Je vertrek voorbereiden of je verzekering afsluiten bij studie, stage of onderzoek in het buitenland
Study or work abroad? check your insurance options with The JoHo Foundation
Chronisch disfunctioneren (minstens 5 jaar, beginnend in de kindertijd of adolescentie)
Disfunctionele patronen (denken, voelen en handelen) op vrijwel alle levensgebieden. Als het bijv. alleen op het werk is kan het iets met werk te maken hebben en niet per se met de persoon.
Patronen hebben uitwerking op interpersoonlijk functioneren.
Gedrag is voor de persoon egosyntoon: heeft niet heel veel ziekte in zich, ‘ik weet niet beter, zo ben ik’. (i.p.v. egodystoon: dit is niet hoe ik was, ervaren symptomen als last. Bijv. depressie)
Aanmelding GGZ vaak niet vanwege PS, maar door crisis of andere mentale stoornis (bv. depressie, paniekstoornis)
Problemen behorend bij PS-en worden niet (alleen) veroorzaakt door andere mentale stoornissen (bv. depressie, angststoornis), medische toestand of middelengebruik
Andere mentale stoornis maakt uiting van PS sterker, maar PS problemen waren er ook al voordat er sprake was van deze andere mentale stoornis (zoals depressie)
Er is doorgaans veel co-morbiditeit - meerdere persoonlijkheidsstoornissen of minder permanente stoornissen (verslaving)
Met name borderline PS, maar ook antisociale PS: hoog suicide risico (veel pogingen en helaas ook veel geslaagde pogingen)
Persoonlijkheidsstoornis heeft ook uitwerking op de diagnost - beïnvloeden.
Prevalentie:
in de gewone bevolking: 13.5%
in de GGZ: 60.4%
Voor sommige PS-en geldt (bv. antisociaal en borderline): symptomen nemen af in ernst als men ouder wordt
Men is vaker gescheiden of leeft alleen
Meer PS-en te vinden in steden (m.n. centrum)
Men heeft meer en heftiger life-events meegemaakt
Bij sommige PS-en speelt gender een rol
Pas in de DSM sinds 1980
Tien persoonlijkheidsstoornissen in drie clusters:
Cluster A: vreemd of excentriek gedrag
Paranoid; Schizoïd; Schizotypisch
Cluster B: dramatisch, emotioneel of grillig / impulsief gedrag
Antisociaal; Borderline; Histrionisch; Narcistisch
Cluster C: angstig of vreesachtig gedrag
Vermijdend; Afhankelijk; Dwangmatig
Zijn as-II stoornissen wezenlijk te onderscheiden van as-I stoornissen?, bijvoorbeeld gezien het volgende:
Stabiliteit
Leeftijd van ontstaan
As-II stoornissen ontstaan in kindertijd/adolescentie.
Inzicht
Hoge co-morbiditeit en symptoom-specificiteit
Continuümgedachte/ dimensioneel model: onderliggende traits kenmerken zowel as I als as II
Originele voorstel DSM-5: dimensioneel model van PS-en
PS-en bestaan uit constellaties van extreme posities op trek-dimensies (traits)
Voorstel: zes traits:
Negatieve emotionaliteit
Introversie
Antagonisme
Disinhibitie
Compulsiviteit
Schizotypie: magisch denken
Originele voorstel DSM-5: persoonlijkheidsstoornis typen
Antisociaal/psychopathisch type (antagonisme & disinhibitie)
Vermijdende type (neg. emot. & introversie & compulsiviteit)
Borderline type (neg. emot. & antagonisme & disinhibitie & schizotypie)
Obsessieve-compulsieve type (compulsiviteit & neg. emot. & introversie & antagonisme) ik weet het beter
Schizotypisch type (schizotypie & introversie & neg. emot.) magische denken
Kritiek vanuit de hele wereld op conceptversies:
Dimensioneel model is slechts verkapt dimensioneel (er blijven categorieën, nu ‘typen’ genoemd)
Diagnostiek wordt bijzonder ingewikkeld en tijdrovend, zonder echt bewezen predictieve waarde (alle trekken langs gaan om te kijken waar ze onder passen).
Een hoop kennis gaat verloren: al het voorgaande onderzoek kan eigenlijk weg.
Livesley en Verheul stappen op uit task-force: vonden de manier van werken niet goed, stapten er uit.
December 2012: APA keurt DSM-V goed, met daarin (tot ieders verbazing….) de oude indeling van PS-en!
Wel doorgevoerd: DSM-5 heeft geen aparte as voor PS-en
Persoolijkheidsproblematiek: hechtingsproblematiek. Er is ergens bij de hechting iets mis gegaan.
Stappen /fasen:
Interactie van temperament & levenservaringen
Kernopvattingen over zelf en anderen opbouwen van ‘overlevingsstrategieën’ structureren van eigen wereld.
Sterk disfunctionele patronen van denken, voelen en handelen.
Zodra een antisociale casus van een vrouw is wordt dit door 70% van de diagnostici gezien als borderline. Zodra deze casus een man is wordt dit gezien als een antisociale stoornis.
