Strafrecht 2 werkcollege 1

CASUS 1

Op 28 augustus 2010 lopen A en zijn twee goede vrienden B en C door Groningen. De jongens besluiten een biertje te gaan drinken op een terras aan de Grote Markt. De jongens lopen langs de Hema, waar zich op dat moment een andere groep jongens ophoudt. Omdat B een blikje dat op straat lag, had weggeschopt in de richting van deze groep, ontstaat er een woordenwisseling tussen beide groepen. Plotseling wordt B door een jongen uit de andere groep op zijn hoofd geslagen. B en zijn belager raken in gevecht. 

A ziet vervolgens dat een andere jongen uit de groep met gebalde vuist dreigend op hem afloopt. A overweegt weg te lopen, maar besluit uiteindelijk toch maar om te proberen de boel te sussen. Hij neemt een ontwapenende houding aan en zegt: ‘rustig aan, ik wil geen problemen’. Deze woorden blijken aan dovenmansoren gericht en de jongen maakt aanstalten uit te halen. Vervolgens geeft A hem een flinke schop tegen zijn been, waarop de jongen zijn actie staakt. Kort daarna gaan beide groepen uiteen.

A en zijn vrienden lopen door naar de Grote Markt. Na het nuttigen van een biertje besluiten de jongens naar discotheek te gaan. Het is druk bij de discotheek. A en zijn vrienden sluiten achter aan in de rij. Ze merken niet op dat de groep jongens  eveneens in de rij gaat staan. Op een gegeven moment worden A en zijn vrienden door de groep jongens in de rug geduwd. De jongen die tijdens het incident bij de Hema door A was geschopt, is dit niet vergeten en geeft A een klap in zijn nek. Vervolgens maakt de jongen aanstalten om A nog een keer te slaan. A (die zich op de drukke trap bevindt) geeft de jongen daarop een klap. Door deze klap verliest de jongen zijn evenwicht en valt op de grond. A voelt een enorme kwaadheid opborrelen als gevolg van de klap in zijn nek. De kwaadheid wordt nog versterkt door het feit dat hij deze jongens als eens eerder tot de orde heeft moeten roepen. Dit alles leidt ertoe dat hij nog enige tijd doorgaat met slaan. De jongen loopt als gevolg hiervan diverse kneuzingen op.

De officier van justitie besluit A ten aanzien van beide incidenten te vervolgen voor art. 300 lid 1 Sr. In de tenlastelegging zijn beide incidenten op correcte wijze toegesneden op art. 300 lid 1 Sr.

Ter zitting voert A’ raadsman ten aanzien van beide incidenten primair het verweer dat bij zijn cliënt het voor mishandeling vereiste opzet ontbrak: “Wat betreft de schop tegen het been bij het eerste incident en de eerste klap bij het tweede incident is er geen opzet bij Ambrosius omdat hij zich enkel verdedigde. Wat betreft de klappen die hij daarna uitdeelde, bij het tweede incident, als de jongen op de grond ligt, komt daar nog bij dat A uit pure kwaadheid sloeg.”

Vraag 1a

 Geef gemotiveerd aan of dit tweeledige verweer kans van slagen heeft.

Vraag 1b 

Geef gemotiveerd aan of het beroep op noodweer c.q. noodweerexces ten aanzien van het eerste incident kans van slagen heeft.

Vraag 1c

Geef gemotiveerd aan of het beroep op noodweer c.q. noodweerexces ten aanzien van het tweede incident kans van slagen heeft.

Stel dat terwijl A en zijn vrienden naar Het Paleis lopen, zien ze dat de andere jongens tevens aanstalten maken om naar Het Paleis te gaan. Ze twijfelen even of ze het geplande bezoek wel door moeten laten gaan, maar besluiten uiteindelijk dat ze zich niet door een stelletje raddraaiers een avondje dansen door de neus laten boren. Vervolgens arriveren ze vlak voor de groep jongens bij Het Paleis en de jongens sluiten achter hen aan. Daarop vindt de boven beschreven gang van zaken plaats.

Vraag 1d

Geef aan waarom deze omstandigheden juridisch relevant kunnen zijn. Leiden deze omstandigheden tot een ander oordeel dan bij vraag 1c?

CASUS 2

Vraag 2a 

Was de rechter gehouden in zijn vonnis op het opzetverweer in gaan? Zo ja, op grond van welke bepaling(en)?

Vraag 2b

Vul, op een rechtens verdedigbare wijze, de motivering van de verwerping van het opzetverweer aan.

De rechtbank bespreekt ambtshalve de vraag of het feit de verdachte kan worden toegerekend in de zin van art. 39 Sr (onder 6). Knigge/Wolswijk, p. 165-166 onderscheiden drie eisen in dat kader.

Vraag 2c 

Bespreek aan de hand van een van deze eisen waarom de rechtbank tot de conclusie komt dat het feit hoe dan ook aan de verdachte kan worden toegerekend, gelet op de vaststellingen onder 6.

ANTWOORDINDICATIE

Vraag 1a

Beide verweren zijn ondeugdelijk. A brengt opzettelijk pijn of letsel toe. Hij weet dat hij dat doet en hij wil dat ook. 

Vraag 1b

Is er sprake van ogenblikkelijke aanranding? de jongen maakt aanstalten om te gaan slaan, zodat er sprake is van onmiddellijk dreigend gevaar.

