Conflictbemiddeling

Conflictbemiddeling, ook wel mediatie genoemd, wordt door verschillende benadering op verschillende manieren gedefinieerd. Ten eerste is er de probleemoplossende of faciliterende benadering. Deze ziet bemiddeling als een onderhandelingsproces dat gericht is op het oplossen van het conflict. Zij zien de mediator als een neutrale bemiddelingsdeskundige die de onderhandelingen tussen de partijen begeleidt om zo tot een voor ieder acceptabel en optimaal resultaat te komen. Een veel gebruikte definitie van mediatie is een interventie in een conflict door een geaccepteerde derde partij, welke een beperkte (of geen dwingende) beslissingsbevoegdheid heeft, en die de partijen assisteert bij het bereiken van een vrijwillig tot stand gekomen en wederzijds geaccepteerde oplossing van het conflict. Ten tweede is er de communicatiegerichte of interactionele benadering. Zij zien mediatie als een meer algemeen en sociaal proces. Zij richten zich op het verbeteren van de onderlinge interactie, zodat men meer begrip krijgt voor de situatie. Deze benadering definieert conflictbemiddeling als een sociaal proces waarin een derde partij de deelnemers helpt bij hun inspanningen om de kwaliteit van hun interactie en onderlinge communicatie te verbeteren. Het uiteindelijke resultaat van conflictmiddeling is niet altijd een oplossing van het conflict. Een resultaat kan ook simpelweg zijn het verbeteren van de onderlinge communicatie, of meer zicht krijgen op de eigen belangen, de doelen en de mogelijkheden.

Kenmerken van conflictbemiddeling

Autonomie en beslissingsbevoegdheid van de deelnemers

Wanneer de deelnemers autonome zelfbeschikking hebben, sluiten de beslissingen vaak veel beter aan op hun eigen behoeftes. Ze zijn dan meer bereid om zich aan de afspraken te houden en mee te werken. De autonomie van de deelnemers kan echter nooit honderd procent zijn. De mediator moet vaak corrigerend optreden, om er voor te zorgen dat de uiteindelijke beslissing door beide partijen in vrijheid kan worden genomen. Daarbij moet echter wel worden opgepast. Het is belangrijk dat de inperkingen van de vrijheid en autonomie nog wel binnen de rol van de mediator passen.

Onpartijdigheid, neutraliteit en vertrouwelijkheid

Een mediator moet volledig onpartijdig zijn en neutraal zijn. Deze kenmerken moeten de deelnemers beschermen tegen een onterechte beïnvloeding van de mediator. Neutraliteit en onpartijdigheid zijn twee zeer verschillende begrippen.

Onpartijdig zijn betekent dat de mediator geen enkele blijk mag geven van een voorkeur voor een van de beide deelnemers. Hij mag niet handelen vanuit een bepaalde vooringenomenheid tegen een van de deelnemers. Het blijkt echter vaak moeilijk om er als mediator helemaal niet bij betrokken te raken. Vaak wordt dan ook de onpartijdigheid vervangen door zogenaamde ‘meervoudige partijdigheid’, waarbij de mediator bij iedereen even veel betrokken is.

Neutraliteit houdt in dat een mediator geen enkel belang mag hebben bij de oplossing van een conflict. Hij mag dan ook geen invloed uitoefenen op de aard van de oplossing. Dit moet de deelnemers beschermen tegen het doorwerken van de mening, waarden en gevoelens van de mediator. Mediators kunnen op verschillende manieren omgaan met deze neutraliteit. Zogenaamde ‘dealmaker’ mediators bereiden de deelnemers voornamelijk voor op het accepteren van bepaalde oplossingen. Andere ‘faciliterende’ mediators beperken hun interventies tot het actief structureren van de communicatie. Het kan zijn dat er een situatie ontstaat waardoor de mediator afstand moet doen van zijn neutraliteit. Dat kan bijvoorbeeld wanneer er sprake is van grote machtsongelijkheid, of geweld van een van de deelnemers, of dreiging van een duidelijk onrechtvaardige oplossing.

Tot slot moet de mediator te vertrouwen zijn. De deelnemers moeten er op vertrouwen dat de informatie niet verspreid wordt en ze moeten vertrouwen hebben in de competentie van de mediator.

Typologie conflictbemiddeling

Inhoudelijk gerichte (of: evaluatieve) benadering. Deze benadering richt zich vooral op het bereiken van een overeenkomst die voor de beide deelnemers te accepteren is. Er is simpelweg een conflict waarvoor een oplossing moet komen.

Probleemoplossende (of: faciliterende) benadering. In deze benadering wordt meer waarde gehecht aan het realiseren van gezonde procedures. De bemiddeling is een constructief proces van het oplossen van het probleem en onderhandelen. Dit is belangrijker dan het vinden van de oplossing.

Communicatiegerichte (of: interactionele) benadering. In deze benadering wordt minder gekeken naar de inhoud of de procedures voor het oplossen van problemen, en meer naar het openen van de onderlinge communicatie, het uitspreken van gevoelens en het creëren van een constructief gesprek tussen de deelnemers.

Fasen van conflictbemiddeling

Er worden zeven stappen onderscheiden.

Procedures bij de entree

Wanneer er een conflictbemiddeling wordt gestart, moet er eerst een werkrelatie worden opgebouwd tussen de mediator en de deelnemers. De mediator kan dat op verschillende manieren doen. Hij kan gebruik maken van zogenaamde reflexive tactics. Hierbij geeft hij overtuigend en geloofwaardig aan hoe de bemiddeling gaat verlopen en dat hij geschikt is als mediator. Hij leeft mee met de deelnemers en laat zien dat hij ze gelijk zal behandelen. Andere mediators gebruiken meer expressieve tactieken, zoals het tonen van scherpzinnigheid, competentie en persoonlijke betrokkenheid. Soms maken mediators gebruik van impression management. Hierbij lichten ze de deelnemers in over hun eigen competentie en ervaring, door voorbeelden te geven van zijn werk in vergelijkbare zaken. Tijdens dit eerste gesprek moet vervolgens het conflict globaal worden gediagnosticeerd en moet worden besloten hoe het probleem zal worden aangepakt. Na deze eerste fase kan men ofwel doorgaan naar de tweede fase, moet men nogmaals de eerste fase doorlopen, of zal de mediator aangeven dat hij het niet zit zitten en de bemiddeling niet kan doen.

Het voorbereiden van de partijen op de onderlinge confrontatie

Tijdens deze fase wordt de voorgeschiedenis teruggekoppeld naar de inhoud en procedures. De rol van de mediator zal nader worden toegelicht. Ook zal er worden verduidelijkt wat tijdens de confrontatie de procedures en regels zullen zijn.

Het identificeren van het probleem

Nu is het tijd om het conflict goed in beeld te brengen. Er moet goed gekeken worden wat er precies aan de hand is en wat ieders onderliggende belangen zijn. Er wordt een drietal belangen onderscheiden. Inhoudelijke belangen betreffen onder meer financiën, goederen en diensten. Procedurele belangen betreffen het proces, denk aan de procedures, de protocollen en het tijdschema. Tot slot hebben de deelnemers persoonlijke belangen. Dit betreft de manier waarop mensen willen worden behandeld. Nadat alles duidelijk in beeld is gebracht, moet er orde op zaken worden gesteld en moet er worden gekeken welke dingen prioriteit hebben.

Exploratiefase

In deze fase gaat men onderzoeken wat de mogelijke oplossingen zijn.

Evaluatiefase

Nu wordt door de mediator en de deelnemers beslist over de meest wenselijke oplossing. Deze moet vervolgens worden geïntegreerd.

Acceptatiefase

Tijdens deze fase moet de mediator de deelnemers helpen bij het vinden van de nodige acceptatie met betrekking tot het conflict én de oplossing.

Het opstellen van het uitvoeringsplan

In deze laatste fase wordt het uitvoeringsplan gecreëerd en worden de gemaakte afspraken vastgelegd.

Beperkingen van conflictbemiddeling

Conflictbemiddeling kan niet altijd worden toegepast. Er bestaan conflicten die niet via bemiddeling kunnen worden opgelost. Daar kunnen verschillende redenen voor zijn:

Het niveau van het conflict. Soms is een conflict erg geëscaleerd. Als deelnemers niet alleen een ongelofelijke hekel aan elkaar hebben, maar elkaar ook absoluut niet meer kunnen vertrouwen en het gesprek niet meer met elkaar kunnen aangaan, dan is bemiddeling heel lastig.

Wanneer de deelnemers weinig gemotiveerd zijn om een oplossing te vinden.

Wanneer de deelnemers niet erg betrokken zijn bij de bemiddeling en ze niet denken dat het tot een oplossing zal leiden.

Een tekort aan middelen. Soms zijn er gewoon niet genoeg middelen om ieder tevreden te stellen.

Wanneer het conflict gaat over fundamentele principes. Deze zijn vaak met bemiddeling niet op te lossen.

