HC4A: Strafrecht

Hoorcollege week 4 deel 1: Strafrecht 

Strafrecht

Bekende strafzaken van de laatste jaren zijn: de zaak van Lucia de B. hier is ook een film over uitgekomen. Een andere zaak is de balpenmoord, waarbij een zoon zijn moeder heeft vermoord door een balpen door haar pupil te steken. Haar pupil sloot zich daarna weer, waardoor er niks te zien was van de moord. De zaak van Badr Hari, Mohammed B, de juwelierszaak Deurne, waarbij de man uit zelfverdediging de twee daders heeft doodgeschoten, echter gebeurde dit vanachter een dichte deur, dat een merkwaardige zaak was.

Tekst & Commentaar zijn twee boeken wat ook wel de bijbel genoemd wordt voor rechters. Hier staat alle jurisprudentie van het strafrecht in.

Een andere zaak die veel stof deed opwaaien, was de president van het hof van justitie die aangifte deed tegen de minister van financiën. De president had toen het idee dat de ambtenaren geïnstrueerd werden om te zwijgen over merkwaardige zaken op het ministerie van financiën (art. 162 Sv en art. 285a Sr).

Nog een zeer recent voorbeeld is de zaak van Vindicat lid Wouter B. die schuldig is aan zware mishandeling (art. 302). Hij is veroordeeld tot een werkstraf van 240 uur, een schadevergodeing van 5000 euro en 31 dagen voorwaardelijke gevanenisstraf waarvan een dag onvwaardelijk 

Materieel strafrecht - strafprocesrecht 

 Het materiële strafrecht staat in het wetboek van strafrecht (sr), het formele strafrecht staat in het wetboek van strafvordering (sv). In het wetboek van strafrecht staan de geboden en de verboden: wat mag wel en wat mag niet? In het wetboek van strafvordering staat als er een strafbaar feit is gepleegd, hoe deze strafzaak dan moet verlopen. Hier staat bijvoorbeeld in, wat er in de dagvaarding moet staan.

Ontwikkeling van het strafrecht

Het strafrecht is aan verandering onderhevig. Aanvankelijk was het vooral een zaak tussen twee burgers. Tegenwoordig wordt de zaak overgedragen aan een aparte instantie: het Openbaar Ministerie. Het OM heeft het vervolgingsmonopolie, alleen hij kan een strafvervolging starten. In Nederland kennen we het opportuniteitsbeginsel: het OM is niet verplicht om te vervolgen, wanneer het niet opportuun is.

Wanneer je op straat in elkaar geslagen bent en je doet aangifte, vervolgens beslist het OM niet over te gaan tot vervolging. Het slachtoffer kan zich dan wenden tot het hof (klachtprocedure art. 12 Sv). Hier kan hij dan vragen of hof, het OM wil verplichten toch wel te vervolgen. Een voorbeeld hiervan is de zaak van Wilders. Dit is een burgerinitiatief, waarop het Hof besliste dat het OM Wilders toch wel moest vervolgen.

Het slachtoffer had tot voor kort geen enkele positie in het strafrecht. Vanaf 2005 heeft het slachtoffer spreekrecht gekregen, vanaf 2012 mag ook de familie en nabestaanden hun spreekrecht opeisen. Als het aan de regering ligt, wordt de positie van de burger nog verder versterkt.

Sinds 2016 heeft het slachter een onbeperkt spreektrecht waarin de persoonlijke gevolgen, belastende verklaring en zelfs de straftoemeting kan worden geuit. 

Taken van de politie 

De politie heeft op grond van artikel 3 Politiewet de taak "het handhaven van de rechtsorde in ondergeschiktheid aan het gezag en hulpverlening. Met gezag wordt bedoeld de ordehandhaven en het opsporen van strafbare feiten.

