Psychologie

Wetenschappelijk onderzoek naar zowel de geest als het gedrag van een individu. Hierin verwijst gedrag naar daden en responsen die direct observeerbaar zijn en verwijst de geest naar interne processen en gesteldheden, zoals gedachten en gevoelens die niet direct zichtbaar zijn.

Basis onderzoek

Algemene vraag naar kennis

Toegepast onderzoek

Ontworpen om specifieke, praktische problemen op te lossen

Lichaam-geest dualisme

De overtuiging dat de geest een spirituele entiteit is die niet is onderworpen aan fysieke wetten die het lichaam besturen

Monisme

Stelt dat lichaam en gest een zijn. De gest wordt niet gezien als een aparte, spirituele entiteit

Emprisme

Alle ideeën en kennis worden vergaard door de empirie, dat wil zeggen door het verstand.

Structuralisme

Analyseert de geest in termen van zijn meest basale elementen

Functionalisme

Stelt dat de psychologie de functies van het bewustzijn moet onderzoeken, in plaats van zijn structuur

Psychodynamisch perspectief

Onderzoekt de oorzaken van gedrag binnen de innerlijke mechanismen van onze persoonlijkheid (onze unieke persoonlijkheidskenmerken, emoties en motieven), en benadrukt de rol van onbewuste processen.

Psychoanalyse

Het analyseren van interne en in de eerste plaats onbewuste psychologische krachten

Afweermechanismen

Psychologische technieken die een individu helpen om te gaan met angst en pijn na traumatische ervaringen

Object-relatie theorieën

Gericht op hoe vroege ervaringen met verzorgers de percepties van een individu ten aanzien van zichzelf en anderen vormt

Behavioral perspectief

Gericht op de rol van de externe omgeving in het aansturen van daden

Behaviorisme

Stroming die de controle van de omgeving op gedrag door middel van leren benadrukt

Cognitief Behaviorisme

Stelt dat leerervaringen en de omgeving van invloed zijn op verwachtingen en andere gedachten. Deze gedachten zijn op hun beurt weer van invloed op hoe een individu zich gedraagt

Humanistisch perspectief (Humanisme)

Benadrukt de vrije wil, persoonlijke groei en de behoefte om betekenisvol te zijn van een individu

Positieve psychologie-beweging

Benadrukt het onderzoek naar menselijke krachten, voldoening en optimaal leven

Cognitief perspectief

Onderzoekt de aard van de geest en op welke manieren mentale processen gedrag beïnvloeden.

Gestalt psychologie

Onderzoekt hoe bepaalde ervaringselementen worden georganiseerd tot een groter geheel

Cognitieve psychologie

Onderzoek naar mentale processen

Cognitieve neurowetenschappen

Onderzoekt hersenactiviteit van mensen tijdens de uitvoering van cognitieve taken.

Sociaal constructivisme

Stelt dat wat wordt gezien als de werkelijkheid voor een groot deel is gebaseerd op onze eigen mentale creaties

Sociocultureel perspectief

Onderzoekt op wat voor manier de sociale omgeving en culturele leren ons gedrag, gedachten en gevoelens beïnvloeden

Cultuur

Waarden, overtuigingen, gedrag en tradities die worden gedeeld door een grote groep mensen en worden overgedragen van de ene op de andere generatie

Normen

(Geschreven of ongeschreven) regels die aangeven welk gedrag geaccepteerd is en wat wordt verwacht van leden van een groep

Socialisatie

Het proces waarmee cultuur wordt overgedragen op nieuwe leden en wordt geïnternaliseerd door deze nieuwe leden

Culturele psychologie

Onderzoek op welke manier cultuur is overgedragen op zijn

Individualisme

Benadrukt persoonlijke doelen. De identiteit van een individu is primair gebaseerd op iemands eigen attributies en prestaties

Collectivisme

Individuele doelen zijn ondergeschikt aan doelen van de groep. Persoonlijke identiteit wordt voor een groot deel bepaald door de bindingen die een individu heeft met sociale groepen, zoals de familie

Biologisch perspectief

Onderzoekt hoe hersenprocessen en andere lichamelijke functies gedrag reguleren

Behavioral neurowetenschappen

Onderzoekt hersenprocessen en andere fysiologische functies die een onderliggende rol spelen in het gedrag, zintuigelijke ervaringen, emoties en gedachten.

