Deze samenvatting is gebaseerd op het studiejaar 2013-2014. Bevat 20 meerkeuzevragen en 5 open vragen met antwoordindicatie bij dit blok

Stamplijst Anatomie

De hersenzenuwen

Oefententamen 2010-2011

DEEL 1 Multiple Choice

Vraag 1.

Welke van de genoemde agonisten in table 1 heeft de hoogste intrinsieke activiteit op de β₂-adrenerge receptor?

a. agonist A en B

b. agonist A

c. agonist B

d. deze activiteit kan niet worden bepaald uit de table

vraag 2.

Welke van de genoemde agonisten in tabel 1 heeft de grootste werkingssterkte als het gaat om het verhogen van de weerstand in perifere bloedvaten?

a. agonist A en B

b. agonist A

c. agonist B

d. geen van beiden

vraag 3.

welke van de genoemde agonisten in tabel 1 is non-selectief voor de adrenerge receptor?

a. agonist A en B

b. agonist A

c. agonist B

d. geen van beiden

vraag 4.

het parasympathicolyticum atropine is een stof die voorkomt in verschillende planternsoorten. Het al dan niet opzettelijk binnenkrijgen van atropine is een relatief veel voorkomende vergifting, vooral bij kinderen. Welk van de onderstaande symptomen kunnen optreden bij een acute vergiftiging met atropine?

a. veel speekselproductie + versnelde hartslag (tachycardia)

b. veel speekselproductie + verlaagde hartslag (bradycardie)

c. droge mond + versnelde hartslag (tachycardie)

d. droge mond + verlaagde hartslag (bradycardie)

vraag 5.

welke van de onderstaande farmaca gebruikt u als tegengif bij een atropinevergiftiging

a. de β₁-blokker metoprolol

b. de β₁-adrenoceptor agonist dobutamine

c. de muscarine receptor antagonist ipratropium

d. de choline-esterase remmer fysostigmine

vraag 6.

Een patient met astma bronchiale gebruikt ter symptomatische behandeling van bronchospasmen de B-adrenoreceptor agonist sabutamol. Gelijktijdig gebruik van welk van de onderstaande middelengroep kan een verhoogd risico op cardiovasculaire bijwerkingen zoals tachycardie en hypertensie geven?

a. MAO-remmers

b. B-blokkers

c. SSRIs

d. parasympathicomimetica

vraag 7.

Benzodiazepinen worden gebruikt bij de farmacotherapeutische behandeling van angst en epilepsie. Wat is het farmacologische werkingsmechanisme van benzodiazepinen?

a. stimulering van de GABA_A-receptoren in de hersenen

b. stimulering van de synthese van GABA in de hersenen

c. blokkade van de glutamaat (NMDA)-receptoren in de hersenen

d. stimulering van de afbraak van glutamaat in de hersenen

vraag 8.

Behandeling van de ziekte van Parkinson gebeurt onder andere met levodopa. Aan de hand van welk werkingsmechanisme leidt de behandeling met levodopa tot een vermindering van de symptomen van de ziekte.

a. levodopa wordt enzymatisch afgebroken tot dopamine waardoor de dopaminerge neurotransmissie in de hersenen gestimuleerd wordt.

b. lecodopa bootst de werking van dopamine op de dopamine D₂ receptor na waardoor de dopaminerge neurotransmissie in de hersenen gestimuleerd wordt

c. levodopa stimuleert de enzumatische synthese van dopamine waardoor de

dopaminerge neurotransmissie in de hersenen gestimuleerd wordt.

d. levodopa remt de enzymatische afbraak van dopamine waardoor de dopaminerge

neurotransmissie in de hersenen gestimuleerd wordt.

Vraag 9.

Cimetidine (antihistaminicum) verhoogt de plasmaconcentratie van tricyclische antidepressiva (TCA) en verergert heirmee de anticholinerge bijwerkingen van deze antidepressiva. Leg uit om welke interactie het hier gaat.

a. cimitidine remt de absorptie van TCA in het maag-darmkanaal

b. cimetidine is een niet-competitieve antagonist van serotonine- en noradrenaline

heropname sites.

c. cimitidine is een sterke remmer van het CYP450-enzymsysteem (CYP2D6)

d. cimitidine versterkt de presystemische metabolisering van TCA in het maag

darmkanaal.