Wanneer er een ongelijke machtsverdeling bestaat tussen de deelnemers. Bemiddeling is moeilijk wanneer de ene deelnemer duidelijk meer macht heeft, en zo het bemiddelingsproces beïnvloedt.

Procedures en interventies in conflictbemiddeling

Conflicthantering is het proces waarin het probleem wordt opgelost. Dit proces doorloopt drie fasen. In de eerste fase wordt het probleem geïdentificeerd. Er kunnen verschillende technieken worden gebruikt om het probleem duidelijker in beeld te krijgen. Denk aan poneren, het formuleren van standpunten, het gebruik van non-defensieve communicatie, rolomkering, onderhandelen, luisteren en het hanteren van sterke emoties. In de tweede fase worden de mogelijke oplossingen geëxploreerd. Om dit goed te kunnen doen moeten de deelnemers optimaal gemotiveerd zijn, moeten de ideeën gerangschikt kunnen worden en moeten de deelnemers worden gemotiveerd om hun basiswensen te behouden. In de laatste fase moeten de standpunten worden geïntegreerd en moet er een beslissing worden genomen over een oplossing van het conflict. Nu worden een aantal interventies en technieken besproken die tijdens conflicthantering gebruikt kunnen worden.

Brainstormen

Brainstormen is een oefening die mensen aanspoort om buiten de gebruikelijke kaders te stappen en creativiteit te stimuleren. Het doel is om een lijst met ideeën te produceren, zonder deze ideeën in eerste instantie te beoordelen. Doordat het beoordelen wordt uitgesteld tot later, wordt dit gescheiden van het genereren van ideeën. Dit leidt er toe dat er meer ideeën worden geproduceerd, en men hanteert het principe dat kwantiteit kwaliteit voortbrengt. Brainstormen kent vier hoofdregels: 1) bekritiseren en beoordelen van ideeën is niet toegestaan, 2) alle ideeën zijn welkom, 3) hoe meer ideeën, hoe beter, 4) het combineren en verbeteren van al ingebrachte ideeën is toegestaan en aangemoedigd. Brainstormen vindt als volgt plaats. Eerst worden de grondregels door de deelnemers doorgenomen en kan er eventueel geoefend worden. Dan wordt het probleem en de achtergrond ervan omschreven. Vervolgens bedenkt iedereen ideeën. Daarna krijgt de groep even de tijd om de beste ideeën kritisch te selecteren. Tot slot wordt het brainstormen nabesproken. Er wordt bekeken in hoeverre de regels zijn toegepast en tot welke resultaten de sessie heeft geleid.

Het ‘fractioneren’ van de conflictstof

Deze techniek is met name ontwikkeld voor het oplossen van internationale conflicten. Fractioneren betekent het opdelen van de conflictstof in een aantal kleinere, maar beter te hanteren onderdelen. Het is gebaseerd op het idee dat conflicten de neiging hebben zich uit te breiden en te generaliseren, waardoor ze moeilijker te hanteren worden. Het conflict moet opnieuw worden gedefinieerd. Er moet goed worden gekeken wie de directe betrokkenen zijn en wat de concrete punten zijn. Een manier om dat te doen is door te laten zien dat een bepaalde oplossing niet alleen overeenkomt met de wensen van de eigen partij, maar ook met die van de andere partij. Een andere methode is het verschuiven van de discussie: in plaats van door te gaan met discussiëren, moet eerst gekeken worden of deze discussie überhaupt wel relevant is bij dit conflict. Soms blijkt dan dat geen van beide partijen haar standpunt hoeft op te geven.

Herformuleren

Herformulering is vaak nodig wanneer een van de deelnemers een opmerking maakt die door de andere deelnemer wordt opgevat als beschuldigend, intimiderend of overheersend. Het is dan aan de mediator om de betekenis van die opmerking om te vormen naar een meer constructieve boodschap. Hij moet proberen om de negatieve, niet-productieve elementen te minimaliseren of te veranderen. Herformuleren vindt plaats direct nadat een bepaalde boodschap is uitgesproken

Samenvatten

Samenvatten vindt plaats nadat iedereen heeft gezegd wat die wilde zeggen. Het is meer een overzicht van wat er is gezegd. Samenvatten heeft veel voordelen in het conflictbemiddelingsproces. Het benadrukt dat er voortgang is in het proces, het zet alle informatie op een rijtje, het verbindt losse eindjes en kan laten zien hoe er wordt overgegaan naar een nieuw onderwerp, en het geeft een overzicht van de punten waarover nog geen overeenstemming is bereikt.

Actief luisteren en empathietonen

Dit is een continu proces waarin de mediator aan de deelnemers laat zien dat hij op een accurate en niet-oordelende manier de positie van de deelnemers begrijpt. Het is belangrijk dat de mediator zich onbevooroordeeld, open, betrokken en geïnteresseerd opstelt

Toepassen van verschillende vraagtechnieken

Het is belangrijk dat een mediator niet-bedreigende en open vragen stelt. Voor verschillende situaties kunnen verschillende typen vragen worden toegepast. De mediator moet goed nadenken wat voor vragen hij wanneer stelt. Wat wil hij bereiken met zijn vraag? Denk aan open vragen, uitweidende vragen, vraag om verheldering, vraag om argumentatie, vraag om bevestiging, confronterende vraag, hypothetische vraag en evaluerende vragen.

Systematisch concessies doen

Het doen van systematische concessies is een bepaalde vorm van onderhandelen. De deelnemers moeten daarbij geven en nemen en komen zo tot een oplossing. Dit gebeurt vooral in de tweede fase. Daar worden verschillende technieken toegepast om het conflict op te lossen.

Fase 1: het vaststellen van de aspiraties op een hoog niveau en daaraan zoveel mogelijk vast blijven houden. Als de deelnemers hun doelen laag stellen, zullen ze te snel toegeven en een slechte oplossing bereiken (omdat geen van de beide deelnemers hun echte doel heeft bereikt). Er moet dus goed worden doorgevraagd naar de onderliggende belangen.

Fase 2: het zoeken van een manier om aan de wensen van alle deelnemers te voldoen. Er worden vijf methoden benoemd die kunnen worden toegepast om de wensen van de deelnemers met elkaar te laten integreren: - Het uitbreiden van de beschikbare hulpbronnen (soms zijn er te weinig middelen om aan ieders wensen te voldoen). - Niet-specifieke compensatie (wanneer de ene deelnemer krijgt wat hij wil, en de andere deelnemer wordt terugbetaald op een ander gebied). - Logrolling (alle deelnemers doen concessies op punten met een lage prioriteit, in ruil voor concessies van de andere deelnemer op punten met een voor hun hoge prioriteit). - Het terugbrengen van de kosten (wanneer de ene deelnemer krijgt wat hij wil, en in ruil daarvoor worden voor de andere deelnemer de kosten van bepaalde concessies verminderd). - Overbrugging (wanneer van geen van beide deelnemers aan de oorspronkelijke eisen wordt voldaan, maar er een hele nieuwe mogelijkheid wordt bedacht die tegemoet komt aan de meest belangrijke punten die aan die eisen ten grondslag liggen).

Het verlagen van de gewenste doelen en verder zoeken.

Deze tekst is gebaseerd op hoofdstukken 8 en 9 uit het Trainingsboek Conflicthantering en mediation (Prein) - 5e druk.

Conflictbemiddeling

Conflictbemiddeling, ook wel mediatie genoemd, wordt door verschillende benadering op verschillende manieren gedefinieerd. Ten eerste is er de probleemoplossende of faciliterende benadering. Deze ziet bemiddeling als een onderhandelingsproces dat gericht is op het oplossen van het conflict. Zij zien de mediator als een neutrale bemiddelingsdeskundige die de onderhandelingen tussen de partijen begeleidt om zo tot een voor ieder acceptabel en optimaal resultaat te komen. Een veel gebruikte definitie van mediatie is een interventie in een conflict door een geaccepteerde derde partij, welke een beperkte (of geen dwingende) beslissingsbevoegdheid heeft, en die de partijen assisteert bij het bereiken van een vrijwillig tot stand gekomen en wederzijds geaccepteerde oplossing van het conflict. Ten tweede is er de communicatiegerichte of interactionele benadering. Zij zien mediatie als een meer algemeen en sociaal proces. Zij richten zich op het verbeteren van de onderlinge interactie, zodat men meer begrip krijgt voor de situatie. Deze benadering definieert conflictbemiddeling als een sociaal proces waarin een derde partij de deelnemers helpt bij hun inspanningen om de kwaliteit van hun interactie en onderlinge communicatie te verbeteren. Het uiteindelijke resultaat van conflictmiddeling is niet altijd een oplossing van het conflict. Een resultaat kan ook simpelweg zijn het verbeteren van de onderlinge communicatie, of meer zicht krijgen op de eigen belangen, de doelen en de mogelijkheden.

Bemiddeling en andere vormen van geschillenresolutie zijn in de afgelopen decennia snel gegroeid. Dit was het resultaat van hoge scheidingspercentages, frequentie conflicten tussen ouders die uit elkaar gaan en de administratieve last voor rechtbanken die hiermee gepaard ging. Echter, voornamelijk werd er naar bemiddeling gekeken omdat uit onderzoek blijkt dat echtscheidingen schadelijke effecten op kinderen en familierelaties kunnen hebben.