Bronnen van het strafrecht

Er zijn veel meer bronnen dan alleen het wetboek van strafrecht, maar het wetboek van strafrecht is wel één van de belangrijkste. Er zijn drie verschillende boeken: in boek 1 staat het algemene, in boek 2 de misdrijven en in boek 3 de overtredingen.

Misdrijven zijn de zwaardere delicten, waarop ook hogere straffen liggen. Het gaat om funadamentele normen en waarden die worden geschonden. Er staat altijd een maximumstraf op en niet een minimumstraf. Ook hier heeft de politiek wel eens commentaar op, die willen de minimumstraf invoeren. Tot nu toe is het in Nederland zo dat de rechter daar vrij in is. Voorbeelden van misdrijven zijn:

• Een aanslag op de vrijheid van de staat. Voorbeelden zijn een aanslag op de koning of spionage; titel 1 boek 2 

• Een aanslag op de openbare orde. Voorbeelden zijn aanzetten tot haat of huisvredebreuk; titel 5 boek 2 

• Zeden. Een voorbeeld is het verlaten van een hulpbehoevende; titel 14 boek 2 

• Belediging;titel 16 boek 2 

• Een aanslag op leven; titel 19 boek 2 

• Mishandeling; titel 20 boek 2

• Veroorzaken van dood of lichamelijk stelsel. titel 21 boek 2 

Opzet: Doleuze delicten

Doleuze delicten zijn delicten die willens en wetens gepleegd worden. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in de vorm van opzettelijkheid. Aspecten waarin onderscheid gemaakt wordt zijn: oogmerk (wanneer er sprake is van zuivere opzet), noodzakelijkheidsbewustzijn (denk aan het Bremerhaven-arrest) en het mogelijkheid bewustzijn ( het weten en de aanmerkelijke kans aanvaarden, dit wordt ook wel kans opzet of voorwaardelijke opzet genoemd; Bachuszaak (2001) ).

Een voorbeeld van voorwaardelijke opzet is de Enkhuizer doodslag. Hierbij is iemand die op de vlucht is voor een verkeerscontrole een fietser doodrijd.  Een ander voorbeeld van voorwaardelijk opzet is de recente zaak Vindicator Wouter B. Hij maakt zich schuldig aan mishandeling, veroorzaakt fysieke pijn of leed door op hoofd te "staan". Er is sprake van een schedelbasisfractuur en blijvende hoofdpijn; voorwaardelijke opzet (Onbeschermde sex door HIV drager arrest); daawerkelijk groot risico; ernst van gevolg en aanmerkelijke kans bewust aanvaard. 

Schuld: Culpoze delicten

Hierbij is sprake van onzorgvuldigheid, nalatigheid en roekeloosheid. Je had dan anders moeten handelen. Er is sprake van vermijdbaarheid. Hij kon anders handelen, je kan dus spreken van verwijtbaarheid. Bij strafzaken moet je altijd proberen uit te zoeken of het een osvo, onbewuste schuld, bewuste schuld of kans opzet is.

Opzet of schuld?

Hoe lastig het is om het verschil tussen bewuste schuld en onbewuste schuld wordt duidelijk uit het Porche arrest ( HR 1996). Een jongen heeft te veel gedronken, rijdt 130 km op een provinciale weg, is twee keer door rood gereden. Uiteindelijk is er sprake van een frontale botsing, hij overleeft het zelf wel, maar er overlijden vijf mensen door zijn toedoen. Is er dan sprake van doodslag of dood door schuld? Er is hier sprake van een vorm van opzet, hij heeft de aanmerkelijke kans aanvaard. Uiteindelijk zegt het Hof dat er geen sprake is van opzet, omdat hij een paar keer zijn inhaalmanoeuvres heeft afgebroken. Daaruit blijkt dat hij niet van plan was een botsing te begaan.

