TentamenTips bij Zelf Leren Schrijven van Van der Molen - 5e druk

Hoe voorzie je een wetenschappelijke tekst van een goede algemene structuur? - TentamenTips 1

• Een goede tekst heeft een goede algemene structuur. Zorg voor een duidelijke en logische indeling. Gebruik titels en kopjes, schrijf een inleiding waaruit snel blijkt waar je tekst over gaat, geef aan wat je doel is: wat wil je vertellen? In een literatuurverslag geef je informatie die leidt tot het antwoord op je centrale vraagstelling.

• Een van de belangrijkste schrijfvaardigheden is het opbouwen van alinea’s. Zorg dus voor een weldoordracht, samenhang geheel van alinea’s en een goede overgang tussen alinea’s.

• De titel moet alle inhoudelijke elementen uit je tekst bevatten. Zorg dus voor een niet te algemene titel.

• Kopjes moeten goed aangeven wat je in de daaropvolgende tekst bespreekt. Lees de inhoudelijke tekst nog eens door en beoordeel of het kopje passend is. Beschrijft deze daadwerkelijk waar het over gaat? Kies niet voor algemene kopjes als ‘inleiding’, ‘midden’ en ‘slot’.

• Zorg ervoor dat uit de structuur van je tekst de antwoorden op de volgende vragen blijken: Wat is het onderwerp? Wat is de hoofdvraag? Wat is het antwoord op de hoofdvraag? Lezers verwachten in de inleiding de introductie van je hoofdvraag en in de conclusie het antwoord hierop.

• Let erop dat elke alinea slechts één onderwerp behandelt.

• Besteed voldoende aandacht aan de eerste twee zinnen en de laatste zin, deze zijn het belangrijkst. Zorg ervoor dat de eerste zin een overgangszin betreft of een nieuw onderwerp inleidt en de tweede zin over dit onderwerp gaat. In de laatste zin geef je de conclusie of een aanwijzing voor het onderwerp in de volgende alinea. De middelste zinnen bevatten informatie over het onderwerp.

• Als de eerste alineazin een overgangszin betreft, gebruik je een woord als ‘dus’ als verwijzing naar de vorige alinea. In de laatste zin gebruik je bijvoorbeeld ‘daarom’ om een conclusie aan te geven.

• Zorg ervoor dat alinea’s niet te lang (een halve pagina) en niet te kort (één zin) zijn. Bespreek je in lange alinea’s bespreken misschien te veel onderwerpen of irrelevante informatie? Kun je in een korte alinea meer uitleg geven? 

Wat is een wetenschappelijk review-artikel? - TentamenTips 2

• Een wetenschappelijk artikel is meestal een empirisch artikel of een wetenschappelijk review-artikel. Zorg ervoor dat je het verschil hiertussen kent. Een empirisch artikel presenteert uitgevoerd onderzoek. In een wetenschappelijk review-artikel evalueer je eerdere publicaties op kritische wijze en vat je de actuele stand van onderzoek samen.

• Begin niet meteen met schrijven. Neem de tijd voor een goede voorbereiding. Zoek eerst naar relevante wetenschappelijke literatuur en lees deze grondig. Bedenk hoe je de gevonden informatie gaat verwerken ter beantwoording van je hoofdvraag.

• Een wetenschappelijk review-artikel bestaat uit een aantal elementen. Zorg ervoor dat er geen ontbreekt in je tekst. Controleer of je aandacht besteedt aan het: definiëren en verduidelijken van het probleem, samenvatten van eerder onderzoek (zodat de lezer op de hoogte is van de stand van zaken), identificeren van inconsistenties, tegenstellingen, hiaten en relaties in de literatuur, en aanbevelen welke stap(pen) genomen moet(en) worden om tot een oplossing van het probleem te komen.

• Er zijn verschillende vormen van review-artikelen: een betogende review, een kritische review, een methodologisch review, een theoretische review en een systematische review. Zorg dat je deze en de verschillen ertussen kent. Deze reviews verschillen in doel en methode.

• Welk type review je ook schrijft, een systematische benadering volgen is altijd verstandig. Gebruik voor het selecteren van bronnen specifieke en duidelijke criteria. Hierdoor voorkom je bias en het maakt je review reproduceerbaar.