De onderzoekers hebben één van de eerste bemiddelingsprogramma’s in de staat Virginia opgezet in de mid-80er jaren. Dit programma had twee hoofddoelen waarmee het een uniek programma werd: als eerste keek dit programma naar de effectiviteit van bemiddeling in vergelijking met een schikking in de rechtbank, ten tweede was het een kortdurend programma zodat het praktisch was voor rechtszaken. Echter, dit programma was tegelijkertijd ook gebaseerd op therapeutische overwegingen en psychologische conceptualisaties. Kortom: het programma bevatte zowel probleemoplossende als therapeutische elementen.

In het huidige artikel ligt de focus op de achterliggende beweegredenen, theorie en resultaten van het twaalfjarige longitudinale opvolgonderzoek van het eerste programma. De voordelen van bemiddeling worden belicht en ook wordt er gereflecteerd op wát nou echt werkte in dit programma. De focus van dit onderzoek ligt op hoe bemiddeling het welzijn van families kan verbeteren – niet op de mogelijke voordelen voor de rechtsbedeling.

Waarom zouden we bemiddeling toepassen bij echtscheidingen en voogdijgeschillen?

Wat is de invloed van het aantal echtscheidingen en echtscheidingsconflicten?

Een van de redenen waarom het aantal manieren van geschillenresolutie zo snel gegroeid is, is de toename in het aantal echtscheidingen. Niet alleen komen echtscheidingen vaak voor, ze gaan meestal gepaard met serieuze conflicten tussen de partijen. Door justitie worden vormen van geschillenresolutie vaak ingezet wegens tijds- en kostenoverwegingen. Een belangrijker punt is echter dat het ook een familie-vriendelijke interventie is, waarmee relaties tussen familieleden en de effecten op kinderen als minder negatief kunnen worden ervaren.

Wat is precies het effect van scheiding en ruzie tussen ouders op de kinderen?

Uit onderzoek blijkt dat de meeste kinderen van gescheiden gezinnen erg veerkrachtig zijn, ondanks dat echtscheidingen gepaard gaan met een verhoogd risico van emotionele en gedragsmatige problemen. Maar toch blijkt uit onderzoek dat zelfs deze veerkrachtige kinderen vaak een substantiële en continue “pijn” ervaren door de scheiding van hun ouders.

Bepaalde karakteristieken in families voorspellen emotionele problemen bij kinderen uit gescheiden gezinnen. In totaal zijn er vier potentieel beïnvloedbare aspecten van familierelaties die het belangrijkst zijn voor de gezondheid van de kinderen bij een echtscheiding: 1) een gezag relatie met ten minste één ouder, 2) geen extreme ruzies tussen ouders, of ruzies waar de kinderen niet bij betrokken worden, 3) economische stabiliteit, en 4) een goede relatie met de andere ouder.

Wat zijn de effecten van schikkingen in de rechtbank op kinderen en familierelaties?

Een van de redenen waarom geschillenresolutietechnieken worden ingezet, is omdat men gelooft dat conflicten tussen de ouders in rechtszaken niet worden opgelost: ze blijven bestaan of verergeren zelfs. Schikkingen in de rechtbank zijn gericht op competitie tussen de ouders, terwijl bemiddeling een samenwerking voorstelt om de problemen op te lossen. Er is echter weinig empirisch onderzoek gedaan naar de effecten van schikkingen in de rechtbank.

Wat is dan de conclusie, wanneer we bemiddeling en schikkingen in de rechtbank empirisch met elkaar vergelijken?

Willekeurige toewijzing is vaak essentieel in wetenschappelijke onderzoeken. In dit onderzoek naar de vergelijking tussen twee groepen is dan ook gebruik gemaakt van willekeurige toewijzing aan ofwel bemiddeling ofwel verder gaan met schikkingen in de rechtbank (de gezinnen in het onderzoek waren hier al mee bezig toen ze benaderd werden). Deze 71 participerende families (35 bemiddeling, 36 rechtbank) werden vervolgens twaalf jaar gevolgd. Dit is gelijk de eerste limitatie van het onderzoek: het is een vrij kleine steekproef die genomen is uit één rechtbank, in één staat, waarbij alleen gekeken is naar het effect van bemiddeling op geschillen waar kinderen bij betrokken waren. Dit onderzoek laat dus zien wat voor resultaten bemiddeling kán bewerkstelligen, niet dat dit ook in iedere mogelijke situatie zál gebeuren.

Helpt bemiddeling ook echt in het bereiken van overeenkomsten tussen twee partijen, en is dit meer dan in de rechtbank?

Sceptici geven aan dat bemiddeling dan weliswaar kan helpen om tot een overeenkomst te komen, maar benadrukken dat advocaten dat ook doen. Dit klopt ook: meer dan een kwart van de gezinnen die in de rechtbank-groep zaten hadden een overeenkomst gevonden voordat de hoorzitting plaatsvond. Echter, in 72% van deze groep verscheen de zaak toch voor de rechter. In vergelijking: slechts 11% van de gevallen in de bemiddeling-groep kwamen uiteindelijk bij de rechter terecht.

In vergelijking met andere programma’s bleek het aantal overeenkomsten in het huidige bemiddeling-programma aan de hoge kant te zitten – meestal zitten de overeenkomsten tijdens bemiddeling tussen de 50-80%. Ook blijkt uit eerdere studies dat hoe eerder in het proces families aan bemiddeling beginnen, hoe beter de uitkomst. Dit sluit aan bij de gedachte dat het lastiger is om samen te werken wanneer de spanningen tussen de partijen te hoog opgelopen zijn.

Wat belangrijk is om bij stil te staan is dat het percentage overeenkomsten niet de enige of de belangrijkste uitkomstmaat is van het succes van bemiddeling. Hoewel hogere overeenkomsten er inderdaad voor zorgen dat minder echtscheidingen in de rechtbank eindigen, kan teveel druk op het bereiken van een overeenkomst ervoor zorgen dat bemiddeling een vijandiger imago krijgt. Dit is natuurlijk niet de bedoeling.

Zitten er verschillen tussen de hoeveelheid tijd, kosten en naleving van de afspraken tussen de twee groepen?

In de meditatie-groep kwamen de ouders ongeveer twee keer zo snel tot een overeenkomst dan de rechtbank-groep. Dit scheelt natuurlijk in zowel tijd als kosten van het proces.

Natuurlijk hopen voorstanders van bemiddeling ook dat deze groep de gemaakte afspraken beter naleeft, omdat het proces meer een samenwerking is en de uitkomst door beide partijen is geaccepteerd. In de resultaten van de huidige studie is er wel een trend gevonden voor betere naleving door de bemiddeling-groep, maar het niet naleven van de gemaakte afspraken was vrij groot in beide groepen. Hier dient uitgebreider onderzoek naar te worden gedaan.

Tevens moet benadrukt worden dat het als een succes (en niet als falen) kan worden gezien als ouders in een later stadium terugkeren naar bemiddeling: de situatie kan veranderen na een scheiding, en de gemaakte afspraken kunnen daarmee ook aan een upgrade toe zijn.

Zijn beide partijen tevreden na bemiddeling of schikking in een rechtbank?

Over het algemeen gaven ouders aan meer tevreden te zijn met het proces van bemiddeling dan met de uitkomsten van schikkingen in een rechtbank. Dit gold zowel voor items die de sterke kanten van bemiddeling benadrukten (bijvoorbeeld: Je gevoelens werden begrepen) als voor items die de sterke kanten van schikkingen in een rechtbank benadrukken (bijvoorbeeld: Je rechten werden beschermd). Ook blijkt uit de resultaten dat de ouders meer tevreden zijn met bemiddeling zes weken, anderhalf jaar en twaalf jaar nadat het geschil werd opgelost.

In het onderzoek werden vaak grotere verschillen in tevredenheid tussen de twee groepen gevonden voor vaders dan voor moeders. Dit kan verklaard worden doordat vrouwen meer het gevoel hebben dat ze “winnen” bij schikkingen in de rechtbank dan mannen. In de bemiddeling-groep hebben beide partijen meer het gevoel dat ze winnen.

Wat is het verschil tussen bemiddeling of schikkingen in de rechtbank op de familierelatie en het psychologische aanpassingsvermogen van de betrokkenen?

De onderzoekers hoopten het meest dat een meer coöperatieve oplossing een positiever (of minder negatief) effect zou hebben op de familierelatie na de scheiding en het psychologisch welzijn van de ouders en kinderen. Dit effect werd echter niet direct gevonden. Wel werd gevonden dan minder conflict tussen de ouders (in zowel de bemiddeling- als de rechtbank-groep) leidde tot beter psychologisch aanpassingsvermogen van de kinderen.