Overtredingen

In boek 3 staan de minder ernstige delicten. Voorbeelden van overtredingen:

• Veiligheid personen en goederen. Bijvoorbeeld straatschenderij en opdringen; (Titel 1) 

• Openbare orde. Bijvoorbeeld naaktrecreatie en burengerucht; (Titel 2) 

• Burgerliljke staat. Bijvoorbeeld geen aangifte kind;  (Titel 4) 

• Hulpbehoevend. Bijvoorbeeld nalaten hulp te bieden; (Titel 5) 

• Zeden: openbare dronkenschap.

Overtredingen vallen niet onder de pogingen. Het algemene deel valt alleen onder de misdrijven. Er zijn ook feiten die buiten het wetboek van strafrecht vallen. 

De wegenverkeerswet is een voorbeeld van een bijzondere wet die buiten het wetboek van strafrecht valt. Een andere wet is de Wet wapens en munitie, de opiumwet. Ook in verordeningen staan allerlei strafbare feiten, zoals het flyer-of bedelverbod.

Een andere bron van strafrecht is de rechtsspraak. Bijvoorbeeld het EHRM. Uit het EHRM volgt de onschuldpresumptie, de garanties van de vrijheidsberoving, de onafhankelijke rechter en het legaliteitsbeginsel.

Voorwaardelijke opzet vloeit voort uit de jurisprudentie van de Hoge Raad. Namelijk het arrest van de Hoornse taart. Een man stuurde een vergiftigde taart aan een man waar hij ruzie mee had. Ook de vrouw van deze man nam van de taart en overleed. Hierbij was sprake van moord, omdat de man die de taart opstuurde de kans had geaccepteerd dat ook iemand anders van de taart zou eten.

De formeel wettelijke bepaling moet geschreven zijn en terug te voeren op de formele wet. Je kunt dus niet vervolgd worden op een onbeschreven strafbepaling.

Het verbod van terugwerkende kracht: een strafbepaling is voorafgaand aan het gepleegde feit. Één uitzondering hierop is art. 7 lid 2 EVRM. Het vervolgen van misdrijven tegen de mensheid, mag wel met terugwerkende kracht gedaan worden.

Het verbod op analogie: hierbij past het arrest van diefstal van elektriciteit. Een tandarts boorde een gaatje in het metertje van elektriciteit. Hij werd vervolgd vanwege diefstal van elektriciteit. Elektriciteit werd gekwalificeerd als een goed. Dit was noodzakelijk voor dit arrest. Later werd beoordeeld dat deze uitspraak eigenlijk over de grenzen van het verbod van analogie gaat.

Algemene bepalingen

In boek 1 van het strafrecht staan de algemene bepalingen.

Titel 1: Belangrijk is artikel 1 Sr; het legaliteits beginsel;  (art 16 GW en art. 1 Sr): geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgegane wettelijke strafbepaling. Er geldt dus een formeel wettelijke bepaling, verbod van de terugwerkende kracht, verbod van analogie en bepaaldheidsgebod (de burgers moeten precies weten waar ze aan toe zijn). Ook belangrijk is artikel 2 Sr; het territorialiteitsbeginsel.

Titel 2: In artikel 9 Sr worden de hoofdstraffen en bijkomende straffen omschreven. Hierin wordt bijvoorbeeld de poging tot een delict beschreven. 

Titel 3: Uitsluiting en vehroging strafbaarheid; strafuitsluitingsgronden

Titel 4: poging en voorbereiding 

Titel 5: Deelneming aan strafbare feiten; 

- Dader (plegers/doen plegers/medeplegers/uitlokkers) 

- Medeplichtigheid 

Titel 8: Verval van recht tot strafvordeirng: artikel 68 ne bis in idem en artikel 71 verjaring (!) 

Titel 9: Betekenistitel (artikel 83a en artikel 82) 

Let op artikel 91 Sr; omvat een schakelbepaling voor algemene toepasbaarheid van de bepalingen in boek 1 Sr; van toepassing op boek 2 en 3 Sr en bijzondere wetten en verordeningen.