• Bedenk dat je bij het schrijven van een review-artikel drie fases doorloopt en dat je voor elke fase voldoende tijd neemt. Dit zijn: de voorbereiding, het schrijven, en de revisie en afwerking. Vaak is er onvoldoende tijd over voor de revisie van het artikel, terwijl dit een belangrijke fase is. Maak gebruik van een tussendeadline om dit te voorkomen.

• De schrijffase begin je met het samenvatten van de hoofdpunten van de bestudeerde literatuur. Maak je geen zorgen over de taalkundige kant, dit komt later pas. Let erop dat je vanaf het begin bijhoudt waar je informatie vandaan komt en dat je eigen bewoordingen gebruikt.

• Besteed in de revisiefase aandacht aan het verbeteren van alle belangrijke punten waarop je werk beoordeeld zal worden: inhoud, logische lijn in de argumentatie, spelling, grammatica, interpunctie, lay-out en overige vormvoorschriften. Het is aan te raden je werk een paar dagen te laten liggen en er dan met een frisse blik naar te kijken. Vraag ook anderen om je werk je lezen: is het voor hen duidelijk en welke kritiek hebben ze erop? 

Hoe bereid je je goed voor op het schrijven van een wetenschappelijk artikel? - TentamenTips 3

• Doorloop voor een goede voorbereiding op het schrijven van een wetenschappelijk review-artikel de volgende stappen: oriënteren op het onderwerp, een goed zoekprofiel opstellen en passende zoekmethoden toepassen. Zorg ervoor dat je weet welke theorieën er zijn, wat relevante begrippen zijn en wat de belangrijke onderzoeksbevindingen zijn.

• Let op je gebruik en de kwaliteit van bronnen. Er zijn twee soorten: primaire en secundaire bronnen. Baseer je artikel voornamelijk op primaire bronnen, hierin zijn originele theorieën en onderzoeksresultaten te vinden. Bijvoorbeeld artikelen in wetenschappelijke tijdschriften. In secundaire bronnen wordt primaire literatuur besproken, deze zijn handig als je je nog aan het oriënteren bent op een onbekend onderwerp.

• Voordat je begint te zoeken naar literatuur, stel je een zoekprofiel op. Gebruik relevante zoektermen en synoniemen hiervan wanneer je een database gebruikt. Verbanden geef je aan met OR of AND. OR: woordvarianten vinden. AND: zoektermen die samen voorkomen in publicaties. Multidisciplinaire databases die je kunt gebruiken zijn bijvoorbeeld Scopus en Web of Science.

• Houd het volgende stappenplan aan bij het zoeken naar wetenschappelijke artikelen. Schrijf je (voorlopige) centrale vraag uit. Noteer de belangrijkste begrippen, concepten en variabelen in deze vraag en vertaal ze in zoektermen: synoniemen, nauwere of bredere termen en varieer met spelling. Maak een combinatie van zoektermen en booleaanse operatoren. Met behulp van haakjes kun je de volgorde van de combinaties aangeven.

• Beoordeel of je een passend zoekprofiel hebt gebruikt aan de hand van het aantal zoekresultaten. Ruim 5000 resultaten betekent dat je zoekprofiel te breed is. Krijg je er maar een paar, dan is het te nauw. Een te breed zoekprofiel los je bijvoorbeeld op door je onderwerp nauwkeuriger af te bakenen: splits deze op in deelonderwerpen.

• Met gebruik van de sorteeropties van databases. Zo krijg je de belangrijkste artikelen. ‘Sort by Relevance’: artikelen waarin de meeste zoektermen voorkomen. ‘Sort by Date’: meest recente artikelen. ‘Sort by Cited by’: meest geciteerde artikelen.

• Bij het gericht zoeken naar literatuur, is het aan te bevelen een combinatie van de systematische methode en de sneeuwbalmethode te maken. Het systematisch in kaart brengen van alle relevante literatuur kost veel tijd, maar is wel het meest volledig. Conform de sneeuwbalmethode wordt een door jezelf geselecteerd artikel als uitgangspunt van je zoektocht genomen. Aan de hand van de referentielijst van dit artikel kun je achteruit zoeken in de literatuur. Dit heeft nadelen: de literatuur is ouder dan je bron en je moet veel literatuur lezen. Het is ook mogelijk om nieuwere artikelen te zoeken die naar je bronartikel verwijzen. In Scopus gebruik je dan de ‘Citation Network’- optie.