Deze resultaten veranderen echter wanneer gekeken wordt naar de langetermijneffecten van bemiddeling: vooral de relatie tussen de kinderen en de ouder waar ze niet wonen, en de relatie tussen beide ouders blijkt op de lange termijn te verbeteren wanneer de ouders in de bemiddeling-groep zaten. Vooral het contact tussen de kinderen en de ouder waar ze niet wonen (meestal de vader) blijkt veel beter te zijn bij deze groep. Qua psychische gezondheid van de ouders of kinderen zijn ook op lange termijn geen verschillen gevonden. Dat de effecten op lange termijn wel gevonden worden kan verklaard worden doordat de voordelen van bemiddeling zich pas uiten nadat de crisis-fase van de echtscheiding voorbij is.

Wat was nou de sleutel tot succes?

bemiddeling heeft aangetoond verschillende positieve effecten te hebben ten opzichte van schikkingen in de rechtbank, gezien van het perspectief van de efficiëntie van het proces (minder tijd en kosten) alsmede van het perspectief van familierelaties na de echtscheiding. Dit onderzoek laat echter niet precies zien welke elementen hierin nou werkzaam waren en welke elementen de belangrijkste factoren waren. Echter, er zijn wel wat vermoedens die besproken worden, maar die nog empirisch getest dienen te worden.

Het langetermijnperspectief aannemen

Door veel voorstanders wordt samenwerking als het belangrijkste ingrediënt voor het succes van geschillenresolutie gezien. Door bemiddeling wordt het ouders meer duidelijk dat samenwerking op de lange termijn beter is voor de kinderen en familierelatie, zelfs wanneer het op het moment van de echtscheiding onmogelijk leek.

Het effect van de echtscheiding op emoties begrijpen

In dit bemiddelingsprogramma werd er nadruk gelegd op het begrijpen van emoties – emoties van zowel de partners als de emoties van hun kinderen. De emotionele ervaring die hoort bij een echtscheiding werd door de mediatoren benadrukt, door bijvoorbeeld hun eigen emotionele reacties te gebruiken en de ouders te laten inzien dat de kinderen deze emoties waarschijnlijk ook ervaren wanneer ze zich in een gespannen situatie bevinden. Ook werd er gereflecteerd op de gevoelens van de ouders. Vaak kwam hieruit dat boosheid naar de andere partij een gevolg was van verdriet om de situatie.

Een zakelijke positie aannemen

De meeste echtscheidingen kwamen doordat één van de partijen de ander wilde verlaten. De “verlaters” wilden graag vrienden blijven terwijl dit voor de “verlaten” partij ondenkbaar was. Door een relatie te beginnen die geen van beiden wilden – een met een zakelijke instelling – konden de langetermijnbelangen centraal blijven staan.

Wat is de toekomst van (onderzoek naar) bemiddeling?

Bemiddeling voorspelt veel goeds, ook voor andere manieren van geschillenresolutie. Dit onderzoek dient echter niet als conclusie te worden aangenomen, maar als inleiding voor vervolgonderzoek in dit domein.

Zo dient er meer onderzoek te worden gedaan naar andere programma’s, in andere settings en met andere praktijken. Er is meer onderzoek nodig naar de verschillende aspecten van bemiddeling tijdens een echtscheiding, aangezien de focus hier echt alleen op kinderen en familierelaties lag.

Ook dient er meer onderzoek te worden gedaan naar welke aspecten de succesfactoren zijn in bemiddeling – en welke niet. Hierbij moeten de bemiddeling sessies (mediatoren, interactie van de partijen) en alternatieven voor bemiddeling ook worden bekeken.

Ten slotte is het belangrijk dat het enthousiasme, geloof en toewijding van de mediatoren behouden blijft. Bemiddeling is hard werken, en veel van de beloningen zijn intrinsiek. Veel voordelen die voor bemiddeling worden gevonden zijn waarschijnlijk afhankelijk van de inzet van de mediatoren en dit dient gewaarborgd te blijven.

BulletPoints

• Bemiddeling en andere vormen van geschillenresolutie zijn in de afgelopen decennia snel gegroeid als resultaat van hoge scheidingspercentages, frequentie conflicten tussen ouders die uit elkaar gaan, administratieve last voor rechtbanken en de schadelijke effecten van echtscheidingen op kinderen en familierelaties.
• Uit onderzoek blijkt dat de meeste kinderen van gescheiden gezinnen erg veerkrachtig zijn, maar ondanks dat rapporteren ze wel substantiële en continue “pijn” door de scheiding van hun ouders.
• Schikkingen in de rechtbank zijn gericht op competitie tussen de ouders, terwijl bemiddeling een samenwerking voorstelt om de problemen op te lossen.
• Bemiddeling zorgt ervoor dat minder families voor de rechter verschijnen – in de bemiddeling-groep was dit slechts 11% terwijl in de rechtbank-groep 72% bij de rechter kwam.
• In de meditatie-groep kwamen de ouders ongeveer twee keer zo snel tot een overeenkomst dan de rechtbank-groep.
• Ook is er een trend gevonden dat de bemiddeling-groep de gemaakte afspraken beter naleeft.
• Over het algemeen gaven ouders aan meer tevreden te zijn met het proces van bemiddeling dan met de uitkomsten van schikkingen in een rechtbank.
• De onderzoekers hoopten dat mediatie een positiever effect zou hebben op de familierelatie na de scheiding en het psychologisch welzijn van de ouders en kinderen. Dit effect werd echter niet direct gevonden.
• Dit effect werd op lange termijn wel gevonden: vooral de relatie tussen de kinderen en de ouder waar ze niet wonen, en de relatie tussen beide ouders blijkt op de lange termijn te verbeteren wanneer de ouders in de bemiddeling-groep zaten.
• Wat precies de werkzame ingrediënten waren voor het succes van bemiddeling is niet direct aangetoond. Wel zijn er vermoedens: 1) het langetermijnperspectief aannemen, 2) het effect van echtscheiding op emoties begrijpen, en 3) een zakelijke positie aannemen.
• Vervolgonderzoek dient te worden gedaan naar andere programma’s in andere settings en de werkzame aspecten van bemiddeling.

Wat zijn conflicten en onderhandelingsprocessen?

Conflicten zijn vaak zonde van de tijd en het komen tot overeenkomsten is vaak lastig. Echter, in internationale relaties, de zakenwereld en ook persoonlijke relaties zien we wel degelijk dat het mogelijk is om conflicten in belangen en ideologieën constructief op te lossen, soms zelfs tot wederzijds voordeel van beide partijen. Hoewel het komen tot integratieve overeenkomsten dus veel van de beide partijen vraagt en een lastig proces is, kan dit proces worden gefaciliteerd als onderhandelaars lange-termijn perspectieven aannemen in plaats van direct de tegenstrijdige belangen te benadrukken. Instellingen kunnen de onderhandelaars helpen om tot zulke integratieve overeenkomsten te komen die aan iedereen ten goede komen, door de juiste omgeving voor onderhandelingen te bieden. In veel gevallen kan het op een constructieve manier reguleren van conflicten ervoor zorgen dat minder tijd, geld en energie verloren gaat in onderhandelingen. Jaren onderzoek in het veld van de sociale psychologie biedt inzicht in verschillende onderdelen van het onderhandelingsproces:

1. Waarom mensen onderhandelen en wat de basis elementen van deze onderhandelingen inhouden.
2. Hoe de cognitieve strategieën van onderhandelaars de complexe en onzekere informatie verwerken
3. Wat de belangrijkste doelen, motivatie en persoonlijkheidseigenschappen van onderhandelaars zijn.
4. Hoe machtsverschillen en kiesdistricten mogelijk ervoor kunnen zorgen dat er minder in plaats van meer waarde in de onderhandelingen komt.

Hoe begint en verloopt een onderhandeling?

Onderhandeling is een manier van communiceren tussen twee of meer partijen. Deze communicatie is erop gericht de belangenconflicten te verhelpen. Beide partijen moeten willen onderhandelen – en niet bijvoorbeeld weglopen van de situatie – wil de onderhandeling succesvol zijn. Onderhandeling is de enige vorm van conflictoplossing die ervoor kan zorgen dat beide partijen waarde aan de situatie kunnen toevoegen en zo beide gelukkig kunnen zijn met de uitkomst.

Wat zijn redenen om te gaan onderhandelen?

Partijen hebben over het algemeen drie redenen om te gaan onderhandelen: 1) één van de partijen realiseert zich dat hij de andere partij niet kan verslaan, maar het conflict voortzetten is schadelijk of kost veel geld; 2) met onderhandeling kan een dreigende catastrofe vermeden worden; of 3) er valt voor beide partijen een grotere winst te halen uit een samenwerking dan beiden alleen zouden kunnen behalen. Welke reden de partijen ook hebben om de onderhandeling te starten, ze moeten in ieder geval geloven dat ze met onderhandeling verder komen dan zonder onderhandeling. Dit terwijl ze ook weten dat sommige uitkomsten beter voor hen zijn dan voor de andere betrokken partijen. Dit “mixed-motive” van de drang om samen te werken alsmede de drang om zo hoog mogelijke uitkomst voor eenieder te krijgen ligt ten grondslag aan het onderhandelingsproces.