Zelfbeeld | minderwaardig, kwetsbaar |
Beeld anderen | gebruikers, vijanden |
Kernopvatting | “Als ik een ander iets toevertrouw, maakt die daar misbruik van” |
Strategie | autonomie, achterdocht |
Emoties | woede, angst voor ‘verraad’ |
Temperament | ? (link met schizofrenie) |
Opvoeding | ouders wantrouwen anderen en beschamen vertrouwen van kind en anderen |
Zelfbeeld | vreemdeling; anders dan anderen |
Beeld anderen | onbetrouwbaar, bedreigend |
Kernopvatting | “Als ik iets naars denk of voel, dreigt er gevaar” |
Strategie | magisch denken, controleren, isoleren |
Emoties | angst, depressie of somberheid |
Temperament | dopamine; link met schizofrenie |
Opvoeding | verwerpen / onuitgesproken spanning / geen emotioneel contact |
Zelfbeeld | Eenling, onafhankelijk |
Beeld anderen | Opdringerig, lastig |
Kernopvatting | ‘Als ik mij met anderen inlaat, wordt het een chaos en te verwarrend’ |
Strategie | Isoleren, afstand houden |
Emoties | Gebrek aan gevoel dan wel extreme angst voor intimiteit |
Temperament | ?; verlegenheid: link met autisme |
Opvoeding | Geen emotioneel contact |
Zelfbeeld | Eenling, sterk |
Beeld anderen | Kwetsbaar en te exploiteren of juits eengebruikers |
Kernopvatting | ‘als je de ander niet pakt, wordt je zelf gepakt’ |
Strategie | Aanvallen, manipuleren, liegen |
Emoties | Woede: weinig spijt en angst |
Temperament | Laag niveau van serotonine; hoog niveau van testosteron: impulsief, agressief, sensatie-zoekend |
Opvoeding | Trauma / fysiek misbruik / weinig grenzen / verwaarlozend. Vroeger extreem verwaarloosd. |
Zelfbeeld | Slecht, hulpeloos, alleen, kwetsbaar |
Beeld anderen | Onbetrouwbaar, afwijzend, misbruikend, gevaarlijk |
Kernopvatting | ‘als ik mijn gevoelens laat zien, word ik afgewezen/misbruikt’ |
Strategie | Controle, hechten v.s. terugtrekken |
Emoties | Wanhoop, jaloezie, woede, angst, depressie |
Temperament | Laag niveau van serotonine; hoog niveau van norepinefrinse: impulsiviteit en affect instabiliteit |
Opvoeding | Trauma, verlating of verwerping |
Zelfbeeld | Aantrekkelijk v.s. minderwaardig |
Beeld anderen | Bewonderaars, verleidbaar |
Kernopvatting | ‘ik moet indruk maken om geaccepteerd te worden’ |
Strategie | Overdrijven, charmeren, opvallen, aandacht zoeken |
Emoties | Trots, jaloezie, woede (erg emotioneel en oppervlakkig) |
Temperament | ? |
Opvoeding | Genegeerd worden, verlating, bewondering, accent op uiterlijk |
Zelfbeeld | Bijzonder, uniek |
Beeld anderen | Inferieur, bewonderaars |
Kernopvatting | ‘Omdat ik speciaal ben, verdien ik een speciale behandeling’ |
Strategie | Competitie, gebruiken |
Emoties | Woede, trots, jaloezie (depressie), snel gekwetst (angst voor vernedering, gewoon zijn) |
Temperament | ? |
Opvoeding | Verwennen, ophemelen, niet geleerd te delen en rekening te houden met gevoelens van anderen |
Zelfbeeld | Kwetsbaar, incompetent |
Beeld anderen | Kritisch, vernederend |
Kernopvatting | ‘als mensen mij echt leren kennen, wijzen ze mij af’ |
Strategie | Vermijden |
Emoties | Angst, schaamte, depressie, verdriet |
Temperament | Dopamine en serotonine; verlegenheid |
Opvoeding | Overbezorgd of afwijzend, ouders zelf ontwijkend |
Zelfbeeld | Hulpeloos, incompetent |
Beeld anderen | Steunend, competent |
Kernopvatting | ‘ik heb anderen nodig om te overleven’ |
Strategie | Hechting, hulp zoeken, aanklampen, zich extreem aanpassen |
Emoties | Angst, somber |
Temperament | ? |
Opvoeding | Overbeschermend, verwaarlozend, ouders zelf angstig bij verlating, vroeg verlies van ouder. |
Zelfbeeld | Verantwoordlijk, competent |
Beeld anderen | Onverantwoordelijk, incompetent |
Kernopvatting | ‘als er iets fout gaat, dan is dat mijn schuld’ |
Strategie | Perfectionisme, ordenen, erg je best doen, controleren, koppigheid, rigiditeit |
Emoties | Angst, irritatie, schuldgevoel, spijt, teleurstelling |
Temperament | ?, inhibitie |
Opvoeding | Ouders zijn precies, stellen kind verantwoordelijk, hoge eisen. |
Je vertrek voorbereiden of je verzekering afsluiten bij studie, stage of onderzoek in het buitenland
Study or work abroad? check your insurance options with The JoHo Foundation
Je vertrek voorbereiden of je verzekering afsluiten bij studie, stage of onderzoek in het buitenland
Study or work abroad? check your insurance options with The JoHo Foundation
In deze bundel zijn de collegeaantekeningen en sheetnotes bij het vak Biopsychosociale Perspectieven op Ontwikkelingspsychologie (BPOP) aan de universiteit Utrecht samengebracht. Bevat de updates en nieuwe aantekeningen uit het collegejaar 2019-2020, en aantekeningen uit de collegejaren 2017 - 2018 en 2018 - 2019.
Add new contribution