Psychiatrie.

Vraag 10.

Aan welke DSM-IV stemmingsstoornis lijdt een patiënt die 3 jaar geleden een depressieve episode heeft gehad en die u nu ziet met sinds 2 ½ week een sombere stemming, anhedonie, angst, slaapstoornissen, gewichtsvelies, suïcide gedachten en onrust? Zijn vader is bekend met een bipolaire I stoornis.

a. bipolaire I stoornis

b. bipolaire II stoornis

c. depressieve stoornis eenmalig

d. depressieve stoornis recidiverend

vraag 11.

Welke van de volgende symptomen passen niet bij een manische epidose?

a. Gedachtenvlucht

b. afname doelgerichte activiteit

c. verminderd vermogen tot nadenken of concentratie

vraag 12.

Een vrouw van 65 jaar meldt zich bij haar huisart in haar woonplaats. Ze spreekt van somberheids klachten, is vaak snel geprikkeld en heeft moeite met slapen. Vooral inslapen en doorslapen geven vaak problemen. Het plezier in dingen doen en het vermogen om interesse te tonen en te genieten van allerlei dingen is sterk verminderd. Zelfs dingen die ze vroeger met plezier deed, trekken nier meer haar interesse. Ook is de eetlust verminder, maar er is geen gewichtsverlies. De klachten zijn langzaam begonnen in de maanden na het onverwachts overlijden van haar man. Als arts denkt u aan:

a. een rouwreactie, hetgeen een logische reactie is op de dood van haar man

b. een depressie omdat de somberheids klachten al maanden aanwezig zijn en er

ook sprake is van verminderde interesse en plezier

vraag 13.

Stelling I: de prevalentie van schizofrenie is ongeveer 0.1%

a. Stelling I is juist

b. Stelling I is onjuist

vraag 14.

Stelling II: akoestische hallucinaties zijn de meest voorkomende hallucinaties bij schizofrenie;

a. Stelling II is juist

b. Stelling II is onjuist

vraag 15.

Stelling III: Neologismen vallen onder de formele denkstoornissen

a. stelling III is juist

b. stelling III is onjuist

vraag 16.

a. Stelling IV is juist

b. stelling IV is onjuist

Vraag 17.

Stelling V: over het algemeen verdwijnen tijdens behandeling met antipsychotica eerst de wanen en vervolgens de hallucinaties

a. Stelling V is juist

b. Stelling V is onjuist

vraag 18.

Stelling VI: als de ene helft van een monozygote mannelijke tweeling schizofrenie heeft, is de kans dat de andere helft ook schizofrenie ontwikkelt, ongeveer 75%.

a. Stelling VI is juist

b. Stelling VI is onjuist

vraag 19.

Welke van de onderstaande klachten of symptomen hoort NIET bij een paniekaanval?

a. gevoel van vervreemding

b. hartbonzen

c. tintelingen

d. Krachtsverlies

vraag 20.

Welke van de onderstaande kenmerken is een criterium om van een paniekstoornis te mogen spreken?

a. anticipatieangst

b. duur van meer dan 6 maanden

c. stijding van de systolische bloeddruk

d. familiaire belasting

vraag 21.

Verschillende lichamelijke aandoeningen kunnen een angststoornis veroorzaken:

Welke hoort daar NIET bij?

a. astma

b. hypoglycaemie

c. hypertensie

d. postcontusioneel syndroom

vraag 22.

Welke vorm van hersenstimulatie wordt specifiek onderzocht voor obsessief-compulsieve stoornis

a. DBS

b. ECT

c. ICS

d. TMS

vraag 23.

Welke neurotransmitter wordt bij de medicamenteuze behandeling van de obsessief-compulsieve stoornis gestimuleerd?

a. acetylcholine

b. dopamine

c. noradrenaline

d. serotonine

vraag 24.

EMDR (‘eye movement desensitization and reprogramming’) is een specifieke behandeling voor:

a. obsessief-compulsieve stoornis

b. sociale fobie

c. gegeneraliseerde angststoornis

d. posttraumatisch stress-stoornis

Fysiologie

Vraag 25.

Welke uitspraak is juist?