• Beoordeel de kwaliteit en het belang van een tijdschrift aan de hand van de JIF of SJR. JIF: Journal Impact Factor. Hoe hoger deze factor is, hoe vaker de artikelen uit een wetenschappelijk tijdschrift in andere wetenschappelijke tijdschriften worden geciteerd. Scopus hanteert de SJR: SCImago Journal Rank, welke kijkt naar de hoeveelheid citaties binnen een vakgebied en de bron ervan.

• Documenteer je zoekproces nauwkeurig en tijdig. Benoem: de gebruikte procedures en zoektermen voor het zoeken van literatuur, de raadpleegde databases, de gebruikte exclusie- en inclusiecriteria, de wijze waarop je de relevantie van de literatuur hebt beoordeeld (volledige artikel gelezen of bijvoorbeeld eerst samenvattingen?), de criteria op basis waarvan je de kwaliteit van de literatuur beoordeelt en de overwegingen of criteria op basis waarvan de definitieve selectie van de literatuur is gemaakt.

• Houd tijdens het zoeken naar literatuur een zoeklogboek bij.  Vermeld hierin hoeveel artikelen bij elke stap gevonden en uiteindelijk geselecteerd zijn. Noteer hierin de zoekdatum, de database(s) waarin je zocht, het zoekprofiel, de gebruikte zoekstrategie (meest geciteerd bijvoorbeeld), limieten (bijvoorbeeld gezocht tussen de jaren 2005-2024) en het aantal gevonden artikelen.

• Bespaar jezelf veel tijd door te beginnen met het lezen van de samenvatting van artikelen. Zo zie je snel of informatie relevant is. Hierin vind je de onderzoeksvraag, het onderzoeksdoel en de belangrijkste bevindingen. Betreft het interessante informatie, lees dan tevens de inleiding en conclusie.

Hoe bouw je een wetenschappelijk review-artikel op? - TentamenTips 4

• Wetenschappelijke review-artikelen hebben allemaal dezelfde standaardstructuur. Zorg daarom dat de volgende vaste onderdelen in je artikel voorkomen: de samenvatting, de inleiding, het middenstuk, de discussie en conclusie, en de referentielijst.

• Bekijk of je wetenschappelijk review-artikel de vorm van een zandloper heeft. Je begint begint met een ruime context, gaat dan naar een concreet onderwerp en eindigt met een vrij algemene beschouwing. De inleiding kondigt het onderwerp in ruime zin aan en eindigt in een centrale vraag. Het middenstuk bevat informatie ter beantwoording van deze vraag. In de discussie en conclusie refereer je weer aan de centrale vraag, worden de voornaamste bevindingen bondig samengevat en uiteindelijk geef je de implicaties van deze bevindingen in ruime zin aan.

• Zorg voor een introductie waarmee je de aandacht van lezers trekt en hen prikkelt te blijven lezen. Je wekt interesse op bij lezers door een prikkelende uitspraak te doen of een boeiend fenomeen te beschrijven. Prikkelende uitspraken zijn bijvoorbeeld een citaat, stelling, opvallend nieuwsbericht of ontstellende cijfers.

• Zorg voor een volledig theoretisch kader. Dit plaatst je eigen onderzoek in het licht van bestaand onderzoek. Geef aan wat reeds bekend is, wat eventueel nog onbekend is of waarover onzekerheid bestaat. Werk de kernconcepten en hun onderlinge verbanden uit. Beschrijf wat de huidige literatuur erover zegt en welke hiaten je bent tegengekomen (tegenstrijdigheden tussen bevindingen van onderzoeken, gebrek aan kennis of aan zekerheid).  

• Bespreek in het middenstuk je deelonderwerpen ter beantwoording van je centrale vraag. Dit kunnen interventies, begrippen of theorieën zijn. Begin het middenstuk met een inhoudelijk overzicht van de literatuur. Deze informatie moet direct relevant zijn voor de hoofdvraag en lezers moeten begrijpen waarom de informatie waardevol is. Beargumenteer waarom je een studie bespreekt en wat de bevindingen betekenen voor de beantwoording van je vraag.

• Let erop dat je niet slechts de bevindingen van relevante studies opsomt, deze moeten in onderling verband worden besproken en geëvalueerd. Beschrijf de verbanden tussen de studies en bespreek de verschillen en overeenkomsten tussen de bevindingen. Geef aan welke eventuele tekortkomingen het reeds uitgevoerde onderzoek kent. Creëer duidelijkheid door signaalwoorden te gebruiken, tussentijdse samenvattingen te geven en nieuwe paragrafen in te leiden.