Eerst dient te worden nagegaan of er sprake is van aanranding van lijf, eerbaarheid, goed? Dit is het geval namelijk het lijf van A. Ook moet het wederrechtelijk zijn, dit is het geval. Geen sprake van toestemming.  Ook moet de verdediging noodzakelijk zijn. Hier komt het betoog van de officier van Justitie dat de verdachte geen beroep op noodweer toekomt omdat hij had kunnen weglopen, aan de orde.  Boze buurman arrest van belang. Dat A weg had kúnnen lopen, staat tegen de achtergrond van het feit dat hij de boel probeerde te sussen en zijn vriend op dat moment een pak slaag kreeg, niet in de weg aan het aannemen van noodweer. Dat betekent dat wel degelijk sprake is van een noodzakelijke verdediging.  Er is dus sprake van een noodweersituatie. 

Nu er sprake is van een noodweersituatie moet worden nagegaan of de verdediging ook geboden is. Is er voldaan aan de proportionaliteit? Ja dit is het geval want er is sprake van een redelijke verhouden. Tevens voldaan aan de subsidiariteit want sprake van de minst heftige reactie van verdediging. Een beroep op noodweer heeft kans van slagen. 

Vraag 1c

Er dient te worden nagegaan of er sprake is van ogenblikkelijke aanranding?  Dit is het geval, er is namelijk sprake van onmiddellijk dreigend gevaar (Bijlmer schietpartij). Ook moet het gaan om aanranding van lijf, eerbaarheid of goed. In casu  sprake van het lijf van Ambrosius. Ook dient het wederrechtelijk te zijn, dit is het geval. 

Vervolgens wordt nagegaan of de verdediging noodzakelijk is.  Kon en behoorde de aangerande zich aan de aanranding te onttrekken? Nee dit is niet het geval. A staat in de rij op een trap.

Hier is voldaan aan een aspect van subsidiariteit: de verdachte kon niet kiezen voor de mogelijkheid om te vluchten in deze situatie. Vervolgens nagaan of er is voldaan aan de proportionaliteit? De eerste klap was zeker wel geboden. Echter de klappen die hierna volgen als de jongen al op de grond ligt zijn niet meer noodzakelijk. Geen sprake van noodweer. 

De gemoedsbeweging is niet alleen veroorzaakt door de aanranding, want de kwaadheid werd versterkt door de gedachte aan de eerder aanranding. Dit feit staat echter niet het aannemen van noodweerexces in de weg.

Vraag 1d

Er was geen sprake van actieve provocatie, zodat niet gezegd kan worden dat men uit was op een confrontatie. De enkele omstandigheid dat een verdachte zich willens en wetens in een situatie heeft begeven waarin een agressieve reactie van het latere slachtoffer te verwachten vind is onvoldoende. Daarbij kan in dit geval een rol spelen dat de jongens natuurlijk volledig in hun recht stonden om het Paleis te bezoeken. En verder is van belang dat met name de andere groep jongens van het eerste incident een verwijt gemaakt kan worden. Onrecht hoeft niet getolereerd te worden. 

Vraag 2a

Het opzetverweer is in casu een bewijsverweer. Hier moet gemotiveerd op worden ingegaan op grond van art. 359 lid 2, 2e zin Strafvordering. Dit standpunt moet duidelijk, door argumenten geschraagd en voorzien zijn van een ondubbelzinnige conclusie dat ten overstaan van de feitenrechter naar voren is gebracht. 

Vraag 2b

Uit het voorgevallene blijkt dat verdachte niet geheel van de wereld was. Dit betekent dat de verdachte dus nog wel inzicht had in zijn eigen handelen.  

Vraag 2c 

Allereerst moet er sprake zijn van een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestesvermogens. Ook moet er een causaal verband zijn tussen de stoornis en het delict. En ten slotte moet worden angegaan of het een reden is om de dader het gepleegde niet te kunnen toerekenen. In de casus is er sprake van een grote hoeveelheid Oxazepam, dit is gebruikt in combinatie met een grote hoeveelheid alcohol. Dit heeft het functioneren beinvloed wat aan de verdachte toe te rekenen is. Hieraan doet niet af dat het door verdachte vertoonde gedrag mogelijk geen algemeen bekend gevolg is. 

CASUSVRAGEN

CASUS 1.

K is eigenaar van een gespecialiseerd schilderbedrijf. Hij verwerft de opdracht om in een aantal te renoveren woningen begla­zing aan te brengen. Twee werknemers van het be­drijf, De Beuk en Slomp, worden door K met de plaatsing belast. Volgens bedrijfsinstructies dienen de glazen niet dunner dan 3 mm te zijn. Of deze bedrijfsinstructies ook daadwerkelijk worden gevolgd, wordt door Kregel nooit gecontroleerd. Hij gaat ervan uit dat zijn werknemers dit wel goed doen, en heeft er eigenlijk ook geen zin om veel moeite in controlemaatregelen te steken. Tijdens het uitvoeren van het werk ontdekt De Beuk, dat Kregel onvoldoen­de glazen heeft besteld. De Beuk en Slomp nemen contact op met de leverancier van de glazen, maar deze heeft geen glazen van de vereiste dikte meer in voorraad. In overleg met Slomp besluit De Beuk dan maar glazen van een dunner soort te bestel­len.