Een actiepotentiaal:

a. wordt in een inhiberend neuron tot stand gebracht door een inhiberende

postsynaptische potentiaal (IPSP)

b. blijft in neuronene onveranderd in grootte van het begin tot het einde van het

axon

c. heeft in elk prikkelbaar weefsel dezelfde vorm en grootte omdat het een ‘alles of niets’ verschijnsel is

d. is het gevolg van een toename van de Na⁺-concentrait ein de cel door het openen van spanningsafhankelijke Na⁺-kanalen

vraag 26.

Spanningsafhankelijke K⁺-kanalen zijn belangrijk voor de repolarisatiefase van actiepotentialen. Stel, een utatie leidt tot minder activatie van deze K⁺-kanalen tijdens de actiepotentiaal dan normaal. Welk effect verwacht u van de mutatie:

a. De prikkeldrempel van het neuron wordt lager

b. de rustmembraanpotentiaal wordt negatiever

c. de duur van de actiepotentiaal wordt langer

d. de actiepotentiaal wordt kleiner in ampliude

vraag 27.

De absoluut refractaire periode na een actiepotentiaal wordt voornamelijk veroorzaakt door:

a. toegenomen activatie van K⁺-kanalen

b. de inactivatie van Na⁺-kanalen

c. een meer negatieve memebraanrustpotentiaal

d. verhoging van de membraanweerstand

vraag 28.

Hoe kleiner de diameter van een axon, hoe trager de AP-voortgeleiding over het axon. Welke verklaring van dit fenomeen is juist?

a. de membraanweerstand wordt kleiner, daardoor meer ‘lek’ van ionstroom

b. het aantal ionkanalen in de membraan wordt kleiner bij afnemende diameter

c. de intracellulaire weerstand van axonen wordt groter bij afnemende diameter

d. het aantal ionkanalen in de membraan wordt kleiner bij afnemende diameter.

vraag 29.

Welke uitspraak is juist?

Een exciterende postsynaptische potentiaal (EPSP) in de neuronale synaps.

a. is in aamplitube afhankelijk van de extracellulaire Ca²⁺-concentratie

b. wordt niet beïnvloed door blokkade van transmittergestuurde ionkanalen

c. wordt gevolgd door een refractaire periode van postsynaptische-receptorkanalen

d. heeft altijd dezelfde amplitude als een eindplaatpotentiaal in zenuw-spiersynapsen

vraag 30.

U duwt met veel moeite de auto van de buurman aan. De activiteit van uw spieren bestaat voornamelijk uit:

a. isotone concentraites

b. incomplete tetanische contracties

c. onwillekeurige contracties

d. isometrische contraties

Neurologie

vraag 31.

Een 53-jarige man heeft sinds 1 maand in toenemende mate last van onduidelijk, ongearticuleerd spreken, schietende bewegingen van de ogen (met een snelle en langzame fase). Bij onderzoek vindt u dat hij de linker wijsvinger niet meer vlot precies op zijn neus kan zetten en dat hij met de linker arm geen snel alternerende bewegingen meer kan maken. Een waarschijnlijke lokalisatie van de afwijking is in.

a. de vermis van het cerebellum

b. rechter hemisfeer van het verebellum

c. linker hemisfeer van het cerebellum

vraag 32.

Wat is de naam voor het niet kunnen maken van snel alternerende bewegingen?

a. disdiadochokinesie

b. hypokinesie

c. ataxie

vraag 33.

Bij een afwijking van het cerebellum kan een van de volgende symtomen optreden:

a. rigiditeit

b. dysarthrie

c. dysfasie

vraag 34.

Bij een 61-jarige man wordt het volgende vastgesteld: een afhangend bovenooglid rechts, en een verkleinde pupil rechts. Er is aan de rechterzijde iets mis met de:

a. NII

b. NIII

c. NVII

d. sympaticus

vraag 35.

Wat is de medische term voor het afhangen van een bovenooglid?

a. Ptosis

b. Nystagmus

c. anisocorie

d. myotonie

vraag 36.

