Vrijwillige terugtreden bij deelneming (HR 12-04-2011 LJN BN4351)

Casus

Verdachte wordt ten laste gelegd om tezamen en in vereniging met een ander, met het oogmerk van wederrechtelijk toe-eigening dingen van waarde te hebben weggenomen. Voorafgaande aan dit feit werd geweld gebruikt tegen de twee slachtoffers, middels een stroomstootwapen, daarna werden deze gekneveld en vastgebonden. Daarna gaat de strooptocht door, maar dit gaat niet goed, waardoor één van de verdachten besluit zich terug te trekken.

Rechtsvraag

Werkt in deze de vrijwillige terugtred door naar de ander?

Noot A-G Knigge

De uitlokker en de medeplichtige profiteren van de vrijwillige terugtred van de pleger. Dit als gevolg van het accessoire karakter van deze deelnemingsfiguren, dat meebrengt dat geen strafbaarheid kan worden aangenomen als (zelfs) geen poging bestaat. Tegelijk volgt daaruit dat de vrijwillige terugtred niet doorwerkt naar de medepleger. Van een accessoire deelnemingsfiguur is immers geen sprake.

Indien sprake is van het uitlokken van of de medeplichtigheid aan het medeplegen van een strafbaar feit, profiteren de uitlokker en de medeplichtige alleen van de vrijwillige terugtred als alle medeplegers vrijwillig terugtreden. Het bedoelde profijt vindt zijn grondslag immers in de accessoriteit. Als slechts één medepleger vrijwillig terugtreedt, bestaat er nog steeds een door de andere medepleger(s) begane poging. Geconcludeerd kan dan ook worden dat van het vrijwillig terugtreden van één van de medeplegers noch de andere medepleger(s), noch de uitlokker en de medeplichtige profiteren.

Hoge Raad

Ingeval sprake is van het medeplegen van een poging als bedoeld in artikel 45 Sr komen de ‘omstandigheden van de wil van de dader afhankelijk’ als bedoeld in artikel 46b Sr – behoudens in bijzondere gevallen – alleen in aanmerking ten aanzien van hem van wiens wil die omstandigheden daadwerkelijk afhankelijk zijn en niet tevens ten aanzien van medeplegers van wie niet is komen vast te staan dat die omstandigheden (mede) van hun wil afhankelijk zijn. Voor de medeplichtige dan wel de uitlokker van een poging tot misdrijf, waarbij het misdrijf niet is voltooid ten gevolge van omstandigheden afhankelijk van de wil van de pleger of de medepleger(s), geldt echter dat die omstandigheden ook voor hen tot straffeloosheid leiden.

Conclusie

Van het vrijwillig terugtreden van één van de medeplegers resulteert erin dat noch de andere medepleger(s), noch de uitlokker en de medeplichtige profiteren. Zij blijven dus strafbaar voor de poging.