• Gebruik voor paragrafen of alinea’s andere indelingen. Beschrijf je de theoretische achtergrond, dan is een thematische indeling passend. De tekst wordt dan opgebouwd volgens de deelonderwerpen of thema’s van het kernonderwerp. Bij onderwerpen met een tijdsverloop gebruik je bij voorkeur chronologische indeling gebruiken. Voor het beschrijven van procedures of methoden is de methodische indeling beter geschikt.

• Zorg dat je in het middenstuk de gevonden literatuur op de juiste manier beschrijft en verwerkt. Koppel de literatuur aan je centrale vraagstelling, leg uit welke conclusies men kan trekken uit de bevindingen van verschillende onderzoeken in het licht van de onderzoeksvraag, en welke praktische en theoretische consequenties dat heeft.

• Zorg voor een volledige bespreking van een wetenschappelijk artikel: geef aan waarom je een onderzoek bespreekt, welke hypothese of theorie werd onderzocht, wat de bevindingen waren, hoe het onderzoek werd uitgevoerd, hoe je de bevindingen interpreteert in het kader van je centrale vraag en wat de beperkingen van het onderzoek zijn. 

• Breng structuur aan in je middenstuk door structuuraanduiders te gebruiken: geef een kort overzicht van wat je gaat bespreken, creëer overgangen en geef een tussentijdse samenvatting na afronding van een deelonderwerp. 

• Controleer of je discussie en conclusie eruit zien als een trechter die op zijn kop staat. Deze onderdelen kun je in één onderdeel behandelen. Start smal met een herhaling van de centrale vraagstelling en een korte samenvatting van de belangrijkste bevindingen. Hierna wordt het breder: je interpreteert en bediscussieert je bevindingen. Bespreek de betekenis van je bevindingen voor de bestaande theorie en de praktijk. Geef aan welke onduidelijkheden er nog zijn, en welke beperkingen de bestudeerde onderzoeken en het literatuuronderzoek van jouzelf hebben. Sluit af met onderbouwde en concrete aanbevelingen voor verder onderzoek of verbeterpunten in de praktijk.

• Stel je kritisch op in de discussie en conclusie. Pas op dat je niet slechts een samenvatting geeft van hetgeen je besproken hebt. Doe net alsof je een kritische discussie voert met collega’s over je bevindingen. Zo kun je beperkingen hebben aangetroffen in theorieën of verklaringen: bespreek deze, de implicaties ervan en geef suggesties. Het gaat er niet om dat je andermans werk afbrandt, je moet bijdragen aan de vooruitgang van de wetenschap.

• Bij de discussie en conclusie kun je eveneens structuuraanduider gebruiken. Denk aan het gebruik van signaalwoorden als ‘concluderend’. Geef je een kritische kanttekening, dan kun je een overgangszin gebruiken (‘Ondanks dat de literatuur laat zien dat…, zijn de volgende kritische kanttekeningen te plaatsen.’).

• Eindig je review-artikel met een samenvatting. Hierin geef je een kort overzicht van je inhoudelijke tekst. Lezers die de volledige tekst niet hebben gelezen moeten de samenvatting kunnen begrijpen. Begin met het onderwerp en de vraagstelling of doelstelling. Vermeld daarna de reikwijdte van het artikel: op welk gebied heeft het betrekking en wat zijn de beperkingen ervan? Geef aan hoe je aan de gebruikte informatie bent gekomen. Bij het schrijven van review-artikel heb je middels een literatuurstudie gegevens verzameld. In de samenvatting hoef je niet te refereren. Sluit af met de belangrijkste conclusie(s), maximaal drie tot vijf. Probeer maximaal 250 woorden aan te houden. Vermeld geen: nieuwe informatie, afkortingen en lastige termen zonder uitleg en citaten. Vermeld niet wat je gaat bespreken, de samenvatting betreft enkel je bevindingen en conclusies.

Meer TentamenTips - Hoofdstuk 5 t/m 9 (Exclusief voor wie volledige online toegang heeft)

• Ben je aangesloten bij JoHo, log dan in en lees hieronder verder voor tentamentips bij hoofdstuk 5 t/m 9
• Nog niet aangesloten, sluit je dan eerst hier aan.