Brennus is regelmatig te gast geweest bij Atticus in diens villa in de kustplaats Baiae. Op zeker moment wil hij de villa kopen. Atticus gaat akkoord. Maar kort nadat de koopovereenkomst is gesloten, biedt Cicero het dubbele bedrag voor de villa aan Atticus, op voorwaarde dat Atticus het huis onmiddellijk aan hem overdraagt. Atticus hoeft niet lang te aarzelen. Hij verkoopt het huis aan Cicero en draagt het terstond geldig over. Wat is de positie van Cicero?Cicero is eigenaar geworden van het huis, maar Brennus kan zijn rechten uit de huurovereenkomst inroepen tegen Cicero.Cicero is geen eigenaar geworden van het huis, omdat Atticus na het sluiten van de koopovereenkomst met Brennus niet meer bevoegd is om over de eigendom te beschikken.Cicero is eigenaar geworden van het huis, en Brennus beschikt alleen over een vordering uit wanprestatie tegen Atticus.Cicero is eigenaar geworden van het huis, maar Brennus kan zijn rechten uit de koopovereenkomst inroepen tegen Cicero. Appius heeft een vrachtwagen (plaustrum) gehuurd van de ondernemer Baldus. Enige dagen na het sluiten van deze huurovereenkomst en het afgeven van de vrachtwagen aan Appius, sluit Baldus een tweede huurovereenkomst, dit keer met Claudius, waarbij hij dezelfde vrachtwagen aan Claudius verhuurt. Claudius vordert afgifte van de vrachtwagen van Appius. Moet Appius de vrachtwagen afgeven?Nee, Appius kan zich verweren tegen de vordering van Claudius omdat Claudius niet beschikt over een zakelijke rechtsvordering.Nee, Appius kan zich verweren tegen de vordering van Claudius omdat Baldus na het...

NB: de koppelingen aan de antwoorden verwijzen naar hoofdstukken uit de volgende boeken:N.E. = Nova ExemplaBG = Beknopte Geschiedenis van het Romeins rechtProta = Prota Het gemene recht (ius commune, het gerecipieerde Romeinse recht) werd in de Middeleeuwen ook wel aangeduid als ‘geleerd recht’. Waarom was dit?Het gemene recht was samengesteld uit de teksten van Romeinse rechtsgeleerden.Het gemene recht werd aan de universiteiten ontwikkeld en onderwezen.Het gemene recht had een sterk theoretisch karakter.Het gemene recht was, anders dan het lokale recht, in een codificatie opgetekend. De gedachte van de rechtsband tussen partijen (vinculum iuris) heeft de Romeinen gehinderd bij de ontwikkeling van bepaalde leerstukken. Bij welk leerstuk was dit NIET van toepassing?De vertegenwoordiging.Het derdenbeding.De schuldvergelijking.De cessie van vorderingen. Welke niet-eigenaar kan onder bepaalde voorwaarden toch beschikken over andermans zaak?De pandhouder.De huurder.De bezitter te goeder trouw.De erfpachter. Het ius civile verstarde in de keizertijd, maar desondanks werd in die periode toch een rechtsbron toegevoegd aan het rijtje van de republikeinse bronnen van het ius civile. Welke bron was dit?Verordeningen van de praetoren en aedielen (edicta).Rechterlijke uitspraken van feitenrechters (iudicata).Besluiten van de senaat (senatus consulta).Juridische adviezen van de keizerlijke dienst (rescripta). In het constitutionele bestel van de keizertijd sinds Augustus werd de politieke macht...

