te rekenen en

• De ontvanger een tegenprestatie had toegezegd.

A spreekt met ambtenaar B af dat hij B privé 50.000 euro zal betalen wanneer B ervoor zorgt dat het bestemmingsplan wordt gewijzigd. B regelt dit. Kan A nu B al heeft betaald, h et geld terugvorderen?

Wanneer er sprake is van een nietige overeenkomst, en daar is sprake van, dan vervalt ook het recht op ongedaanmaking van die prestatie. Daarmee houdt A dus het geld. Maar daar heeft de belasting dan wel haar wetgeving voor.

Ongerechtvaardigde verrijking

Ongerechtvaardigd is niet hetzelfde als ongegrond. Bijvoorbeeld, Kunstenaar A vindt een gouden horloge op straat en smelt dit met ander goud om tot een prachtig kunstwerk. Hij wordt eigenaar met behulp van artikel 5:16 lid 2 BW. Er is dus een rechtsgrond, maar is dit ook gerechtvaardigd? De ongerechtvaardigde verrijking ondermijnt dus het eigendomsrecht.

Ongerechtvaardigde verrijking strekt wel tot schadevergoeding. Er moet sprake zijn van de vereisten uit artikel 6:212 lid 1 BW.

• Verrijking van de een

• Als gevolg van (causaal verband)

• Verarming van een ander

• Verrijking is ongerechtvaardigd

• Voor zover dit redelijk is.

Het bedrag van de verrijking is hierbij het maximum.

HR NJ 2008/481

A en B hebben een relatie. A verbouwt gratis het huis van B. B verbreekt na verbouwing relatie. Is B ongerechtvaardigd verrijkt?

Hoge Raad: Verrijking kan ook bestaan in besparing uitgaven Is verrijking ongerechtvaardigd? De Hoge Raad laat zich hier verder, helaas, niet over uit.

Schadevergoeding

Schade kan worden onderscheiden in vermogensschade (6:96,95) en immateriële schade (art. 6:106 BW)

HR NJ 2002/122

Bejaard echtpaar raakt ernstig gewond door ongeval. Tijdens hun revalidatie (circa 5 jaar) woonden zij niet thuis. Aansprakelijke: woning was gedurende 5 jaar voor fl. 1.000/maand te verhuren, dat is voordeel

Hoge Raad: Nee.

Eigen schuld

Eigen schuld kan de schadevergoeding flink verminderen. De benadeelde moet vaak ook zelf enigszins in de schuld bijdragen.

Eigen schuld wordt beschreven in artikel 6:101. Op grond van een causale toets kan er sprake zijn van een eigen schuld. Eigen schuld kan zowel geheel als gedeeltelijk worden toegerekend. Als er sprake is van eigen schuld kan deze echter zo laag, of kunnen er zulke omstandigheden zijn, dat het niet billijk is deze mee te rekenen of een verdeling van de schade op een dergelijke manier te laten plaatsvinden.

HR NJ 1991/720 (Ingrid Kolkman)

K (13 jaar) rijdt op een fiets. Zij geeft automobilist ten onrechte geen voorrang en raakt ernstig gewond. Heeft zij eigen schuld?

Hoge Raad: Kinderen jonger dan 14 jaar hebben geen eigen schuld, behoudens opzet of daaraan grenzende roekeloosheid. Dit is enigszins gebaseerd op billijkheidscorrectie

HR NJ 1993/566 (IZA/Vrerink)

V rijdt op voorrangsweg. 67-jarige mevr. Van Duiven steekt plotseling weg over met ongeval als gevolg. Kosten VD worden door verzekeraar IZA voldaan. IZA wil deze kosten verhalen op V. Kan V zich beroepen op eigen schuld VD?

Hoge Raad: 100%-regel is niet van toepassing op oudere verkeersdeelnemers. Ze kan dus niet volledig worden aangesproken. 50%-regel voor voetgangers en fietsers, d.w.z. automobilist betaalt minimaal 50% van de schade

HR NJ 1999/145 (wrongful birth)

Arts plaatst spiraaltje niet goed, (door zijn toedoen) en vrouw wordt ongewild zwanger. Zij vordert schadevergoeding van arts. Heeft zij eigen schuld?

De Arts kan toch enigszins worden aangesproken.