Cognitieve gedragstherapie: Theorie en praktijk
Hoofdstuk 12
Reageren op automatische gedachten

Inleiding

Dit hoofdstuk beschrijft hoe je de evaluatie en de reactie van de cliënt tussen de sessies kunt vergemakkelijken.

Therapieaantekeningen doornemen

Nadat je samen met een cliënt een automatische gedachte hebt geëvalueerd, vraag je om een samenvatting. 1) kun je kort samenvatten wat we zojuist besproken hebben? 2) Wat is volgens jou belangrijk om deze week te onthouden? 3) Als de situatie zich weer voordoet, wat zou je dan tegen jezelf willen zeggen?

Als cliënten een overtuigende samenvatting geven, kun je hen vragen of ze deze willen vastleggen, zodat ze hem beter onthouden.

Het is handig cliënten te vragen elke morgen hun therapie-aantekeningen door te nemen en ze zo nodig gedurende de rest van de dag tevoorschijn te halen. Cliënten integreren reacties beter als ze ze herhaaldelijk hebben geoefend. Laat ze het ter voorbereiding lezen.

Bewaar kopieën van de therapie-aantekeningen van je cliënt.

Opgenomen therapie-aantekeningen (audio)

In het ideale geval maken cliënten aantekeningen. Ze kunnen hun schrift of kaartjes doorlezen als dat nodig is.

Sommige cliënten vinden het niet prettig om te lezen of hebben er meer baat bij om te luisteren. Je kunt een opnameapparaat aanzetten als jullie bezig zijn met het bedenken van reacties op automatische gedachten. Je kunt ook noteren wat de reacties zijn en deze in één keer opnemen.

Cliënten motiveren om therapie-aantekeningen te lezen bevordert het maken van huiswerk. Aanvankelijk kun je cliënten vragen hun therapie-aantekeningen aan het einde van de sessie voor te lezen en hen erop wijzen dat het maar één minuut kost. Als cliënten hun therapie-aantekeningen niet kunnen lezen, kunnen ze misschien naar een geluidsopname van een samenvatting luisteren of iemand zoeken om het voor te lezen.

Het tussentijds evalueren en reageren op nieuwe automatische gedachten

Voordat je voorstelt om cliënten zichzelf thuis socratische vragen te laten stellen zorg je ervoor dat: 1) ze begrijpen dat ze zich beter gaan voelen als ze hun gedachten evalueren 2) ze ervan overtuigd zijn geraakt dat ze de vragen thuis goed kunnen gebruiken 3) ze begrijpen dat niet alle vragen op alle automatische gedachten van toepassing zijn 4) je de lijst hebt ingekort voor cliënten die overweldigd zijn geraakt door de hele lijst.

Maak duidelijk wanneer en hoe cliënten de vragen moeten gebruiken.

Het gedachteverslag

Het gedachteverslag is een formulier dat cliënten helpt bij het evalueren van automatische gedachten als ze overstuur zijn. Het zorgt ervoor dat alles op een rijtje wordt gezet.

Het is niet nodig dit te gebruiken als de vragen volstaan.

In dit verslag schijft de cliënt: 1) situatie 2) automatische gedachten 3) emoties 4) functionele reactie 5) resultaat.

Gedachtetoets

De gedachtetoets bevat dezelfde vragen als het gedachteverslag, maar dan wat makkelijker geformuleerd.

Als een formulier niet voldoende helpt

Geef vooral aan dat het formulier in het algemeen verlichting geeft, zo worden cliënten niet zelfkritisch als het niet werkt.

De evaluatie verloopt minder goed als: 1) cliënten niet hun meest problematische gedachte aanpakken 2) hun automatische gedachte een kernovertuiging is 3) hun automatische gedachte een onderliggende overtuiging heeft geactiveerd 4) hun evaluatie en reactie oppervlakkig zijn 5) ze hun reactie onderwaarderen.

Andere manieren om op automatische gedachten te reageren

De AWARE techniek staat voor: 1) accepteren van angst (accept) 2) de angst zonder oordeel bekijken (watch) 3) je met je angst gedragen alsof je niet angstig bent (act) 4) de eerste drie stappen herhalen (repeat) 5) uitgaan van het beste (expect).

Als emoties te hoog oplopen kun je afleidings- of ontspanningstechnieken gebruiken.