NB: de koppelingen aan de antwoorden verwijzen naar hoofdstukken uit de volgende boeken:N.E. = Nova ExemplaBG = Beknopte Geschiedenis van het Romeins rechtProta = Prota Het regeringsprogramma van ‘keizer’ Augustus (63 v. Chr. – 14 n. Chr.) bestond in naam uit het herstel van de oude staatsinstellingen van de Republiek. Hoe wist hij desondanks een centrale plaats in het nieuwe staatsbestel van het principaat (de Keizertijd) te verwerven?Hij werd volkstribuun voor het leven met de macht van een propraetor (oud-praetor).Hij werd dictator voor het leven met de macht van een koning.Hij werd senator voor het leven met de macht van een consul.Hij werd proconsul (oud-consul) voor het leven met de macht van een volkstribuun. Wat gebeurde er wanneer de procesovereenkomst gesloten werd? (litis contestatio)?Het vonnis van de lekenrechter (iudex privatus) kon vanaf dit moment worden geëxecuteerd.De verliezende partij in het geding raakte vanaf dit moment proceskosten verschuldigd.De gedaagde kon zich vanaf dit moment niet langer van aansprakelijkheid ontslaan door de betwiste zaak af te staan of zijn schuld te betalen.De inhoud van het procesformulier (formula) was vanaf dit moment onveranderlijk. Het Romeinse ius civile kon slechts met moeite worden aangepast. Waarvan behoefde het daarom ondersteuning, aanvulling en correctie?Het recht dat door magistraten werd uitgevaardigd gedurende hun ambtstermijn (ius honorarium).De rechtsgeleerde opinies van juristen aan wier mening gewicht toekwam (ius respondendi).Het recht dat gemeen was aan...

NB: de koppelingen aan de antwoorden verwijzen naar hoofdstukken uit de volgende boeken:N.E. = Nova ExemplaBG = Beknopte Geschiedenis van het Romeins rechtProta = Prota Het ius honorarium/praetorium van de praetor wordt door de Romeinse jurist Marcianus aangeduid als de ‘levende stem van het recht’ (viva vox iuris civilis). Hiermee wordt gedoeld op de positie die dit recht van de praetor inneemt ten opzichte van het ius civile.Wat was deze positie? Betrek in uw antwoord de aanduiding door Marcianus.Op welke (twee) manieren ontwikkelde de praetor het Romeinse privaatrecht? Benoem en beschrijf drie fundamentele verschillen tussen het formulaproces en de buitengewone rechtsgang (ook wel het cognitieproces of de cognitio extraordinaria genoemd). Wanneer we het over het Romeinse recht in de Middeleeuwen hebben, kenmerken we het ook wel als ‘Geleerd Recht’. Verklaar deze term. Beschrijf wat glossen zijn en leg uit hoe het komt dat de naam van de jurist Accursius met deze glossen in verband wordt gebracht. Het praetorisch recht is het recht dat het ius civile ondersteunt, aanvult of corrigeert. Kortom, het ius praetorium vooronderstelt het ius civile. Het ius civile wordt gekenmerkt door het statische karakter ervan, terwijl het ius praetorium juist dynamisch en flexibel is en daarmee kan inspelen op actuele behoeftes. Vandaar het epitheton ‘levende stem van het recht’. Zie Beknopte Geschiedenis (BG) 23, 24, 28, 49,...

NB: de koppelingen aan de antwoorden verwijzen naar hoofdstukken uit de volgende boeken:N.E. = Nova ExemplaBG = Beknopte Geschiedenis van het Romeins rechtProta = Prota D. 7,1,59,1 (Lupitius, libro primo Sententiarum)Berticius heeft zijn landgoed nabij Voorburg aan Fredicus verhuurd voor de duur van twintig jaar. Vijf jaar na het sluiten van deze overeenkomst komt Berticius te overlijden. In zijn testament heeft hij het recht van vruchtgebruik (ususfructus) van dit landgoed gelegateerd aan zijn vriend Petrarchus, die het legaat accepteert en zelf dat landgoed wil exploiteren. Hij sommeert daarom de huurder Fredicus om het landgoed te ontruimen. Fredicus beroept zich tegen deze sommatie op het huurcontract dat, naar zijn gevoelen, door de legataris dient te worden gerespecteerd.Heeft dit verweer van de huurder jegens de legataris kans van slagen? C. 4,54,3 (keizer Alexander Severus aan de soldaat Petritius (222)De soldaat Petritius heeft een stuk grond (een res mancipi) verkocht aan en onmiddellijk na het sluiten van de overeenkomst feitelijk ter beschikking gesteld van Fredicus onder het beding dat Fredicus de koopprijs van dat stuk grond zal afbetalen door de jaarlijke betaling van een vaste financiële vergoeding die in mindering zal worden gebracht op de koopprijs, zodat Fredicus na twintig jaar de gehele koopsom (met rente) zal hebben afbetaald. Fredicus betaalt twintig jaar lang de overeengekomen vergoeding. Vijf jaren na de betaling van de laatste termijn ontvangt hij een schrijven van de curator in het faillissement van de enige maanden voordien failliet verklaarde Petritius, waarin hem gesommeerd wordt het stuk grond, dat hem nooit op de...