De Beuk zet deze goedkopere glazen met extra stopverf in de kozijnen, terwijl de minder er­varen Slomp met het restant van de in eerste instantie bestelde glazen verder gaat. Na de eerste herfststorm regent het klachten bij de dienst Bouw- en Woning­toezicht van de gemeente over ingewaaide ramen. Bij in­spectie van de huizen omt aan het licht, dat de ingewaaide ramen niet voldoen aan art. 25 van de (fictieve) Bouwregeling, luidende:

                  Het is verboden dubbele beglazing te plaatsen, tenzij is voldaan aan de

                  volgende voorschriften:

                  a. ..................

                  b. de dikte van de glazen moet tenminste 3 mm be­dragen.

                   Overtreding van deze bepaling wordt gestraft met een geld­boete van tweehonderd euro.

Volgens art. 26 is opzettelijke overtreding van art. 25 een misdrijf.

Bij nader onderzoek ontdekt de plaatselijke poli­tie dat de te dunne glazen door De Beuk besteld en geplaatst zijn.’

Vraag 1a           

Kan Kregel veroordeeld worden wegens het al dan niet opzettelijk overtreden van art. 25 Bouwregeling?

Tevens blijkt bij de inspectie van de huizen, dat van één pand, dat op de monu­mentenlijst staat, de kozijnen afwisselend rood en paars zijn geschil­derd. Ook dit is het werk van De Beuk geweest. Hij heeft op verzoek van Mulder,  de kleuren rood en paars aangebracht. Mulder, die hiervoor geen vergunning heeft aangevraagd, heeft voor deze werkzaamheden van Beuk een rekening betaald aan het bedrijf van Kregel.

Art. 28 van de Monumentenwet bestempelt het opzet­telijk han­delen in strijd met art. 14 tot een misdrijf; art. 29 bestem­pelt het handelen in strijd met art. 14 ‘sec’ tot een over­treding.

Mulder wordt vervolgd (als pleger) wegens opzet­telijk handelen in strijd met art. 14 Monumentenwet. Volgens Mulder heeft die vervolging geen kans van slagen, al was het maar omdat De Beuk, die de kozijnen geschilderd heeft, niet wist dat een vergunning ontbrak.

Vraag 1b           

Heeft de vervolging van Mulder kans van slagen? Betrek in uw antwoord de opmerking van Mulder.

Vraag 1c            

Kan Kregel met succes vervolgd worden als pleger van art. 14 jº 29 van de M­onu­men­ten­w­et?

CASUS 2.

Zomervorst is een b.v. en exploiteert een pretpark. Op het terrein van het park bevinden zich attracties als een achtbaan, spookhuis, botsauto's en dergelijke. De achtbaan is de nieuwste attractie op het park. Zomervorst BV heeft het apparaat kunnen overnemen uit de failliete boedel van een voormalig circus. Uit de technische specificaties van het apparaat blijkt dat de achtbaan 400 meter lang is, ten hoogste mag worden belast tot 1820 kg per rit en dat er gereden mag worden met een snelheid van ten hoogste 70 km/u. De directeur (B. Engel) van Zomervorst BV heeft, na overleg gevoerd te hebben met de wethouder, een vergunning gekregen voor de bouw van de achtbaan.

De directeur van Zomervorst BV wil per se dat de nieuwe attractie snel operationeel is. De eerste week draait de achtbaan ‘overuren’, maar toch blijven er lange wachtrijen bestaan. In de tweede week beginnen de lange wachtrijen een probleem te vormen.  Sommige klanten vragen zelfs hun geld terug. De directeur raakt hiervan op de hoogte en wil dat er maatregelen worden getroffen om klanten terug te krijgen en de omzet van het park te verhogen.

Ook bij de draaimolen waren de wachttijden destijds erg lang. Toen werd met medeweten van de directeur besloten om zolang de veiligheid van bezoekers niet in het geding was het niet te nauw te nemen met de technische voorschriften zodat de bezoekers minder lang hoefden te wachten op hun beurt. Dit keer gaat het anders. De bedrijfsleider heeft nog een keer gekeken in de technische gegevens van de achtbaan en komt tot de conclusie dat een extra belasting van drie karretjes bovenop de maximale belasting van 1920 kilogram per rit weliswaar niet conform de voorschriften is maar de veiligheid niet in gevaar brengt.

Hij geeft, zonder medeweten van de directeur, een medewerker opdracht drie extra karretjes op de achtbaan te plaatsen waardoor negen extra zitplaatsen worden gecreëerd.  Na een paar succesvolle weken met de extra karretjes te hebben gedraaid, laat de directeur zijn staf weten tevreden te zijn met de omzet. Tegen zijn bedrijfsleider zegt Engel: “Ik weet niet precies wat voor maatregelen je hebt genomen, maar ga zo door.”

Drie weken later wordt er door een buitengewoon opsporingsambtenaar een controle uitgevoerd waaruit naar voren komt dat de achtbaan te zwaar is belast. De bevindingen worden in een proces-verbaal opgenomen en naar het OM gestuurd.

Vraag 2a           

Bespreek de mogelijkheid van een succesvolle vervolging van de bedrijfsleider, de directeur en de BV.