Een 56 jarige manager bemerkt tijdens het teamoverleg dat hij plotseling krachtverlies en tintelingen in beide benen krijgt. Hij heeft geen last van de armen. Op weg naar het ziekenhuis blijkt hij ook incontinent te zijn voor urine. Op grond van deze gegevens acht u de volgende lokalisatie van de aandoening het meest waarschijnlijk:

a. de hersenstam

b. het myelum op sacraal niveau

c. het myelum op lumbaal niveau

d. he myelum op cervicaal niveau

vraag 37.

De aard van de afwijking bij de 56 jarige manager is waarschijnlijk:

a. ontsteking

b. vasculair

c. erfelijk

d. degeneratief

vraag 38.

Een 32-jarige vrouw krijgt een aanval die begint met schokken van de linker arm, na ongeveer 2 minuten gevolgd door ritmisch en symmetrisch schokken van beide armen en benen en bewustzijnsverlise. Dit duurt ongeveer 5 minuten. Er is geen incontinentie en geen tongbeet. Na de aanval is de vrouw nog enkele uren suf. Dit is waarschijnlijk een:

a. syncope met schokken van armen en benen

b. fovaal epileptisch insult gevolgd door een syncope

c. primair gegeneraliseerde epileptische aanval

d. secundair generaliserende epileptische aanval

vraag 39.

Behandeling van epilepsie kan door middel van:

a. Serotonine re-uptake blokkers

b. Benzodiazepines

c. Cholinergica

d. Dopaminergica

vraag 40.

Een 16-jarige skateboarder komt tijdens een sprong ten val en slaat met de linkerkant van zijn hoof tegen het beton. Hij droeg geen helm, maar gelukkig lijkt het mee te vallen, hij heeft slechts een klein schaafwondje op zijn slaap. Maar na ongeveer 45 minuten raakt hij bewusteloos. Op grond van dit verhaal denk je aan:

a. een gebarsten aneurysma in de cirkel van willis

b. een gescheurde ankervene

c. een ruptuur van de a. meningea media

vraag 41.

Bij een blikparese naar links kan de laesie zich bevinden in:

a. het rechter frontaal blikcentrum

b. de rechter nucleus abducens. Hierdoor kan de linker nucleus oculomotorius niet meer aangestuurd worden.

c. de rechter PPRF

vraag 42.

Een 66 jarige man heeft bemerkt dat hij in het afgelopen jaar steeds meer moeite krijt met bewegen. Zijn spraak is zachter geworden en de articulatie slechter. Zijn handen vertoenen een tremon die verdwijnt als hij routine taken met zijn handen uitvoert. Er is iets mis met:

a. het cerebellum

b. het cortex cerebri

c. het cervicale myelum

d. het extrapiramidale systeem

vraag 43.

De aard van de aandoening in vorige vraag is waarschijnlijk:

a. een tumor

b. een ontsteking

c. degeneratief

d. vasculair

vraag 44.

Welke van de volgende bevindingen bij het neurologisch onderzoek past niet bij zwakte van centrale origine?

a. hypertonie

b. éénzijdigheid

c. voetzoolreflex volgens Babinski

d. hyporeflexie

vraag 45.

Een voorheen gezonde 30-jarige man krijg in de loop van 2 weken tintelingen met hypalgesie in voeten en ondeerbenen, zwakte in de benen en aremen, en een areflexie. De afwijking is gelokaliseerd in:

a. de zenuwen

b. de hersenstam

c. het cervicale myelum

vraag 46.

De aard van de afwijking bij deze dertig jarige man is waarschijnlijk:

a. ontsteking

b. degeneratief

c. ergelijk

d. vasculair

vraag 47.

Een voorheen gezonde vrouw van 45 jaar krrijgt zeer plotseling een zeer hevige hoofdpijn. Bij onderzoek is zij licht suf zonder andere afwijkingen. De meest waarschijnlijke oorzaak is:

a. een hersenvliesontsteking

b. een intracerebrale bloeding

c. een subarachnoïdale bloeding

d. een cerebellaire bloeding

vraag 48.

Als van beide ogen de temporale helft van het gezichtshelft is uitgevallen zit de laesie in:

a. het chiasma opticum

b. de loop van meyer

c. de tractus opticus

vraag 49.

Wanneer de tong naar rechts wordt uitgestoken, kan er sprake zijn van een functiestoornis van de:

a. n. hypoglossus links

b. n. hypoglossus rechts

c. n. glossopharyngeus links

d. n. glossopharyngeus rechts

vraag 50.