Neurotransmitters

Chemicaliën die worden vrijgelaten door zenuwcellen. Deze zenuwcellen stellen de neurotransmitters instaat om met elkaar te communiceren

Gedragsgenetica

Onderzoekt op welke manieren gedragsmatige neigingen worden beïnvloed door genetische factoren

Natuurlijke selectie

Wanneer een bepaald persoonlijkheidskenmerk bepaalde individuen uit de groep voordelen geeft ten opzichte van andere leden uit de groep, is het aannemelijk dat deze leden zullen overleven en de voordelige persoonlijkheidskenmerken door zullen geven aan hun nageslacht

Evolutionaire psychologie

Verklaart hoe evolutie huidig menselijk gedrag vormt

Interactie

De manier waarop de ene factor gedrag beïnvloed is afhankelijk van de aanwezigheid van een andere factor

Hypothese

Een specifieke voorspelling over een bepaald fenomeen

Theorie

Een set van formele verklaringen die uitleggen hoe en waarom bepaalde gebeurtenissen aan elkaar gerelateerd zijn

Variabele

Een karaktereigenschap of een factor die kan variëren

Operationele definitie

Definieert een variabele in termen van de specifieke procedures die worden gebruikt om de variabele te produceren of te meten. Het vertaalt abstracte termen in iets observeerbaars en meetbaars zodat het eenvoudig te begrijpen is

Unobtrusive measures

Registreert gedrag op zo’n manier dat participanten zich er niet bewust van zijn dat ze worden geobserveerd

Archival measures

Reeds bestaande registraties of documenten

Overeenkomst

Voordat individuen deelnemen aan een bepaald onderzoek, dienen ze geïnformeerd te zijn over

• Het doel en de procedures van het onderzoek

• Eventuele voordelen van het onderzoek

• Mogelijke risico’s voor de participanten

• Het recht van een participant om zich op ieder moment terug te kunnen trekken

• In hoeverre er sprake is van de bescherming van de privacy van de participanten

Beschrijvend onderzoek

Identificeert hoe mensen en dieren zich gedragen, met betrekking tot hun natuurlijke settings

Case study

Een diepte-analyse van een individu, groep of gebeurtenis

Natuarlistische observatie

De onderzoeker observeert gedrag zoals het voorkomt in een natuurlijke setting

Vragenlijstonderzoek

Informatie met betrekking tot een bepaald onderwerp wordt vergaard door het afnemen van vragenlijsten of interviews bij verschillende mensen

Populatie

Alle individuen die als interessant worden beschouwd als het gaat om het trekken van bepaalde conclusies

Steekproef

Een set van individuen die worden geselecteerd uit een grotere populatie

Respresentatieve steekproef

Geeft de belangrijkste karakteristieken van de populatie weer

Toevallige steekproef

Ieder lid van de populatie heef een gelijke kans om in de steekproef terecht te komen

Correlatie onderzoek

Meet de ene variabele (X), meet een tweede variabele (Y) en vervolgens wordt statistisch bepaald in hoeverre X en Y zijn gerelateerd

Correlatie coëfficiënt

Een statistiek die de richting en de sterkte van de relatie tussen twee variabelen aangeeft

Positieve correlatie

Hogere scores op de ene variabele worden geassocieerd met hogere scores op de andere variabele

Negatieve correlatie

Wanneer hogere scores op de ene variabele worden geassocieerd met lagere scores op de andere variabele

Scatterplots

Grafieken die de correlatie tussen twee variabelen laat zien.

Experiment

Manipulatie van één of meer variabelen. Daarnaast meet het in hoeverre de manipulatie andere variabelen beïnvloedt. Ook probeert vreemde factoren, die mogelijk de uitkomst van het experiment beïnvloeden, te controleren

Onafhankelijke variabele

De factor die wordt gemanipuleerd door de onderzoeker

Afhankelijke variabele

De factor die wordt gemeten door de onderzoeker en die mogelijk van invloed is op de onafhankelijke variabele

Experimentele groep

De groep die een behandeling of een actieve mate van de onafhankelijke variabele krijgt

Controle groep

De groep die geen behandeling krijgt

Counterbalancing

Het proces waarin de mate van condities op een dusdanige manier wordt gevarieerd om te voorkomen dat een bepaalde conditie relatief meer voordelen heeft dan anderen

Interne validiteit

De mate waarin er in het experiment voldoende ondersteuning is te vinden voor causale conclusies

Confounding of variables

Twee variabelen zijn op een dusdanige manier verweven met elkaar dat het onmogelijk is om te bepalen welke van de twee een afhankelijke variabele beïnvloedt

Demand characteristics

Door participanten opgevangen signalen ten aanzien van de hypothese of hoe men denkt dat ze zich moeten gedragen

Placebo

Een substantie zonder farmacologisch effect

Placeboeffect

Individuen vertonen na behandeling gedragsverandering op basis van hun verwachtingen, niet op basis van de behandeling.

