"Doemdenken", "overdrijving", "dramatisering". Toen wetenschapper Dennis Meadows en de Club van Rome ruim 50 jaar geleden al aangegeven hoe we nu, een kleine vijftig jaar later, tegen de fysieke ‘grenzen aan de groei’ zouden aanlopen was de kritiek niet van de lucht. De nadruk op het belang van verantwoorde voedselproductie, in plaats van de alsmaar voortdurende groei van materiële welvaart, vond de laatste tientallen jaren (te) weinig weerklank. Nu zijn de geluiden vanuit "global supporters" en de milieu-"voorstanders" (kun je tegenstander zijn?) sterker en indringender. Maar welke keuzes gaan we in de nabije toekomst maken, als het er écht om gaat?
Liberalisme
Na het vallen van de Berlijnse muur, eind 1989, was er overal ter wereld een duidelijk signaal: marktwerking had het definitief gewonnen van "experimenten" waarin de overheid een té centrale rol had gekregen. Als gevolg daarvan werden in de jaren daarna veel overheidsdiensten geprivatiseerd: "de markt" zou publieke diensten als openbaar vervoer, gas-electriciteit-water, gezondheidszorg en postbezorging beter, efficiënter en goedkoper kunnen uitvoeren dan de overheid. De milieuproblematieken en issues rondom duurzaamheid? Laat het maar over aan de markt, dan komt het goed.
Balans
Moeilijke discussies, vind ik altijd. Alles overlaten aan "de markt"...mwah, dat is niet per definitie beter. Sommige diensten zijn nu eenmaal moeilijk te vermarkten, 'rendabel' te krijgen. "De markt" is, mede daarom, ook niet overal in geïnteresseerd. Alles overlaten aan "de overheid"? Nee, ook dat niet. Een bepaalde vorm van marktwerking kan heel gezond zijn en er zijn voorbeelden te over van wat er gebeurt als "de overheid" een te grote en machtige positie krijgt. Volgens mij draait het om het vinden van die juiste balans: veel experimenteren (ja, met bijbehorende risico's), diensten overlaten aan de markt waar gedurende langere periode is aangetoond dat dat prima gaat, diensten overlaten aan de overheid waar issues té groot zijn om via marktwerking op te lossen...of gewoonweg onmogelijk. Waar die balans dan ligt? Dát is de centrale vraag, waar we ongetwijfeld ook nooit helemaal uit gaan komen.
Grenzen aan de groei
Maar goed, "we" kozen dus voor marktwerking. Laat die economische groei (eindelijk) maar komen. En wie grenzen probeerde te stellen aan die groei, daar werd smakelijk om gelachen. De hele wereld werd een verdienmodel. Ja, er werd wel beleid gemaakt als het ging om milieu en bescherming van de aarde, maar grenzen werden vloeibaar. Als "de markt" vroeg om méér, dan werd beleid bijgesteld of was het beleid inmiddels zo complex geworden dat niemand meer echt wist waar die grenzen nu precies lagen. En waarom. Innovatie, technische ontwikkelingen, zou de problemen die gaandeweg ontstonden wel oplossen. Duurzaamheid werd een mooie marketingterm waarmee je als bedrijf (of overheid) goede sier kon maken. Nederland werd één groot industrieterrein, iedereen wilde méér; meer inkomen, meer welvaart, meer consumptie, méér. Inmiddels is het land overvol, de infrastructuur overbelast en de onderlinge hinder en irritatie zijn toegenomen. We bereiken langzamerhand (of versneld, afhankelijk van hoe je kijkt) de grenzen aan de groei.
Keuzes
De tijd waarin we essentiële keuzes moeten gaan maken lijkt nu echt aangekomen...hoewel dat al vele malen eerder is gesteld en we iedere keer ook grenzen weten op te rekken. Grenzen op het gebied van verdere groei in o.a. luchtvaart en landbouw lijken te zijn bereikt, klimaatverandering lijkt een feit. Ik ben zeer benieuwd wat er nu gaat gebeuren en óf er de komende jaren nu echt substantiële keuzes worden gemaakt. Of we, ieder op zijn of haar individuele terrein, bereid zijn genoegen te nemen met "een beetje minder". Wat er gebeurt als het ons aller inkomen aangaat: de landelijke totale inkomsten, het geld in ieders eigen portemonnee. Of, als dát dreigt te worden belemmerd, grenzen niet wederom vloeibaar worden. "Het zal allemaal wel, als ze maar niet aan mijn (digitale) portemonnee gaan morrelen" - die gedachte.
De materie is zó complex, dat democratisch Nederland sterke onafhankelijke leiders nodig zal hebben die, los van ieders primaire eigenbelang, fundamentele keuzes gaan maken. Maar Nederland kan dat niet alleen. Europa ook niet. Er is op wereldniveau politieke moed nodig van een aantal sterke onafhankelijke leiders. Met de huidige complexe en tegengestelde belangen in de wereld en de huidige belangrijkste wereldspelers aan de macht, ben ik bang dat de grenzen nog wel een tijdje vloeibaar blijven.
Deel je ervaringen
- Denk jij meer vanuit 'marktwerking', of ben je juist voorstander van een sterke overheid? Wat zijn voor jou voor- en nadelen van beide opties?
- Welke keuzes maak jij zelf als het gaat om bijvoorbeeld energieverbruik, méér of minder vliegen, (over)consumptie, besteding van je eigen inkomen?
- Ben jij bereid tot "een beetje minder", als dat betekent dat een aantal van de huidige wereldproblemen stapsgewijs kunnen worden getackeld? Of ligt de oplossing juist niet in dat beetje minder?
Lees meer
- In dit blog zijn elementen gebruikt uit een eerder verschenen column in de Volkskrant
- Lees ook eens: Flygskam - blog over vliegschaamte (zie "Resources")
- Ben jij je eigen waarden en normen nog volop aan het ontdekken, maak dan gebruik van JoHo's keuzeproces bij Zelfkennis en Zelfinzicht
- Wil je meer weten over de achtergronden bij het maken van keuzes, lees dan bij JoHo meer over het maken van keuzes en het omgaan met twijfel en keuzestress
Add new contribution