Stel, de bedrijfsleider heeft bij de ingebruikneming van de achtbaan gesproken met de wethouder. De wethouder gaf toen aan dat volgens hem kon worden uitgegaan van gemiddelden als het gaat om maximale belasting of snelheid: “Als overbelasting of te hoge snelheid over een bepaalde periode wordt afgewisseld met minder belasting of een lagere snelheid over een daarop volgende periode, is er in het kader van de wet niets aan de hand”, aldus de wethouder. Na dit gesprek met de wethouder heeft de bedrijfsleider besloten de drie extra karretjes op de achtbaan te laten plaatsen.  

Ter zitting van de zaaklegt de raadsman van de bedrijfsleider een door de wethouder zelf ondertekende brief over waarin de bovenstaande uitlatingen worden bevestigd. De raadsman wil ter terechtzitting geen flater slaan en legt aan U de volgende vragen voor:

Vraag 2b           

Tot welke uitspraak leidt mijn betoog als de rechter daar in mee gaat, tot een vrijspraak of tot een ontslag van rechtsvervolging? En maakt het daarbij nog verschil of het gaat om art. x of om art. y? 

Vraag 2c            

Heeft het verweer kans van slagen, zowel ter zake van art. x als ter zake van art. y?     

Vraag 2d           

Kan de tenlastelegging worden bewezen?

Antwoordindicatie

Vraag 1a 

Delictsgedraging: plaatsen van dubbele beglazing terwijl de dikte vd glazen minder dan 3 mm bedraagt. Kunnen we deze gedraging toerekenen aan kregel?

 Stap 1: K wordt vervolgd als pleger -> is hij normadressaat? Oftewel : kan hij dit delict plegen, is daar een bepaalde kwaliteit voor vereist?

Geen informatieve over gegeven in de casus. Norm richt zich niet alleen tot degene die fysiek plaatst, kan functioneel geïnterpreteerd worden. K is normadressaat.

Stap 2: is K pleger (functioneel dader)?

• Eerst kijken naar overtreding -> kan verboden gedraging aan K worden toegerekend?
• Heb ik hier te maken met een natuurlijk of rechtspersoon. Bij rechtspersoon drijfmestcriteria. K is een natuurlijk persoon, dus de ijzerdraadcriteria:

1. Beschikkingscriterium: ‘indien verdachte erover mocht beschikken of die handeling al dan niet plaatsvonden’
   Indicaties:
   - Werkelijke (feitelijke) zeggenschap over plaatsvinden vd verboden gedragingen.

-Min of meer hierarichse verhouding tussen functionele dader en diegene die verboden gedraging verricht (niet per se juridisch)

(+ de door de medewerker verrichte gedraging dient voldoende verband te houden met de bedrijfsrelatie)

2. Aanvaardingscriterium: ‘..en deze behoorden tot de zodanige, welke plaatsvinden blijkens den loop van zaken door verdachte werd aanvaard of placht te worden aanvaard’
   indicaties:
   - opdracht geven tot verboden gedraging

-Nalaten ingrijpen wetende dat…

Maar ook: niet betrachten vd zorg die in redelijkheid kon worden gevergd met oog op voorkoming vd gedraging, bijv werknemers niet instrueren, of wel instrueren maar niet controleren.

In casu:
1. Beschikkingsmacht? Ja, K heeft het voor het zeggen mbt plaatsen juiste glazen. (instrueringsbevoegdheid).

2.Aanvaard? K. heeft de redelijkerwijs te vergen zorg betracht om de verboden gedraging te voorkomen?
- K is onzorgvuldig geweest door te weinig voorraad, gebruikelijk dat werknemers zelf bestellen, voldoende instructie aan werknemers controle op werknemers?
- K Oefent geen enkele vorm van controle uit over werknemers en wil daar geen moeite voor doen en heeft niet alle redelijkerwijs te vergen zorg betracht -> dus: AANVAARD.

-> objectieve gedraging, dus kan K worden toegerekend.

Stap 3: Hoe zit het met het misdrijf ex art 25 jo 26 bouwregeling -> opzettelijk? Subjectieve bestanddelen. Opzet = weten en willen. Hier sprake van weten? Hij wist er niet van af.
-> ijzerdraadarrest: opzet moet bij verdachte zelf te vinden zijn en kan niet uit aanvaarden worden afgeleid. Nergens blijkt dat er wetenschap was bij K, dat De Beuk opzet heeft is hier irrelevant.

Conclusie: K. kan veroordeeld worden wegens overtreden art. 25 Bouwregeling maar niet wegens opzettelijk overtreden (uit art. 26 Bouwregeling).

Vraag 1b

Delictsgedraging: opzettelijk een beschermd monument in enig opzicht wijzigen zonder vergunning.

Stap 1: is M normadressaat? Kan hij pleger zijn? Wet richt zich tot personen met bepaalde kwaliteit, enkel tot de eigenaar of zakelijk rechthebbende. M is bewoners van het monument en dus rechthebbende. Norm richt zich niet slechts tot degene die fysiek wijzigt, kan dus functioneel geïnterpreteerd worden.

Stap 2: Is M pleger (functioneel dader)?
- eerst objectieve delictsgedraging (overtredingsvariant), kan die aan M worden toegerekend (ijzerdaadcriteria)?
1. Beschikkingsmacht en 2. Aanvaard?
Ja, veel sterker zelf want hij heeft zelf opdracht gegeven tot verboden gedraging. Tussenconclusie: M. kan als functioneel pleger van objectieve delictsgedraging gelden.