NB: de koppelingen aan de antwoorden verwijzen naar hoofdstukken uit de volgende boeken:N.E. = Nova ExemplaBG = Beknopte Geschiedenis van het Romeins rechtProta = Prota De Romeinse wetten in formele zin werden onderscheiden in zogeheten leges (‘wetten’) en plebiscita (‘volksbesluiten’). Tussen beide bestond, sinds de ‘Hortensische wet’ (lex Hortensia (286 v.Chr.)), geen verschil in rechtskracht. Het onderscheid berustte sindsdien nog slechts op het feit datleges (‘wetten’) werden uitgevaardigd op initiatief van het Romeinse volk, terwijl plebiscita (‘volksbesluiten’) op initiatief van een Romeinse gezagsdrager werden uitgevaardigd.leges (‘wetten’) werden uitgevaardigd op initiatief van het Romeinse volk, terwijl plebiscita (‘volksbesluiten’) op initiatief van de senaat werden uitgevaardigd.leges (‘wetten’) werden uitgevaardigd door het gehele Romeinse volk, terwijl plebiscita (‘volksbesluiten’) slechts door een deel daarvan werden uitgevaardigd.leges (‘wetten’) werden uitgevaardigd op initiatief van een Romeinse gezagsdrager, terwijl plebiscita (‘volksbesluiten’) op initiatief van het Romeinse volk werden uitgevaardigd. De rechtskracht van zogeheten edicta (‘edicten’) verschilde van die van wetten in formele zin (leges (‘wetten’) en plebiscita (‘volksbesluiten’)) doordatedicta (‘edicten’), anders dan leges (‘wetten’) en plebiscita (‘volksbesluiten’), slechts konden worden uitgevaardigd met toestemming van de senaat.leges (‘wetten’) en plebiscita (‘volksbesluiten’) slechts door een latere wet (of daarmee strijdige gewoonte) konden worden afgeschaft...

Het staatsrecht van de Romeinse ‘republiek’ was niet gebaseerd op de leer van de machtenscheiding. Integendeel: de soevereiniteit berustte bij één staatsrechtelijk orgaan, te wetende consuls.de praetoren.de volksvergadering (comitia).de senaat. De zogeheten Lex XII Tabularum (‘Wet van de Twaalf Tafelen’) behelst de oudste codificatie van het Romeinse recht. De uitleg (en zelfs de toepassing ervan) is aanvankelijk toevertrouwd geweest aande consuls.de praetor.de voorzitter van de senaat (princeps senatus).het priestercollege (collegium pontificum). De belangrijkste bron van het Romeinse recht, naast wetten in formele zin (zoals leges en plebiscita), was ten tijde van de Romeinse ‘republiek’de gewoonte (consuetudo).de rechtspraak.het senaatsbesluit (senatus consultum).het praetorische recht (ius praetorium). Het Romeinse recht bestaat, zo leert ons Gaius, deels uit ius civile, deels uit ius gentium. Onder het laatste begreep hij in deze tegenstellingwetten in formele zin.alle geschreven recht.het ongeschreven recht dat de rede voorschrijft.het internationaal publiek recht. Onder een zogeheten ‘rescript’ (rescriptum) van de Romeinse keizer verstaat meneen algemeen verbindende verordening.een uitspraak in hoger beroep.een rechtsgeleerd advies.een ambtelijke richtlijn. Welke der onderstaande beroemde Romeinse juristen behoorde NIET tot de groep geleerden uit wier werken door de codificatiecommissie van Justinianus werd geput bij de vervaardiging van de Digesten?Gaius....