Verwachtingseffecten van de onderzoeker

Subtiele en onbedoelde manieren waarop de onderzoekers hun participanten beïnvloeden om zo te reageren dat het consistent is met de hypothese die is opgesteld door de onderzoeker

Double-blind procedure

Zowel de participant als de onderzoeker weten niet in welke experimentele conditie de participant is ingedeeld

Externe validiteit

De mate waarin de resultaten uit het onderzoek kunnen worden gegeneraliseerd naar andere populaties, settingen en condities

Replicatie

Het herhalen van een studie om te bepalen in hoeverre de originele bevindingen kunnen worden gedupliceerd

Modus

De meest voorkomende score in een verdeling

Mediaan

Het punt in een verdeling dat een verdeling van scores door midden deelt, wanneer deze scores zijn gecategoriseerd van laag naar hoog

Gemiddelde

Het gemiddelde van een aantal scores

Bereik

Het verschil tussen de hoogste en de laagste score in een verdeling

Standaarddeviatie

Hoeveel iedere score in een verdeling afwijkt van het gemiddelde

Inferentiële statistiek

Stelt ons instaat om gevolgtrekkingen te kunnen doen over een populatie op basis van data die is verzameld door een steekproef of de bijbehorende verdeling

Statistische significantie

De kans dat een bepaalde uitkomst enkel te wijten is aan toeval

Meta-analyse

Een statistische procedure om de resultaten van verschillende onderzoeken, die hetzelfde onderwerp bestuderen, te onderzoeken

Genotype

De specifieke genetische make up van een individu

Fenotype

De observeerbare karakteristieken van een individu

Chromosoom

Staafachtige molecuul bestaande uit deoxyribonucleic acid (DNA). Deze molecuul bevat al het erfelijk materiaal wat wordt doorgegeven door de eicel van de moeder en de spermacel van de vader

Genen

De biologische eenheden die het erfelijk materiaal bevatten

Allelen

Alternatieve vorm van een gen dat verantwoordelijk is voor de productie van diverse karaktereigenschappen. Zo is er een allel dat blauwe ogen produceert en is er een ander allel dat bruine ogen produceert

Een dominant gen

Wanneer een gen wordt doorgegeven door zowel de vader als de moeder is het dominant. Dit houdt in dat de specifieke karakteristiek die de gen inhoudt wordt laten zien

Recessief gen

Wanneer een gen van één van de ouders recessief is, betekent dit dat de karaktereigenschap van het gen niet wordt laten zien, tenzij het de gen van de andere ouder ook recessief is.

Polygenische transmissie

Wanneer een aantal genenparen de invloed die zij hebben op zo’n manier combineren dat er een enkele fenotypische trek ontstaat

Gedragsgenetica

Onderzoek naar hoe erfelijkheid en omgevingsfactoren psychologische karakteristieken beïnvloeden

Concordantie

Het gelijktijdig optreden van factoren

Adoptie-onderzoek

Individuen die op jonge leeftijd zijn geadopteerd worden met betrekking tot verschillende karakteristieken vergelijken met zowel de biologische ouders, met wie zij genen delen, als met de adoptieouders, met wie geen genen worden gedeeld

Tweelingsonderzoek

Het vergelijken van overeenkomsten met betrekking tot verschillende trekken bij identieke en twee-eiige tweelingen

Concordantie scores

Overeenkomst in trekken

Èrfelijkehdiscoëfficient

Maakt een schatting in welke mate er sprake is van verschillen of variatie met betrekking tot een specifiek fenotypische karaktereigenschap binnen een groep mensen die dezelfde genen hebben

Adaptieve significantie

Hoe gedrag de kans op overleven en reproductie van een organisme in zijn natuurlijke omgeving beïnvloedt

Fixed action pattern

Een onaangeleerde respons die automatisch wordt geprikkeld door een specifieke stimulus

Gedeelde omgeving

Omgeving die wordt gedeeld door verschillende mensen

Ongedeelde omgeving

Omgeving en ervaringen die uniek zijn voor een individu

Reactie bereik

Het bereik van het aantal mogelijkheden die de genetische code toestaat

Evocatieve invloed

De genetische aanleg van een kind roept bepaald gedrag op bij de opvoeders

Knock-out procedure

Die specifieke functie van het gen dat geëlimineerd is

Knock-in procedure

Het inbrengen van een nieuw gen in een dier tijdens de embryonische fase en het bestuderen van de impact van dit nieuwe gen op het gedrag van het dier

Biologische gebaseerde mechanismen

Stelt ons bloot om ons op een bepaalde manier te gedragen, te voelen en te denken

Evolutie

Een verandering in de frequentie waarin specifieke genen, en de bijbehorende karaktereigenschappen, voorkomen binnen een opbloeiende populatie

Mutaties

Toevallige gebeurtenissen in de genetische reproductie tijdens de celdeling

Natuurlijke selectie

Karakteristieken die de waarschijnlijkheid op overleving en reproductie binnen een specifieke omgeving doen toenemen. Het is aannemelijk dat dergelijke karakteristieken zullen worden behouden in de populatie met als gevolg dat ze steeds meer zullen voorkomen