Stap 3: Pleegt hij dit delict opzettelijk?
-> opzet als bestanddeel moet bij pleger zelf aanwezig zijn (ijzerdaad). M. heeft opzet op in enig opzicht wijzigen zonder vergunning. Hij gaf zelf opdracht en wist dat hij die vergunning nodig had. Iemand opdracht geven is duidelijk argument.
- Irrelevant dat De Beuk het opzet niet (of wel) had.

Vraag 1c

Delict: opzettelijk een beschermd monument in enige opzicht wijzigen zonder vergunning.

Stap 1: Is K normadresaat? Kan hij pleger zijn? Wet richt zich tot personen met bepaalde kwaliteit: tot eigenaar of anderszins zakelijk rechthebbende (alleen aan diegene kan ook vergunning worden verstrekt) K mist vereiste kwaliteit, geen rechthebbende. Geen normadressaat. Kan dus niet als pleger van dit delict worden vervolgd.

Vraag 2a

Delictsgedraging: in strijd met technische specificaties gebruiken van attractietoestel (overtredingsvariant).

Bedrijfsleider: (natuurlijk persoon)

Stap 1: normadressaat? Ja, geen bepaalde kwaliteit vereist, kan functioneel geïnterpreteerd worden.

Stap 2: is hij pleger (functioneel dader) en kan dit aan hem worden toegerekend (ijzerdraadcriteria).

1. Beschikkingsmacht? Ja, hij beschikte daarover. Hij is de bedrijfsleider, hij stuurt ze aan.
2. Aanvaard? Ja, hij gaf zelfs de opdracht daartoe.
   Dus: art. Y: overtredingsvariant.

Stap 3: Opzet voor primaire feit? (art. Y acht dat namelijk nodig). Je weet en wil de regel overtreden. Dat weet de bedrijfsleider, hij heeft de technische specificaties bekeken.

Conclusie: vervolging van bedrijfsleider voor primaire feit heeft zeker kans van slagen.

Bij regel overtreden hoeft er geen sprake zijn van opzet.

Directeur (natuurlijk persoon)
Stap 1: normadressaat? Ja, geen bepaalde kwaliteit vereist. Functioneel geïnterpreteerd.

Stap 2: is de directeur pleger? ijzerdraadarrest:
- objectieve delictsgedraging kan worden toegerekend?

1. Beschikkingsmacht: ja een zekere macht, feitelijk zeggenschap en ook in hiërarchisch verband.
2. Aanvaarden? Heeft hij de redelijkerwijs te vergen zorg betracht om te voorkomen dat verboden gedraging zou plaatsvinden? Allerlei factoren spelen mee:
   - willfull blindness (struisvogelgedrag) zie opmerking directeur: weet niet wat je hebt gedaan maar ik vind het prima!

-Eerder met zijn medeweten is besloten tot andere overtreding (de draaimolen).
-> Schending van de zorgplicht: sprake van aanvaarding.
Directeur is functioneel pleger van artikel Y.

Stap 3: en artikel X? oftewel opzet bij gedraging zoals ten laste gelegd:
Moet bij pleger zelf aanwezig zijn (ijzerdraad). Directeur wist niet van concrete regelovertreding, opzet kan niet worden verweten.

Conclusie: vervolgen van directeur voor subsidiaire feit heeft kans van slagen.

De BV (rechtspersoon)

Stap 1: Normadressaat? Ja, geen bepaalde kwaliteit vereist dus weer functioneel geïnterpreteerd.

Stap 2: Is de BV pleger?

• Eerst de objectieve delictsgedraging, uitgangspunt toerekening rechtspersoon:
  Drijfmestarrest (gedraging moet redelijkerwijs zijn toe te rekenen aan rechtspersoon)
  -> plaatsgevonden in sfeer van de rechtspersoon?
  Daderschapscriteria:
• Handelen uit hoofde van dienstbetrekking (medewerker heeft karretjes geplaatst)
• Gedraging is de BV dienstig geweest (deze gedraging heeft de omzet omhoog gebracht)
• Passend binnen normale bedrijfsvoering (aanpassen attracties gebeurt wel vaker, ze hebben zelfs al eerder in strijd met specificaties gehandeld).
• Beschikken & aanvaarden; aanvaarden = ook niet te betrachten zorg. Opdracht geven door bedrijfsleider (opzet) + onzorgvuldigheid directeur. Zowel bedrijfsleider als directeur hebben de handeling aanvaard.

• Daderschap en overtreding vasn objectiebe daderschap staan vast.

Stap 3: heeft BV opzettelijk gedaan?

Hoe opzet bij rechtspersoon vaststellen?

- Zelfstandig opzet bij rechtspersoon: afleiden uit bedrijfspolitiek, systematisch begaan van delicten. Geen enkel toezicht.

- Toerekening constructie: hoe hoger de opzet hoe eerder toe te rekenen aan BV. Hoe meer vrijheid aan werknemer om naar eigen inzicht te handelen, hoe eerder toe te rekenen.

In casu toerekening via opzet van een hoog persoon binnen organisatie (bedrijfsleider). Opzet is dan ook bewezen.

Vervolging van de BV voor het primaire feit heeft kans van slagen.

Opzet bv zelf, dan moet het beleid zijn.