Hoe wordt waarde toegevoegd aan onderhandelingen die gaan over meerdere problemen?

Sommige conflicten hebben betrekking op één enkel probleem waarvan de waarde onder de partijen moet worden verdeeld. Veel vaker is het echter zo dat er meerdere problemen in het conflict zijn betrokken. Dit soort onderhandelingen kunnen vaak beter worden opgelost omdat het niet waarschijnlijk is dat alle partijen het met elkaar oneens zijn over elk probleem of aan ieder probleem evenveel waarde hechten.

Schikkingen die waarde creëren heten integratieve overeenkomsten. In de sociale psychologie zijn er vijf strategieën geïdentificeerd die ervoor zorgen dat de kans op integratieve overeenkomsten groter is. Als eerste kan het helpen om een groot probleem op te delen in meerdere kleinere problemen. Ten tweede kunnen onderhandelaars een soort pakket-overeenkomsten bieden zodat ze meerdere problemen in één keer oplossen. Ten derde kunnen ze grotere concessies doen op punten die voor hen niet zo van belang zijn, zodat ze meer kunnen vragen bij voor hen belangrijkere punten. Een vierde strategie is het simpelweg eerlijk zijn over welke punten voor alle partijen het belangrijkst zijn. Ten slotte kan ook de focus liggen op de wensen en behoeften van de ander, in plaats van de kortetermijnoplossingen die iemand nu het liefst direct wil bewerkstelligen. Echter, zelfs met deze vijf strategieën is het niet altijd makkelijk om tot integratieve overeenkomsten te komen. Dit komt doordat het omgaan met meerdere problemen in één keer veel cognitieve inspanning vereist: alle partijen moeten nieuwe informatie in zich opnemen en bepalen wat hun prioriteiten en belangen zijn en hoe dit zit voor de andere partij. Er is hierbij veel kans op ruis in de communicatie wat kan leiden tot misverstanden.

Wat zijn de effecten van cognitieve barrières, zoals “loss-framing”, prominente uitkomsten en egocentrisme?

Doordat onderhandelingen over meerdere problemen zoveel vragen op cognitief gebied, maken de betrokken partijen vaak gebruik van cognitieve heuristieken. Hierbij maken ze assumpties over wat de andere partij wil en vullen ze missende informatie vaak in. Dit kan ten koste gaan van de integratieve uitkomst van de onderhandeling.

Wat is de invloed van brandpunten en prominente uitkomsten?

Om de complexiteit van de situatie te verminderen, kijken onderhandelaars vaak als eerste naar hun brandpunten: wat is de ideale uitkomst? En wat is de ondergrens die ze gaan hanteren? Een aanbod dat boven deze grenzen valt kan worden gezien als “winst” – onder deze grenzen wordt het gezien als “verlies”. Uit sociale experimenten blijkt dat mensen uitkomsten sneller zien als verliezen dan als winst, en dat dit “loss-framing” van problemen leidt tot minder integratieve uitkomsten.

Behalve deze brandpunten wordt door de onderhandelaars ook gekeken of de uitkomsten eerlijk en redelijk zijn, en daarmee acceptabel. Iets dat wordt gezien als eerlijk door beide partijen is vaak een prominente uitkomst waar men naartoe wil werken. Prominente uitkomsten kunnen zich baseren op gelijkheid (ieder krijgt evenveel), eigen vermogen (iedereen krijgt een uitkomst op basis van zijn inleg) en noodzaak (degene die het meest nodig heeft, krijgt ook het meest). Hoewel zulke prominente uitkomsten soms efficiënt kunnen zijn, kunnen ze niet altijd makkelijk verkregen worden. Om meerwaarde uit een onderhandeling te krijgen is soms een andere aanpak nodig.

Wat is de invloed van egocentrisme en naïef realisme?

Ook vullen onderhandelaars open gaten liever in dan dat ze op zoek gaan naar nieuwe informatie van de tegenpartij. Dit doen ze vaak op een egocentrische manier, als naïeve realisten: ze gaan er vanuit dat ze gelijk hebben in hoe zij de wereld zien en dat iedereen om hen heen de wereld op dezelfde manier ziet. Dit naïeve realisme zorgt voor verschillende problemen. Allereerst leidt het tot een gesloten perceptie: ze gaan ervan uit dat hun tegenpartij dezelfde voorkeuren en prioriteiten heeft als zij. Ten tweede zorgt het er ook voor dat ze alleen op zoek gaan naar informatie die aansluit bij wat ze al weten: ze zoeken alleen bevestiging voor hun hypotheses en nemen geen nieuwe informatie mee in hun zoektocht. Eerder onderzoek toonde aan dat deze naïeve manier van informatiewinning kan leiden tot de self-fulfilling prophecy door de tegenpartij: deze gaat zich gedragen zoals jij verwacht. Het laatste probleem dat ontstaat door naïef realisme is dat het vaak leidt tot reactieve devaluatie: de kosten die de tegenpartij maakt door tot een concessie te komen wordt gezien als zeer klein vergeleken met de eigen kosten.

Wat is de invloed van motivatie-barrières?

Welke strategie onderhandelaars kiezen en welke informatie ze delen over hun doelen, belangen en prioriteiten is afhankelijk van wat ze willen bereiken. Wanneer iemand door hebzucht wordt gemotiveerd zal hij bijvoorbeeld hoge eisen stellen, kleine concessies doen en bluffen.

Wanneer stelt iemand zich wel coöperatief op?

Het tegenovergestelde van gemotiveerd worden door hebzucht is zich opstellen in een coöperatieve houding waarbij het doel is een eerlijke uitkomst te krijgen waar alle partijen blij van worden. Hierbij wordt dus niet alleen rekening gehouden met de eigen doelen en belangen, maar ook met die van de ander. Hoe angst en hebzucht hieraan gerelateerd zijn wordt duidelijk in het Dual Concern Model (Figuur 1): op de ene as staat zorg voor eigen doelen (angst en hebzucht), op de andere as staat zorg voor andermans doelen (coöperatieve motivatie). Volgens dit model zijn integratieve uitkomsten het meest waarschijnlijk wanneer de onderhandelaars veel zorg dragen voor zowel hun eigen doelen als voor die van de ander.

Belangrijk om hierbij te vermelden is dat deze zorg voor eigen doelen en zorg voor andermans doelen een bewuste overweging kan zijn. Echter, het is vaker zo dat deze doelen impliciet zijn en niet in het bewustzijn van de onderhandelaars zijn. Deze doelen kunnen in dat geval bijvoorbeeld beïnvloed worden door de stemming van de onderhandelaar. Tevens is het zo dat er een chronische dispositie is voor het rekening houden met iemand anders zijn doelen: onderhandelaars die hoog scoren op de persoonlijkheidsfactoren aangenaamheid en behoefte aan aansluiting of die een pro-sociale oriëntatie hebben zullen eerder concessies doen om de ander tevreden te stellen.

Hoe speelt cognitieve motivatie een rol in dit geheel?

De kanttekeningen die geplaatst zijn bij het komen tot waarde toevoeging (het vasthouden aan brandpunten, prominente uitkomsten en naïef realisme) zijn nog sterker wanneer de informatie complex, ambigue of incompleet is, of wanneer de onderhandelaars de middelen niet hebben om op zoek te gaan naar nieuwe informatie. De onderhandelaars moeten wel moeite willen (en kunnen) doen om de tegenpartij te begrijpen en de mogelijkheden voor onderhandeling in te zien. De ene persoon doet dit makkelijker dan de ander.

Hoe zorg je er dan voor dat mensen dit wel makkelijker gaan doen? Allereerst is het belangrijk om te beseffen dat tijdsdruk, moeheid en machtsverschillen invloed hebben op deze cognitieve motivatie. Wanneer deze allen niet uit de weg kunnen worden gegaan, kan men proberen een langetermijnperspectief aan te nemen. Dit activeert het globale denken van de onderhandelaar (wat relatief weinig moeite kost) en zorgt ervoor dat relaties tussen problemen duidelijk worden, men buiten het kader gaat denken en zo probeert te voldoen aan de behoeften en verlangen van de partijen.

Wat zijn de effecten van structurele barrières, zoals machtsverschillen en kiesdistricten?

Wanneer één van de partijen meer macht heeft, heeft deze partij meer invloed op het onderhandelingsproces. Deze partij kan bijvoorbeeld meer dwang uitoefenen op partijen die van hem/haar afhankelijk zijn. Deze machtige onderhandelaars stellen vaak hogere doelen, en ook hun ondergrens ligt hoger. Dit leidt ertoe dat deze onderhandelaars uitkomsten eerder zien als verliezen, terwijl minder machtige onderhandelaars dit juist zouden zien als winst.

Tevens is het zo dat machtige individuen minder diepgaand op zoek gaan naar informatie, en dus eerder stereotypen hanteren en als naïeve realisten denken als ze onduidelijkheden moeten invullen.

