Eigen waarneming (HR 15-12-2009, ECLI:NL:HR:2009:BJ2831)

Onderwerp

De eigen waarneming van de rechter als wettig bewijsmiddel.

Rechtsvraag

Mag een eigen waarneming van de rechter worden gebruikt als bewijsmiddel?

Casus

De twee verdachten worden ervan verdacht een gewapende overval op een supermarkt te hebben gepleegd. Door verschillende getuigen zijn verklaringen afgelegd. Daarnaast zijn er ook videobeelden van het camerabewakingssysteem aanwezig. Een rechercheur van de politie heeft aan de hand van videobeelden een signalement vastgesteld van twee mannelijke bezoekers van de supermarkt (verdachten) en geconcludeerd dat dit signalement grotendeels overeenkomt met het signalement van de twee eveneens op de videobeelden vastgelegde daders van de overal. Een deskundige van het NFI is verzocht de videobeelden te bekijken en te oordelen over de beschreven waarnemingen en daaruit getrokken conclusies. Deze deskundige oordeelt dat er geen aanwijzingen zijn voor het bevestigen of weerleggen van de door de rechercheur beschreven waarnemingen en daaruit getrokken conclusies. Er zijn verscheidene andere bewijsmiddelen voorhanden, waaronder verklaringen van de verdachte, de vondst van wapens in de woningen van de verdachten, en er is sprake van een opmerkelijk uitgavenpatroon van de verdachten in de periode na de overval.

Rechtsgang

Gerechtshof

Oordeelt dat aan de bevindingen van de rechercheur geen wetenschappelijke bewijswaarde kan worden toegekend. De beschreven waarnemingen en daaruit getrokken conclusie (herkenning van de verdachten op de videobeelden van de daders) moet als een subjectieve herkenning van de waarnemer worden beschouwd. Deze subjectieve herkenning kan voor het bewijs worden gebezigd, daar deze steun vindt in onder meer de eigen waarneming van het hof ter zitting als ook in andere bewijsmiddelen.

Advocaat-generaal

Concludeert tot verlaging van de opgelegde straf en tot verwerping van het beroep voor het overige.

Hoge Raad

Vernietigt de bestreden uitspraak van het Hof wat betreft de duur van de opgelegde straf. Verwerpt het beroep voor het overige. Art. 339 lid 1 Sv. bepaalt dat enkel de eigen waarneming van de rechter als wettig bewijsmiddel wordt erkend. Ingevolge art. 340 Sv. wordt met eigen waarneming van de rechter bedoeld ‘die welke bij het onderzoek op de zitting door hem persoonlijk is geschied.’ Het Hof heeft deze waarneming kunnen doen, omdat beide verdachten bij het onderzoek ter terechtzitting zijn verschenen. Wil de eigen waarneming van de rechter als wettig bewijsmiddel kunnen meewerken tot het bewijs, dan zal deze bij het onderzoek ter terechtzitting moeten zijn gedaan, zodat zowel de vertegenwoordiger van het OM als ook de verdachte en diens raadsman die waarneming hebben kunnen doen en de gelegenheid is geboden zich daarover bij de behandeling van de zaak uit te laten. Het is in het algemeen niet vereist dat de rechter zijn eigen, tijdens de zitting gedane waarneming aldaar ter sprake brengt. De rechter is gehouden dat wel te doen, als de procespartijen door het gebruik van de waarneming voor het bewijs zouden worden verrast omdat zij daarmee geen rekening hoefden te houden. Of daarvan sprake is, hangt af van de omstandigheden van het geval, zoals de aard van de waarneming, het procesverloop en het verband van die waarneming met het voorhanden bewijsmateriaal. Daarvan is in dit geval geen sprake. De waarneming van het Hof betrof slechts enkele uiterlijke kenmerken van de verdachten, die overigens ook uit de bewijsmiddelen zijn af te leiden en ook in eerste aanleg ter sprake zijn geweest. Het Hof was daarom niet gehouden ter terechtzitting mededeling te doen omtrent zijn waarneming en kon deze tot het bewijs bezigen.