Vraag 2b

Art X: opzet op handelen in strijd met specificaties?

- bedrijfsleider heeft vertrouwd op wethouder. Geen weten en dus geen bewijs van opzet -> vrijspraak.

Art. y is anders: handelen in strijd met specificaties (geen opzet vereiste)

- kan worden bewezen. Eventueel niet strafbaar: AVAS op grond van verontschuldigde rechtsdwaling -> kan leiden tot OVAR wegens niet strafbaarheid van de dader.

Vraag 2c 

X daadwerkelijke dwaling = geen weten dus moet wel tot vrijspraak leiden (want geen opzet). Y: daadwerkelijke dwaling = feitelijke component. Alleen beroep op AVAS mogelijk als je verontschuldigbaar bent. Maar nu geen normatieve component: mocht niet vertrouwen op advies wethouder. Dus er is niet verontschuldigbaar gedwaald.

Vraag 2d 

Allereerst: is BV normadressaat van 307 SR? Ja,  want niet een bepaalde kwaliteit vereist. Vervolgens nagaan of de BV pleger is? Ja is het geval. Los daarvan culpa?

• Onvoorzichtig want concreet voorschrift overtreden
• Aanmerkelijk? Ja want opzettelijk en gedurende lange tijd.
• Verwijtbaar: want geen blijk van schulduitsluitingsgrond.

Dus ja, de tenlastelegging kan worden bewezen.

CASUS I

Bosma is directeur van Afvalverwerking BV, een afvalverwerkingsbedrijf gevestigd te Assen. Er wordt genoeg afval ter verwerking aangeboden, maar het keurig volgens de wettelijke milieuvoorschriften verwerken van afval brengt zeer hoge kosten met zich mee. Tijdens het maandelijkse werkoverleg met zijn vijf afdelingschefs stelt Bosma het probleem aan de orde. Hij draagt De Vries, chef van de afdeling zwaar chemisch afval, te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om meer kostenbesparend te werken. 

De Vries weet dat er nog wel plekken zijn waar je je afval kunt storten zonder dat goed gecontroleerd wordt om wat voor spul het gaat.  ‘Daar moesten we maar eens gebruik van maken’, denkt hij, heel wel de mogelijke gezondheidsrisico’s beseffend. Afvalverwerking BV heeft daar al vaker – en steeds volgens de regels – afval naartoe gebracht. Hij besluit zijn directeur niets te vertellen.  Bovendien, vorig jaar nog was er een akkefietje met justitie over een onjuiste belastingaangifte door Afvalverwerking BV. Ook zijn collega’s informeert hij niet, behalve Koster, de chef transport.

Een paar dagen later geeft De Vries aan twee transportmedewerkers opdracht een lading afval te dumpen. Hij vertelt er niet bij dat het om zwaar verontreinigd chemisch afval gaat en op de papieren die de twee chauffeurs meekrijgen staat vermeld dat het eenvoudig sloopafval betreft. Al na enkele weken komen de eerste gezondheidsklachten van medewerkers van de stortplaats en bewoners uit de buurt. Niet lang daarna ontdekt de politie dat het van Afvalverwerking BV afkomstige afval de oorzaak is. Directeur Bosma wordt vervolgd wegens feitelijke leidinggeven (art. 51, tweede lid, onder 2 Sr) aan het delict ex art. 173a, aanhef en onder 1^e Sr begaan door Afvalverwerking BV.

Vraag 1a           

Heeft de vervolging van Bosma kans van slagen?

Vraag 1b           

Zou De Vries vervolgd kunnen worden (en op welke grondslag)?

Ook chef transport Koster wordt vervolgd wegens feitelijke leidinggeven (art. 51,tweede lid, onder 2 Sr) aan het delict ex art. 173a, aanhef en onder 1e Sr begaan door Afvalverwerking BV. Zijn advocaat zegt tegen hem: ‘Ik heb rechtsoverweging 3.5.2 van Overzichtsarrest feitelijk leidinggeven er nog eens goed op nagelezen en wellicht zie ik gezien de positie die je in het bedrijf bekleedt toch een mogelijkheid om je vrij te pleiten.’

Vraag 1c           

Waar stuurt de advocaat op aan? Heeft dit kans van slagen?

Vraag 2a           

A wil, door een (wettelijk) uitlokkingsmiddel, B bewegen tot het plegen van een moord. B wijst het plan van A meteen af. Valt deze situatie onder art. 46a (jo. 289) Sr?

Vraag 2b           

A wil, door een wettelijk uitlokkingsmiddel, B bewegen tot het plegen van een moord. B voelt in eerste instantie wel voor het plan, maar na een nachtje erover te hebben geslapen, besluit hij toch niets te doen. Valt deze situatie onder art. 46a Sr?

Vraag 2c            

A wil, door middel van een wettelijk uitlokkingsmiddel, B bewegen tot het plegen van een moord. B voelt er wel wat voor. Als hij ‘in de strafbare pogingsfase zit’, wordt hij betrapt. Valt deze situatie onder art. 46a Sr? 

Vraag 2d           

A wil, door een uitlokkingsmiddel, B bewegen tot het plegen van een moord. B voelt er wel wat voor. Als hij ‘in de strafbare voorbereidingsfase zit’ (art. 46 jo. 289 Sr), raakt de politie op de hoogte en die houdt B aan. Valt deze situatie onder art. 46a Sr? Valt deze situatie (eventueel: ook) onder art. 47 jo. 46 jo. 289 Sr (uitlokking van voorbereiding van moord)?