Vaak is het ook zo dat kiesdistricten in onderhandelingen zijn betrokken: externe partijen zoals collega’s, partners en andere invloeden kunnen zorgen voor meer complexiteit in de onderhandeling. Het wordt voor de onderhandelaars lastiger om niet in de valkuilen van brandpunten en egocentrisch denken te vallen, omdat ze competitiever worden met de tegenstander wanneer er kiesdistricten aanwezig zijn. Dit leidt ertoe dat er minder snel integratieve oplossingen worden gevonden in de onderhandeling: de onderhandelaars zijn meer bezig met “winnen” dan met het toevoegen van waarde.

Er zijn twee oplossingen voor de invloed van machtsverschillen en kiesdistricten: (1) haal deze kenmerken uit de situatie, door bijvoorbeeld een derde partij zoals een mediator in te schakelen, of (2) benadruk dat het belangrijk is om rekening te houden met andermans belangen en stimuleer zo coöperatieve motivatie.

Wat is nu het belangrijkste om te onthouden bij conflicten en onderhandelingen?

Ondanks dat de meeste conflicten niet erg gemakkelijk op te lossen zijn, is het wel degelijk mogelijk om tot constructieve uitkomsten te komen wanneer er onderhandeld wordt. Vaak wordt er tijdens de onderhandelingen tot integratieve uitkomsten gekomen wanneer de omgeving vriendelijk is, de druk niet te hoog is, onderhandelaars rekening houden met de langetermijnperspectieven en met elkaars wensen en belangen.

BulletPoints

• Conflicten zijn vaak zonde van de tijd en het komen tot overeenkomsten is vaak lastig. Echter, het is wel degelijk mogelijk om conflicten in belangen en ideologieën constructief op te lossen, soms zelfs tot wederzijds voordeel van beide partijen.
• Onderhandeling is een manier van communiceren tussen twee of meer partijen. Deze communicatie is erop gericht de belangenconflicten te verhelpen.
• Partijen hebben over het algemeen drie redenen om te gaan onderhandelen: 1) één van de partijen realiseert zich dat hij de andere partij niet kan verslaan, maar het conflict voortzetten is schadelijk of kost veel geld; 2) met onderhandeling kan een dreigende catastrofe vermeden worden; of 3) er valt voor beide partijen een grotere winst te halen uit een samenwerking dan beiden alleen zouden kunnen behalen.
• De sociale psychologie heeft vijf strategieën geïdentificeerd die ervoor zorgen dat de kans op integratieve overeenkomsten groter is: 1) een groot probleem opdelen in meerdere kleinere problemen, 2) pakket-overeenkomsten bieden, 3) grotere concessies doen op voor hen onbelangrijke punten, 4) eerlijk zijn over welke punten voor alle partijen het belangrijkst zijn, en 5) focus leggen op wensen van de ander.
• Zelfs met deze vijf strategieën is het niet altijd makkelijk om tot integratieve overeenkomsten te komen doordat het omgaan met meerdere problemen in één keer veel cognitieve inspanning vereist.
• Doordat onderhandelingen over meerdere problemen zoveel vragen op cognitief gebied, maken de betrokken partijen vaak gebruik van cognitieve heuristieken.
• Enkele cognitieve heuristieken die in onderhandeling worden gebruikt zijn brandpunten, prominente uitkomsten, egocentrisme en naïef realisme.
• Welke strategie onderhandelaars kiezen en welke informatie ze delen over hun doelen, belangen en prioriteiten is afhankelijk van wat ze willen bereiken.
• Iemand kan zich in een onderhandeling hebzuchtig of juist coöperatief opstellen.
• Volgens het Dual Concern Model 1 zijn integratieve uitkomsten het meest waarschijnlijk wanneer de onderhandelaars veel zorg dragen voor zowel hun eigen doelen als voor die van de ander.
• Onderhandelaars moeten moeite willen (en kunnen) doen om de tegenpartij te begrijpen en de mogelijkheden voor onderhandeling in te zien. Mensen doen dit sneller wanneer er geen tijdsdruk, moeheid en machtsverschillen zijn.
• Door kiesdistricten worden onderhandelaars competitiever, waardoor onderhandelingen vaak tot minder integratieve uitkomsten leiden.
• Vaak wordt er tijdens de onderhandelingen tot integratieve uitkomsten gekomen wanneer de omgeving vriendelijk is, de druk niet te hoog is, onderhandelaars rekening houden met de langetermijnperspectieven en met elkaars wensen en belangen.

De kans op een scheiding na het eerste huwelijk neemt steeds meer toe. De negatieve consequenties van relatie dissolutie zijn ernstig: er is een toename in risico op psychopathologie, fysieke ziektes, zelfmoord, geweld en dood door ziekte. Waarom falen sommige relaties en andere niet?

Een belangrijke factor kan accommodatie (aanpassing) gedrag zijn. Er is aangetoond dat reacties van een individu op de partner’s destructieve gedrag grote effecten kan hebben op het functioneren in de relatie en welzijn van het stel. Mensen die ontevreden zijn over hun relatie hebben meer negatieve affectieve interacties. Het huidige artikel gaat in op hoe het proces waarbij partners de verleiding weerstaan om op een destructieve manier te reageren op potentieel destructieve partner gedrag. Ieder koppel heeft wel eens problemen, waardoor de een van de twee zich op een destructieve manier gaat gedragen. Als partner kun je echter ook constructief of destructief reageren.

Accommodatie

Accommodatie wordt gedefinieerd als bereidheid, wanneer een partner mogelijk potentieel destructief gedrag heeft vertoond, om a) neiging tot destructieve reactie te inhiberen, b) gebruik te maken van constructieve reacties. Accommodatie wordt geoperationaliseerd door het gebruik van de exit-violence-loyalty-neglect typologie. Deze categoriseert de domeinen van mogelijke reacties op ontevredenheid in de relatie in twee dimensies: 1) constructief-destructief en 2) actief-passief. Deze dimensies leiden tot een conceptualisatie van vier mogelijke reacties:

1. Exit > destructief en actief

2. Voice > constructief en actief

3. Loyalty > constructief en passief

4. Neglect > destructief en passief.

Accommodatie wordt hier dus gezien als de neiging om impulsen in de richting van exit en neglect te inhiberen en in plaats daarvan voice en loyalty reacties te vertonen. Hoewel accommodatie gedrag het welzijn van het stel versterkt kan dergelijk gedrag veel moeite kosten. Om te begrijpen hoe partners een lange-termijn relatie behouden, moet er eerst verklaard worden hoe en waarom ze bereid zijn om accommoderend gedrag te gebruiken dat a) tegen de directe zelfinteresse in gaat en b) voordelig is voor de relatie. Interdependentietheorie stelt dat psychologische processen door welke individuen bereid zijn om zelfinteresse gedrag ten behoeve van de relatie te laten gaan, pro-relatie transformatie van motivatie betreft. Transformatie van motivatie betreft een psychologische vooruitgang van impulsen gebaseerd op directe, onmiddellijke zelfinteresse naar gedrag inclinatie gebaseerd op verdere waarden en overwegingen (effective-preferences). Cognitieve en motivationele processen die ten grondslag liggen aan de transformatie van motivatie werden onderzocht. Gevonden werd dat reacties op mogelijk destructief partner gedrag gebaseerd op gegeven preferenties waarschijnlijk leiden tot patronen van negatieve reciprociteit, dat kenmerkend is voor distressed relaties.

Mate waarin een non-offending partner geneigd is om destructief te reageren als reactie op potentieel destructief partner gedrag varieert per interactie en als een functie van ernst van destructieve gedrag. Maar omdat een pervasieve neiging ten opzichte van reciprociteit en contingent aard van inclinatie om mee te werken en het feit dat destructief gedrag negatieve affect neigt te genereren bij non-offending partner, lijkt het plausibel dat destructief partner gedrag frequent destructieve reacties produceert. Gesteld wordt dat accommodatie berust op pro-relatie transformatie van motivatie. Onderzoek betreffende sociale waarde oriëntatie presenteert bewijs voor het bestaan van transformatie proces in interactie tussen vreemdelingen. Individuen die reageren op basis van simpele zelfinteresse reageren sneller dan mensen die reageren op basis van bredere overwegingen, onafhankelijk van specifieke motieven die ten grondslag liggen aan transformatieproces.

Het bewijs suggereert dat cognitieve verwerking meer moeite kost voor individuen die rekening houden met uitkomsten van hun partner relatief aan de individuen die meer hun eigen uitkomsten overwegen. Zelf-geïnteresseerde motieven blijken relatief automatisch, maar overwegen van uitkomsten van de partner vereist meer cognitieve resources. De reacties die participanten overwogen om uit te voeren, waren meer destructief en minder constructief dan die werkelijk uitgevoerd werden. Dit suggereert dat de onmiddellijke impulsen van individuen meer destructief zijn dan hun actueel gedrag.

