Waar gaat het over?

Het betreft een korte versie van de uitspraak op 17 april 1961 in het veelbesproken proces van Israël tegen Adolf Eichmann. Hij was een invloedrijke Duitse SS’er en een van de hoofdverantwoordelijken voor de organisatie van de massamoord op de Joden.

Waaraan ontleent de Israëlische rechtbank haar bevoegdheid?

De uitspraak begint met een overweging door de rechtbank over de maatschappelijke relevantie van de uitspraak in 1961. De aan Eichmann tenlastegelegde daden hebben plaatsgevonden tijdens het Hitler-regime in Duitsland en Europa. Volgens de rechtbank is het daarom relevant om aandacht te besteden aan de historische gebeurtenissen tijdens de Holocaust.

Allereerst behandelt de rechtbank de vraag of zij bevoegd is om de verdachte te veroordelen. Het antwoord op de vraag is bevestigend, op grond van de zogenaamde Nazis and Nazi Collaborators (Punishment) Law 5710-1950, ofwel ‘the Israeli Law’. Deze wet was heel bijzonder om twee redenen. Zij was specifiek in het leven geroepen om een retroactieve werking te hebben (dat gaat in tegen het strafrechtelijke ‘nulla poena’-beginsel) en zij zag op handelingen door mensen met een andere nationaliteit, in een ander land. Het waren dan ook bijzondere tijden. De rechtvaardiging voor de retroactiviteit van deze wet was door de Israëlische Supreme Court in een eerdere uitspraak vastgesteld. Volgens de Supreme Court had het ook tijdens het Naziregime duidelijk moeten zijn aan de machthebbers dat hun daden crimineel waren, zelfs al was dat wettelijk niet het geval. Sterker nog, het feit dat de Nazi’s uitgebreide pogingen hebben gedaan om hun wandaden te verbergen (door bijv. lichamen te verbranden en te verbergen) bewijst dat zij zich bewust waren van de criminaliteit van hun daden. Daarom was deze wet niet in strijd met natuurrecht of andere rechtsbeginselen.

Wat zegt de verdediging?

Eichmann beroept zich op het feit dat al zijn daden in overeenstemming waren met de bevelen van zijn leidinggevenden. Door zijn training als SS’er was er bij hem ingedramd dat blinde gehoorzaamheid essentieel was. Zijn leiders waren zijn meerdere op alle denkbare gebieden en hij diende ze daarom op alles blind te vertrouwen. Eichmanns advocaat geeft een bijzondere bespiegeling over vertrouwen in de staat en wijsheid achteraf. Volgens hem is vertrouwen in de leiders het basisprincipe van alle staten. Het is louter afhankelijk van het succes van de politiek of dit vertrouwen wordt beloond of bestraft. Als de politiek faalt, dan worden de vertrouwelingen gestraft door de overwinnaar. De daad die faalt, wordt een misdaad. De daad die slaagt, wordt geheiligd.

De rechtbank overweegt in eerste instantie dat de wet voorziet in strafvermindering onder bepaalde voorwaarden. Een van die voorwaarden is inderdaad dat de daden zijn verricht als uitvoering van een bevel. Daarbij is wel belangrijk dat de dader zijn best heeft gedaan om de ernstige gevolgen van zijn daden zo veel mogelijk te verzachten. Zelfs in dat geval kan de straf niet lager worden gemaakt dan 10 jaar gevangenisstraf.

Uiteindelijk zou deze verdediging Eichmann niet baten. Volgens de rechtbank was het hem altijd al duidelijk geweest dat het uitvoeren van de bevelen uiterst crimineel was. Ook het feit dat het Eichmann zoveel moeite kostte om dit überhaupt toe te geven, geeft de rechtbank aanleiding om hem geen strafvermindering te geven. Hij sterft aan de galg op 31 mei 1962.