Vraag 2e           

A stelt B een beloning in het vooruitzicht indien hij C dood zal slaan. B zegt toe het te doen. Eenmaal thuis bedenkt B zich; hij doodt C niet, maar steekt wel diens schuur in de brand.

Bespreek de strafbaarheid van A.

Vraag 2f           

A stelt B een beloning in het vooruitzicht indien hij C dood zal slaan. B laat zich in eerste instantie overhalen, maar uiteindelijk besluit hij dat het toebrengen van zware verwondingen wel volstaat. B geeft C een flinke aframmeling.  Bespreek de strafbaarheid van A.

Antwoordindicatie 

vraag 1a

Feitelijk leidinggeven van Bosma veronderstelt het daderschap van de rechtspersoon. Dus dat eerst nagaan.   Art. 51 lid 2 Sr naast de rechtspersoon zelf ook strafbaar zij die tot het strafbare feit opdracht hebben gegeven en zij die daaraan feitelijk leiding hebben gegeven.

1. Is de Afvalv. BV normadressaat? Kan de BV pleger zijn?

Ja,  de BV kan worden aangemerkt als normadressaat.

2. Is de Afvalv. BV pleger van het delict ex art. 173a, aanhef en onder 1^e, Sr? Heeft afval BV het feit ook gepleegd?

Gaat om “opzettelijk en wederrechtelijk een stof (waarschijnlijk) op of in de bodem brengen, indien daarvan gevaar voor de openbare gezondheid of levensgevaar voor een ander te duchten is”. Twee chauffeurs hebben het afval “fysiek” op de bodem gebracht.

3. Is het redelijk om verboden gedraging door natuurlijke persoon toe te rekenen aan de verdachte rechtspersoon?

• Handelen of nalaten van iemand die hetzij uit hoofde van een dienstbetrekking hetzij uit anderen hoofde werkzaam is t.b.v. de rechtspersoon?

• door eigen werknemers, de chauffeurs.

• Is de gedraging de rechtspersoon dienstig geweest in het door hem uitgeoefende bedrijf of in diens taakuitoefening?

• Is ook dienstig aan de rechtspersoon, die spaart immers kosten uit.

• Past de gedraging in de normale bedrijfsvoering of toekuitoefening van de rechtspersoon?

• Behoort afval storten tot normale bedrijfsvoering? Deze wijze afval storten, dus niet zelf verwerken, maar elders storten? Mogelijk toch wel, want de rechtspersoon heeft al wel vaker daar afval naartoe gebracht.

• Sprake van beschikken en aanvaarden?

• Zeker. Beschikkingsmacht bij rechtspersoon is duidelijk, maar ook aanvaarden: niet alleen in ruime zin (onvoldoende zorg betrachten enz.), maar ook in strenge, subjectieve zin; want hier is bewust de verboden gedraging door de rp aanvaard, zeker nu een afdelingschef tot een en ander opdracht heeft gegeven. Bewust aanvaarden op het niveau van de chef zwaar chemisch afval is de rechtspersoon zonder meer toe te rekenen.

Conclusie:  de gedraging het wederrechtelijk storten op de bodem kan de rechtspersoon in redelijkheid worden toegerekend.

4. Heeft de BV dit opzettelijk gedaan?

Ja het opzet van de chef zwaar chemisch afval kan gezien diens positie in het bedrijf, worden toegerekend aan de rechtspersoon.

De andere bestanddelen – gevaar te duchten enz. – zijn geobjectiveerd. Dit gevaar, veroorzaakt  door het storten, is er en dat is voldoende.

Nu komt aan bod of Bosma ook feitelijk leidinggever is ?

Eventueel in passieve vorm, zodat Slavenburg II criteria (zie ook r.o. 3.5.2./3.5.3 overzichtsarrest) feitelijk leidinggeven van toepassing zijn.  Onder omstandigheden kan ook een meer passieve rol leiden tot “feitelijk leidinggever”. Met name indien het gaat om een persoon die juist behoort tegen te gaan dat zulke verboden handelingen zich voordoen. De ondergrens geldt dat hij bewust de aanmerkelijke kans aanvaard. Van het bewijs van dergelijke aanvaarding kan ook sprake zijn als er weinig bekend was over de bestaande feiten.

Hoewel hij, ofschoon daartoe bevoegd en als directeur ook redelijkerwijs gehouden is, heeft hij geen maatregelen genomen ter voorkomen van het plaatsvinden van de verboden gedraging.

Er is echter niet voldaan aan het opzetvereiste: er moet in ieder geval sprake zijn van bewust de aanmerkelijke kans aanvaarden dat de verboden gedragingen zich zullen voordoen, dus het illegaal storten. De opzet ontbreekt, dus vervolging van Bosma voor feitelijk leiddinggeven aan het feit art. 173a sub 1 Sr begaan door de BV heeft geen kans van slagen.

Vraag 1b 

De vries is opdrachtgever. Hij was bevoegd maatregelen te treffen ter voorkomen, hij heeft zelfs de werknemer de opdracht opzettelijk gegeven. Dus veroordeling wegens opdracht geven (of feitelijk leidinggeven) is mogelijk.