Wanneer geforceerd om snel te reageren, ervoeren participanten zwakkere accommodatie neigingen als reactie op destructief partner gedrag dan wanneer ze adequate tijd hadden om beslissingen te nemen. Dus onmiddellijke impuls als reactie op destructief partner gedrag neigen naar negatieve reciprociteit, accommoderend gedrag berust op transformatie van motivatie, dit is geen automatisch proces. Als de onmiddellijke reactie op destructief gedrag destructieve reciprociteit is, waarom accommoderen mensen dan?

Correlaten van accommodatie

Allereerst speelt commitment niveau met de romantische relatie een rol. Individuen zijn geneigd tot accommodatief gedrag afhankelijk van de mate waarin ze de intentie hebben om in de relatie te blijven, een lange termijn oriëntatie hebben betreffend hun relatie en zich psychologische verbonden voelen aan hun relatie. Commitment niveau resulteert van toenemende tevredenheid, verminderde kwaliteit van alternatieven en een toenemende investering. Hechtingstijl heeft daarom ook invloed op accommodatie. Veilig gehechte individuen vertonen meer accommodatie dan vermijdend of angstig gehechte personen. Empathische accuraatheid is positief gecorreleerd met neiging tot accommodatie in het eerste jaar van het huwelijk, daarna neemt deze associatie weer af. Gerelateerde constructen van algemene empathie en partner perspectief name, correleren ook positief met accommodatie tendensen. Tot slot wordt psychologische femininiteit geassocieerd met meer accommodatieve tendensen. Ook zou zelfcontrole mogelijk invloed kunnen hebben op de mate waarin individuen constructief reageren.

Twee categorieën van factoren liggen volgens de auteurs ten grondslag aan transformatie van motivatie proces:

1. Motivationele factoren

2. Ability factoren.

Transformatie van motivatie wordt bevorderd door de wens van een individu, om voorbij zijn eigen directe egoïstische impulsen te gaan en het vermogen om dit te doen. Gegeven dat het voorbijgaan aan zelfinteresse best veel moeite kost, vereist het reguleren van impulsen enige vorm van zelf controle. Individuen die hoge mate van zelfcontrole hebben zouden beter in staat zijn om over te gaan op pro-relatie transformatie van motivatie. Inhibitie van natuurlijke reactie (dus het ingaan op je impulsen) vereist zelfcontrole. Het vermogen tot zelfcontrole is de essentie van het voorbijgaan aan je onmiddellijke zelfinteresse.

In dit artikel wordt onderzocht wat de invloed is van twee verschillende aspecten van zelfcontrole: dispositionele zelf-controle en zelf-regulerende kracht uitputting (self-regulatory strength depletion). Dispositionele zelfcontrole wordt gedefinieerd als een relatief stabiele persoonlijkheidstrek dat invloed heeft op de mate waarin mensen in staat zijn controle uit te oefenen over hun impulsen. Dispositionele zelfcontrole zou een stabiele individuele verschil zijn. Uit onderzoek is gebleken dat zelfcontrole een relatief stabiele persoonlijkheidstrek is vanaf de kindertijd tot de volwassenheid. Lage zelfcontrole is geassocieerd met een variëteit aan negatieve persoonlijke en interpersoonlijke consequenties. Maar er zijn ook schommelingen in het vermogen van een persoon om zelfcontrole uit te oefenen. Recente theorieën stellen dat zelfregulatie gezien kan worden als een kracht, dat sterk fluctueert als een functie van situationele factoren zoals stress, uitputting of wilskracht. Zelfregulerende kracht kan een beperkte, uitputbare, vernieuwende bron zijn dat niet enkel beïnvloedt wordt door het individu maar ook door voorgaande volitional exertion (uitoefenen van wilskracht). Een groot deel van de analyse berust op kracht model van zelf regulatie: dit suggereert dat elk persoons’ capaciteit voor zelfregulatie een beperkte bron blijkt te zijn welke herstelbaar is over tijd en dat iemand niet alles tegelijk kan reguleren. Een belangrijke implicatie is dat een persoon vermoeid kan raken door teveel simultane eisen en daardoor wel eens faalt in zelfcontrole wat betreft dingen waar in hij/zij normaal wel zou slagen. In de context van accommodatie in intieme relaties, zou zelfregulerende kracht uitputting individuen minder in staat stellen tot het inhiberen van zelf-geïnteresseerde impulsen om over te kunnen gaan op pro-relatie reacties op potentieel destructief partner gedrag. Zelfcontrole factoren zijn belangrijk, onafhankelijk van iemands motivatie tot accommodatie.

Het huidig onderzoek keek of individuele dispositionele zelfcontrole en zelfregulatie kracht depletion, invloed heeft op het vermogen om te accommoderen in romantische relaties. Specifiek werd verwacht dat individuen minder accommoderend zijn volgend op potentieel destructief partner gedrag in de mate dat ze lage dispositonele zelfcontrole bezitten of dat ze tijdelijke zelfregulerende kracht depletion ondervinden. Mensen met een lage zelfcontrole of met hoge mate van kracht uitputting zouden het moeilijker vinden om onmiddellijke egoïstische impulsen te inhiberen en in plaats daarvan op een pro-relationele wijze te reageren.

1 pilot studie en 3 experimentele studies werden uitgevoerd. De pilotstudie was bedoeld om te kijken of er een relatie is tussen zelfcontrole en accommodatie in een relatie. Studie 1 was een binnen-subject experiment waarin participanten 1 situatie beschreven waarin ze accommoderend hebben gehandeld als reactie op destructief partner gedrag en 1 situatie waarin ze non-accommoderend hebben gehandeld als reactie op destructief partner gedrag. Na elke beschrijving moesten ze een meting ondergaan van zelfregulerende kracht depletion voorgaand aan hun accommoderend vs. Non-accommoderend gedrag. In studie 2 werd zelfregulerende kracht depletion experimenteel gemanipuleerd en vervolgens werden reacties op hypothetische accommoderende dilemma’s gemeten. In studie 3 werd samenspel tussen zelfcontrole en commitment onderzocht in het voorspellen van accommodatie.

Resultaten van de studies op een rijtje

Uit de pilotstudie bleek allereerst dat lage zelfcontrole interfereert met het vermogen van een individu om destructieve impulsen te inhiberen en energie te gebruiken die nodig is om pro-relationeel te reageren. Dispositionele zelfcontrole vertoonde een positieve correlatie met accommodatie. Dit was in overeenstemming met de verwachtingen. Relatief aan individuen die lage dispositionele zelfcontrole hadden, waren individuen hoog in zelfcontrole geneigd om meer accommoderend gedrag te vertonen in hun romantische relaties. Ook werd zelfcontrole gecorreleerd met Exit, Voice, Loyalty en Neglect. Er werden significante associaties gevonden tussen zelfcontrole en exit en neglect (negatieve correlatie) en een zelf-controle en voice (positieve correlatie). Echter werd geen effect voor loyaliteit gevonden. Dus zelfcontrole factoren zijn mogelijk belangrijk in het begrijpen van accommodatie in hechte relaties.

Bij studie 1 werd verwacht dat relatief aan het incident waarin de participanten op accommoderende wijze hadden gereageerd, participanten meer zelfregulatie depletie zouden ondervinden voorafgaand aan situaties waarin ze op non-accommoderende wijze hadden gehandeld. Consistent met deze hypothese rapporteerden participanten meer zelf-regulatie depletion voorafgaand aan incidenten waarin ze niet accommoderend hadden gehandeld dan voorgaande incidenten waarin ze wel accommodeerden. Hoge mate van zelfregulerende kracht depletie is dus geassocieerd met minder accommoderend gedrag, dus factoren gerelateerd aan vermogen zijn wellicht ook belangrijk bij het voorspellen en begrijpen van accommodatie. Dat betekent eigenlijk dat de individuen die een lage zelfcontrole hebben en hoge mate van zelfregulerende depletion ondervinden, minder goed instaat zijn tot het overgaan op pro-relatie transformatie van motivatie dan individuen die hoge zelfcontrole bezitten en lage zelfregulerend kracht uitputting ondervinden. Het kan zijn dat participanten minder accommoderend waren wanneer ze uitgeput waren omdat het gedrag van de partner op zo’n moment ernstiger was of omdat het gedrag van de partner werd gezien als ernstiger wanneer de participant uitgeput was omdat de partner aardiger had moeten zijn. Ook kunnen sociaal wenselijke antwoorden een rol hebben gespeeld in het vormen van reacties.

In studie twee werd zelfregulatie gemanipuleerd: hierbij ging het om manipulatie van emotie regulatie. Participanten werden toegewezen aan één van de 2 condities: emotionele onderdrukkingsconditie (hoge depletion) of emotionele expressie conditie (lage depletion). Vervolgens moesten participanten aangegeven hoe ze zouden reageren op 12 hypothetische destructief partner gedragingen. Accommodatie werd gedefinieerd als de mate waarin participanten destructieve exit en neglect gedrag inhibeerden en meer constructieve voice en loyalty reacties vertoonden. Verwacht werd dat in de lage depletion conditie participanten sterkere voice en loyalty neigingen zouden hebben en zwakkere exit en neglect neigingen.

