Verslavingsgedrag van DSM-IV naar DSM-5
Van den Brink, W. (2014).
Tijdschrift voor psychiatrie, 56(3), 206-210

Introductie

Van immoreel gedrag naar afhankelijkheidssyndroom

In de DSM-I en DSM-II werden alcoholisme en drugsverslaving opgenomen als subcategorie van sociopathische persoonlijkheidsstoornis. Hiermee werd verslaving gezien als immoreel gedrag op basis van een ernstige persoonlijkheidsstoornis. Verslaving werd in de DSM-III voor het eerst een aparte categorie. Hier werd een onderscheid gemaakt tussen misbruik en afhankelijkheid van psycho-actieve midellen. In de DSM-III-R werd aansluiting gezicht bij het alcoholafhankelijkheidssyndroom, waarbij er onderscheid werd gemaakt in mate van afhankelijkheid.

In de DSM-IV bleef het onderscheid tussen misbruik en afhankelijkheid ongeveer gelijk. Er werd ook onderscheid gemaakt tussen vroege en langdurige remissie.

Pathologisch gokken

Vanaf de DSM-III was er sprake van een diagnostische categorie ‘pathologisch gokken’. Hier ging het voornamelijk om de onmogelijkheid om de impuls om te gokken te weerstaan en om financiële en juridische gevolgen.

Van DSM-IV naar DSM-5

De belangrijkste veranderingen van de DSM-5 ten opzichte van de DSM-IV zijn: de samenvoeging van de DSM-IV stoornissen in en door het gebruik van middelen en de DSM-IV diagnose pathologisch gokken werd één DSM-5 categorie ‘verslaving en stoornissen door het gebruik van middelen’, en de samenvoeging van DSM-IV diagnosen ‘misbruik’ en ‘afhankelijkheid’ tot één DSM-5 diagnose ‘stoornissen in het gebruik van middelen’. Deze heeft de niveaus beperkt, matig en ernstig.

Samenvoeging stoornissen in het gebruik van middelen en pathologisch gokken

Deze samenvoeging kwam doordat deze stoornissen fenomenologisch grote overlap vertonen, veel samen voorkomen, er sprake is van een gedeelde genetische kwetsbaarheid en doordat beide stoornissen gekenmerkt worden door vergelijkbare hersenfunctiestoornissen. Ook blijken interventies die effectief zijn bij de behandeling van stoornissen in het gebruik van middelen in veel gevallen effectief bij het behandeling van pathologisch gokken.

Naast de herplaatsing werden er ook enkele veranderingen aangebracht in de criteria. Het criterium ‘illegale activiteiten’ werd verwijderd, de drempel voor het stellen van de diagnose werd verlaagd van 5/10 tot 4/9, en er moest voldaan worden aan een periode van 1 jaar.

Samenvoeging van DSM-IV stoornissen misbruik en afhankelijkheid tot nieuwe DSM-5 stoornis in het gebruik van middelen

De belangrijkste redenen voor deze verandering zijn: 1) de betrouwbaarheid en validiteit van de DSM-IV diagnose misbruik werd algemeen als onvoldoende beoordeeld en voor een deel toegeschreven aan de hiërarchische relatie tussen misbruik en afhankelijkheid. 2) De definitie van een syndroom waarbij in principe één criterium hoeft worden voldaan, werd als ongewenst beschouwd. 3) Uit psychometrisch onderzoek was naar voren gekomen dat de diagnostische criteria voor misbruik en afhankelijkheid waarschijnlijk deel uitmaken van één onderliggende verslavingsdimensie, waarbij sommige criteria van de stoornis misbruik en ernstiger deel van de dimensie vertegenwoordigen dan sommige criteria van de stoornis afhankelijkheid. 4) Er was een aanwezigheid van ‘diagnostische wezen’ ten gevolge van de hiërarchie. Dit waren mensen die wel aan twee afhankelijkheidscriteria, maar aan geen enkel misbruikcriterium voldeden.

In de keuze van een drempelwaarde van de stoornis werd gekozen voor minimaal 2 criteria waaraan gelijktijdig voldaan moet worden in het laatste jaar.

In de DSM-5 worden twee vormen van remissie onderscheiden. 1) Vroege remissie, als er gedurende 3-12 maanden (behalve craving) geen symptomen meer aanwezig zijn. 2 )Langdurige remissie, indien er gedurende meer dan 12 maanden (behalve craving) geen symptomen meer aanwezig zijn geweest