Is de vries nu strafbaar als functioneel dader (pleger)?

1. De vries is normadressaat
2. De Vries beschikt en aanvaard (zelfs meer dan dat)
3. De Vries heeft ook opzet op het gronddelict.

Dus 1 persoon kan verschillende hoedanigheden strafbaar zijn: als leiddinggever aan door de rechtspersoon begaan delict, als functioneel dader/pleger, wellicht ook als deelnemer aan door lagere werknemer gepleegd delict.

Daarnaast blijkt uit casus ook dat verschillende personen strafbaar kunnen zijn voor hetzelfde delict: de natuurlijke persoon die leidinggever is, weer een ander persoon die functioneel dader is of deelnemer, de natuurlijke persoon die fysiek dader is.

Vraag 1c

De advocaat stuurt erop aan of het mogelijk is geweest voor de chef transport om überhaupt in te kunnen grijpen.

Zie r.o. 3.5.2: Waarschijnlijk heeft koster wel de macht om een einde aan deze toestand te maken door de directeur in kennis te stellen of door de politie in te schakelen. Het is echter de vraag of Koster als chef transport ook bevoegd en redelijkerwijs gehouden is maatregelen ter vorkomen van deze gedraging te nemen.

Is hij daartoe niet gehouden dan is aansprakelijkheid wegens feitelijk leidinggeven niet mogelijk.

Verdedigbaar is echter dat hij daartoe wel gehouden is het gaat om de chef transport en het transport staat hier wel in een zekere relatie tot de verboden gedraging. Het gaat niet om bijvoorbeeld de chef externe communicatie.

Vraag 2a

Ja, geen sprake van een begin van uitvoering .

-A heeft gepoogd B te wegen

 -Door een wettelijk uitlokkingsmiddel;

-Opzet op bewegen

 -Opzet op beoogde misdrijf.

Poging tot uitlokking, ook wel: mislukte uitlokking, het lukt A zelfs niet om B over te halen het delict te plegen (geen beging van uitvoering).

Vraag 2b

• A heeft gepoogd B te bewegen
• Door een wettelijk uitlokkingsmiddel
• Een misdrijf te plegen
• Opzet op bewegen
• Opzet op beoogde misdrijf

Poging tot uitlokking, ook wel zonder gevolgen gebleven uitlokking. Uitlokking is in zekere zin wel gelukt, want bij ander toch criminele wilsbesluit opgewekt, maar er gebeurt niets (geen beging van uitvoering).

Vraag 2c

A heeft B bewogen, door een wettelijk uitlokkingsmiddel, een misdrijf te plegen. Maar het valt niet onder art. 46a Sr.  B heeft al een begin van uitvoering gemaakt. Bereik van art. 46a eindigt zodra de ander aan begin van uitvoering van gronddelict toe is.  Wel sprake van deelneming aan een poging tot moord.

Vraag 2d

Valt onder art. 46a: namelijk poging tot uitlokking

• misdrijf
• poging te bewegen
• wettelijk uitlokkingsmiddel
• opzet op bewegen
• opzet op beoogde misdrijf

Bereik van art. 46a Sr eindigt (pas) als de ander aan begin van uitvoering van gronddelict toe is.

Art. 47 jo. 45 jo. 289 Sr ook van toepassing?

De handeling van A valt ook onder art. 47 Sr: uitlokking van voorbereiding want strafbare voorbereiding is een gronddelict waaraan kan worden deelgenomen. Dit is een geval van samenloop en dan gaat art. 46a Sr voor, want hoger strafmaximum.

Vraag 2e 

Is A uitlokker van brandstichting?

• Grondfeit: brandstichting
• B is strafbaar ter zake van dit feit
• A had opzet op de uitlokkingsgedraging, maar niet op dit grondfeit.

A is geen uitlokker van brandstichting.  

Is A uitlokker van de moord/doodslag: Nee omdat dit delict nooit is gepleegd.

Is er sprake van een strafbare poging tot uitlokking? Dus valt a onder art. 46a jo. 289 Sr?

• Het beoogde delict is een misdrijf
• A heeft een wettelijk uitlokkingsmiddel ingezet om B over te halen dit misdrijf te plegen (belofte)
• Opzet op bewegen en opzet op beoogde misdrijf

B heeft het niet tot een strafbare poging tot dit misdrijf gebracht.

A strafbaar wegens poging tot uitlokking van moord/doodslag ex art. 46a Sr.

Vraag 2f 

F is niet strafbaar als uitlokker van moord/doodslag omdat dit delict niet is gepleegd! Zware mishandeling is echter wel gepleegd.

De zware mishandeling kunnen we zien als een “onderdeel” van de moord die A wilde uitlokken. A is uitlokker van de zware mishandeling.

Is A ook anderszins strafbaar? ook strafbaar op grond van art. 46a Sr.

- A heeft gepoogd B te bewegen

- Door een wettelijk uitlokkingsmiddel een misdrijf te plegen

- Opzet op bewegen en opzet op beoogde misdrijf

Dit is een poging tot uitlokking van moord. Nu moet je kijken bij welk delict de gevangenisstraf hoger is. Dit is het geval bij poging tot uitlokking van moord (art. 46a Sr) want dit heeft een hoger strafmaximum. (kijken naar strafmaximum van moord in combinatie met uitlokking, is hoger dan bij zware mishandeling)