Gedurende de periode in de Romeinse geschiedenis die bekend staat als de ‘koningstijd’ werd, naar het eenstemmige oordeel van de Romeinse kroniekschrijvers, de koning opgevolgd doordegene die door de volksvergadering was gekozen.zijn oudste zoon.degene die door de senaat was aangewezen.zijn testamentaire erfgenaam. Ten tijde van de Romeinse ‘Republiek’ kon de rechtskracht van een ‘wet in formele zin’ (lex of plebiscitum) worden beperkt dooreen ‘edict’ (edictum) van een ‘volkstribuun’ (tribunus plebis).een contrair besluit van het college van staatspriesters (pontifices).een contrair senaatsbesluit (senatus consultum).een ‘edict’ (edictum) van een magistraat ‘met souverein gezag’ (cum imperio). De vertaling ‘volkstribuun’ voor een Romeinse tribunus plebis is misleidend, omdat hijslechts met toestemming van de senaat wetten kon uitvaardigen die bindend waren voor het gehele volk.niet het gehele Romeinse volk vertegenwoordigde.slechts met toestemming van een consul wetten kon uitvaardigen die bindend waren voor het gehele volk.niet de senaat vertegenwoordigde. Rechtsvorming door middel van wetgeving in formele zin (leges of plebiscita) heeft in het Romeinse privaatrecht ná de uitvaardiging van de ‘Wet van de Twaalf Tafelen’ (Lex XII Tabularum) een betrekkelijk ondergeschikte rol gespeeld. Dit vindt, onder meer, zijn verklaring in het feit dat in de rechtsvorming een belangrijke rol was toebedeeld aanhet natuurrecht (ius gentium).de vonnissen van rechters.de redelijkheid en billijkheid (bona fides) die altijd tussen...

In de hiërarchie van de Romeinse rechtsbronnen gedurende de keizertijd stondeen edict van een Romeinse magistraat bóven het ius civlile.Het ius civile naast het ius gentium.het ius civile bóven het ius gentiumeen edict van een Romeinse magistraat onder het ius civile. Het gezag van ‘keizer’ Augustus , de stichter van het zogeheten ‘principaat’ berustte constitutioneel op het geven dat hijaltijd het consulaat bekleeddeb. voorzitter van de senaat (princeps senatus) was.c. tot dictator van het leven was benoemdd. was bekleed met de ‘bevoegdheid van een volkstribuun’ (tribunicia potestas) Het verschil tussen een zogeheten ‘plebisciet’ en een zogenoemde ‘lex’ was ná de les hortensia (286 v. Chr.) gelegen in het gegeven dateen plebisciet slechts verbindend was voor plebejers, niet voor patriciërseen plebisciet, evenals een lex, voor het gehele Romeinse rijk verbindend was, zonder dat patriciërs daaraan hadden meegewerkteen lex slechts verbindend was voor patriciërs, niet voor plebejersplebiscieten slechts met voorafgaande toestemming door de senaat verbindend waren voor het gehele Romeinse volk Welke der onderstaande Romeinse staatsrechtelijke organen had gedurende de periode van de Romeinse republiek géén wetgevende bevoegdheidDe Romeinse volksvergadering (comita)de vergadering van de plebejers (consilum plebis)De stadspraetor (praetor urbanus)De senaat Het zogeheten recht der volkeren (ius gentium) is voornamelijk ontwikkeld inde rechtspraak van de Romeinse iudex privatusde wetgeving van de...

Welke der onderstaande Romeinse rechtsbronnen werd niet tot het ius civile, maar tot het ius honorarium (of ius praetorium) gerekend?De gewoonte (mos of consuetudo).De ‘plebiscieten’ (plebiscita).De algemeen verbindende besluiten van de senaat (senatus consulta).Het ‘Eeuwig Edict’ (edictum perpetuum). Welke der onderstaande bekende Romeinse juristen behoorde tijdens zijn leven NIET tot de gezaghebbende rechtsgeleerden, aan wier geschriften een soort wettelijke status was verbonden?PapinianusUlpianusPaulusGaius De Codex Theodosianus behelst de codificatie van (een gedeelte van)het ‘juristenrecht’het gewoonterechthet ‘keizerrecht’het ius praetorium (of honorarium) De Romeinse keizers begaven zich bij hun rechtscheppende activiteiten ook op een terrein dat behoorde tot de competentie van de Romeinse rechtsgeleerden. Het gaat daarbij om hunedictamandatadecretarescripta De tegenstelling tussen het ‘juristenrecht’ (Ius) en het ‘keizerrecht’ (Leges) beheerste niet langer de rechtsbronnenleer van het Romeinse recht na de uitvaardiging vande ‘Citeerwet’ (lex citandi) van 426de Codex Theodosianus (435)de eerste Codex Justinianus (529)de Digesten (533) Welk der onderstaande onderdelen van Justinianus codificatie geldt als één keizerlijke constitutie, zodat de interpretatie-regel lex posteriour derogat legi priori (de latere wet gaat voor de oudere) daarin niet kan worden toegepast?De eerste Codex JustinianusDe NovellenDe DigestenDe ‘tweede herziene lezing van de Codex Justinianus ...