Multivariate analyse toonde aan dat experimentele manipulatie van zelfregulerende kracht depletion leidde tot zwakkere accommoderende tendensen in reactie op hypothetische partner gedrag. Depletion manipulatie werd significant beïnvloed door zelf-gerapporteerde constructieve voice en loyalty tendensen maar geen significante invloed had om exit en neglect tendensen. Studie 2 repliceerde dus de vinding dat individuen die hoge mate van dispositionele zelfcontrole bezitten, ook eerder accommoderende tendensen vertonen dan mensen met een lage dispositionele zelfcontrole. Dus nog meer bewijs dat zelfcontrole het vermogen beïnvloedt tot vertonen van pro-relatie transformatie van motivatie.

Studie 3 werd uitgevoerd om 2 van limieten van vorige studies op te lossen:

Hoewel voorgaand onderzoek heeft aangetoond dat commitment niveau accommodatie versterkt, en het huidig onderzoek heeft aangetoond dat zelfregulatie accommodatie versterkt, heeft nog geen enkel onderzoek gekeken naar hoe commitment niveau en zelfcontrole interacteren in het voorspellen van accommoderend gedrag. Ook is nog niet gekeken naar de invloed van sekse, dus in studie 3 werden mannen betrokken.

Verwacht werd dat individuen neigen tot accommodatie afhankelijk van de mate waarin ze hoge zelfcontrole of een hoog niveau van commitment aan relatie hebben. Ze zouden vooral accommoderend zijn wanneer ze een hoge mate van beide factoren bezitten, omdat elk een onafhankelijk effect produceert op accommoderende tendensen.

In overeenstemming met de verwachting bleek dat zelfcontrole en commitmentniveau onafhankelijke effecten hebben op accommoderende tendensen. Tegelijkertijd werd aangetoond dat beide zelfcontrole en commitment niveau significante hoofdeffecten vertoonden. De interactie term was niet significant, dit suggereert dat zelfcontrole en commitment niveau onafhankelijke, additieve effecten hebben op accommodatie. De interactie tussen zelfcontrole en participanten sekse was niet significant bij het voorspellen van accommodatie. Dit suggereert dat de associatie van zelfcontrole met accommodatie niet gemodereerd was door sekse van participanten. Samengevat repliceert studie 3 de associatie tussen zelfcontrole en accommodatie. Ze concluderen dat hoge zelf-controle geassocieerd wordt met een hoog niveau van accommodatie.

De discussie

Alle vier onderzoeken demonstreren dat het bezitten van een lage dispositionele zelfcontrole de kans verkleint dat iemand accommoderend gedrag zal vertonen. Studie 1 en 2 laten zien dat zelfregulerende kracht depletie de kans vermindert op een accommoderende reactie op destructief partner gedrag. De pilotstudie liet zien dat dispositionele zelfcontrole positief geassocieerd is met accommoderende tendensen in een romantische relatie. Studie 1 toont ook nog eens aan dat zelfregulerende kracht depletie individuen minder in staat stelt accommoderend te reageren op destructief partner gedrag. Participanten gaven namelijk aan zich minder depleted te voelen voorafgaand aan de situatie waarin ze accommoderend reageerden dan wanneer ze non-accomoderend reageerden. Dit suggereert dat depletie het vermogen van individuen tot pro-relatie transformatie van motivatie inhibeert. In studie twee werd aan de hand van een experimentele manipulatie zelfs aangetoond dat individuen die een depletie manipulatie ondergingen, zwakkere accommoderende neigingen rapporteerden.

Studie drie heeft tenslotte aangetoond dat zelfcontrole en commitment onafhankelijke effecten hebben op het versterken van accommodatie. De resultaten suggereren dat lage dispositionele zelfcontrole en hoge zelfregulerende kracht depletie de kansen verminderen dat iemand destructieve impulsen op destructief partner gedrag kan inhiberen en over kan gaan op constructief gedrag. Dit effect wordt niet gemodereerd door commitment niveau.

In afwezigheid van motivatie of het vermogen om over te gaan op pro-relationele transformatie van motivatie, zullen individuen eerder in gaan op hun zelf-geïnteresseerde voorkeur richting destructieve reacties. Zelf controle is dan belangrijk om voorbij te gaan aan je eerste impulsen in of meer pro-relationele reacties.

Significante associaties zijn ook gevonden tussen dispositionele zelfcontrole, totale accommodatie, exit, voice en neglect. Associatie met loyaliteit was minder consistent. Dit kan komen doordat de associatie tussen zelfcontrole en loyaliteit tendensen meer te maken hebben met de bijzonderheden van loyalty of met de wijze waarop loyalty gemeten werd. Ze concluderen dan ook dat de associatie tussen dispositionele zelfcontrole en accommodatie robuust is, en dat dus inconsistente resultaten die geobserveerd worden voor loyaliteit theoretisch niet echt betekenisvol zijn. Het is wel belangrijk te benadrukken dat de relatie tussen zelfcontrole en totale accommodatie in alle studies significant was.

Zelf-regulerende kracht depletie veroorzaakte verminderde accommoderende tendensen. Univariate-analyse toonde aan dat dit effect significant was voor constructieve voice en loyaliteit tendensen maar niet voor destructieve exit en neglect tendensen. Deze non-significante resultaten voor exit en neglect waren niet voorspeld.

De data zijn consistent met de mogelijkheid dat accommodatie een additieve twee-stadium proces is door welke individuen eerst destructieve impulsen inhiberen en vervolgens constructieve gedrag uitvoeren. Beide stadia vereisen onderscheiden uitvoering van zelfcontrole. Dit twee stadium verklaring, verklaart tevens de bevinding dat het ervaren van manipulatie depletie ervoor zorgt dat participanten minder constructief gedrag gaan vertonen maar niet meer anti-destructief gedrag. Hoewel ernstige depletie iemands’ vermogen verzwakt om te handelen naar beide stadia van accommodatie proces, milde depletie beïnvloedt mogelijk enkel het tweede stadium. Relatief aan een niet-depleted individu, bezit een mild-depleted individu genoeg zelf-regulerende resources om destructieve impulsen te inhiberen maar niet genoeg om constructief gedrag te vertonen. Een hoog depleted individu heeft al moeite met beide stadia van accommodatie proces. Voor een mild depleted individu draagt het inhiberen van exit en neglect tendensen wellicht bij aan bestaande depletie en vermindert de kans zo op voice en loyalty gedrag. Dit additieve twee stadium model van accommodatie verklaart misschien dus waarom milde depletie constructieve tendensen maar niet destructieve tendensen beïnvloedt. Je zou dus kunnen verwachten dat een sterke manipulatie van zelf regulerende kracht depletie, resulteert in een significant effect voor constructieve en destructieve accommodatie.

Wat zijn nou de implicaties?

Een mogelijke implicatie is dat reguleren van onze impulsen soms moeilijk kan zijn. Aan de ene kant stelt impuls regulatie je in staat beter en gezonder te functioneren in je relatie omdat je destructieve gedragingen kunt inhiberen. Aan de andere kant, kan het te veel reguleren van impulsen problemen veroorzaken omdat dergelijke regulatie je beperkte capaciteit tot zelfregulatie kan uitputten. Dus een poging om je perfect te gedragen constant, zal uiteindelijk tegen je werken en leiden tot een breakdown in je zelfcontrole.

Individuen zijn beter in staat tot accommoderen in hun relatie afhankelijk van de mate waarin ze adequate zelfcontrole bezitten om hun impulsen te inhiberen. Individuen hebben dus te maken met een moeilijk besluit: onder welke omstandigheden zouden ze hun beperkte zelfregulatie capaciteit gebruiken. Het is misschien het beste om jezelf te trainen in het herkennen van depletie. Als we effectief worden in het herkennen van deze cues, kunnen we effectieve zelfregulatie strategieën implementeren en zo direct kunnen beslissen hoe we willen reageren op onze impulsen. Zodra we ons bewust worden van onze impulsen, kunnen we beslissen onder welke omstandigheden we hen accepteren of overschrijden.

Een gerelateerde aanpak zou zijn om een overall effort te maken om ervaringen te ontwijken die ons uitputten. Een gerelateerde aanpak is om uitputting zoveel mogelijk te vermijden. En misschien verdwijnen sommige relaties wel omdat mensen dat willen en niet zozeer omdat omgevings- en situationele factoren buiten hun relatie uitputtend zijn.

Net als elke andere kracht, kan ook zelfregulerende kracht versterkt worden door training. Zelfregulatie uitvoeren kan op twee manieren: het kan een gewoonte worden en het uitoefen van zelfregulatie versterkt onze zelfregulerende spier. Hoe vaker je zelfregulatie uitvoert, des te sterker wordt je vermogen tot zelfregulatie in de toekomst. Dit suggereert een lange termijn consequentie voor het over gaan op zelfregulatie. Lange termijn voordeel moet echter samen worden genomen met korte termijn uitputting geassocieerd met zelfregulatie in bepaalde situaties.