Een 67-jarige vrouw bemerkt dat zij plotseling haar rechter arm en been niet meer kan bewegen. Bij onderzoek is er een spierzwarte in rechter arm en been en een voetzoolreflex in extensie (babinski). Er zijn geen sensibiliteitsstoornissen. Wat is de mees waarschijnlijke lokalisatie van de afwijking?

a. ventraal in het mesencephalon, links

b. capsula interna, links

c. cerebrale hemisfeer, corticaal, links

vraag 51.

Welke van de volgende verschijnselen kan je nog meer bij deze 67-jarige vrouw verwachten?

a. dysfasie

b. spierzwakte aangezichtsspieren rechts

c. afhangende mondhoek links

vraag 52.

propriocepsis betekent het waarnemen van:

a. temperatuur

b. oppervlakkig strijken over huid

c. spierspanning

DEEL 2 Anatomie

Vraag 1 ( 4 ptn)

Hiernaast ziet u een gedeelte van de wervelkolom (lumbaal/sacraal) van een kind met spina bifida. De * geven aan waar het defect in de wervelkolom gelegen is.

1. Welk deel van de wervel is niet volledig

gevormd?

2. Uit welke embryologische structuur worden de

wervels gevormd?

3. Uit welk kiemblad ontwikkelt zich het

zenuwstelsel?

4. De differentiatie tot neuraal weefsel wordt veroorzaakt door inducerende substanties geproduceerd door?

Vraag 2 ( 4 ptn)

In onderstaand figuur ziet u 4 voorkomende variaties in de cirkel van Willis.

Figuur

Benoem de arteriën 1 t/m 4

Vraag 3 (8ptn)

Geef in de linker figuur zo duidelijk mogelijk aan:

1. Sulcus centralis

2. Sulcus lateralis

3. Lobus frontalis

4. Lobus occipitalis

5. Het corticale gebied dat zich bezighoudt met het ‘waar’, waarbij beweging en ruimtelijke oriëntatie een belangrijke rol spelen.

In de rechter figuur ziet u een lateraal aanzicht van de hersenen met op 2 plaatsen een infact (pijlen).

1. In het verzorgingsgebied van welke arterie(n) zijn deze infarcten gelokaliseerd?

2. welke uitvalsverschijnselen verwacht u bij een dergelijk infarct?

Vraag 4 (14 ptn)

Bij het diagnostisch onderzoek vind u bij patiënte T een parese en uitval van de vitale sensibiliteit vanaf het navelgebied. Verder vind u geen uitvalsverschijnselen.

1. Op grond van de uitvalsverschijnselen verwacht u de laesie ter hoogte van ruggenmergsegment:

2. Teken een ruggemergsegment en geef hierin aan:

3. Dorsale hoorn

4. Ventrale hoorn

5. Indien er zich op dit niveau ook een laterale hoorn bevindt teken die dan ook

6. Readix dorsalis

7. Radix ventralis

8. Spinale ganglion

9. Nervus spinalis

3. Geef ook de ascenderende en descenderende baansystemen met naam in de tekening aan.

4. Geef vervolgends ook oz nauwkeurig mogelijk in uw tekening door middel van arcering of met een kleurtje aan waar de laesie bij patiente T gelokaliseerd zal zijn.

5. gesteld dat er een laterale hoorn op dit niveau aanwezig is, welke neuronen bevinden zich hier dan (wees zo nauwkeurig mogelijk):

Vraag 5 (11 ptn)

Hiernaast ziet u een mediaal infarct in de pons.

1. Geef 2 (uitvals)verschijnselen welke u zou kunnen verwachten op grond van laesie (beschadiging) van de mediaal verlopen baansystemen.

Geef hierbij aan welk baansysteem het betreft en of de (uitvals)verschijnselen ipsilateraal (links) of contralateraal (rechts) zijn.

2. Een dergelijk infarct kan ontstaan na occlusie van:

3. Als door het infarct de n. abducens aangedaan is, welke uitvalsverschijnselen kunt u dan verwachten en aan welke zijde?

4. Als door het infarct de motorische kernen van de nucleus abducens aangedaan is, welke uitvalsverschijnselen kunt u dan verwachten en aan welke zijde? Leg uit waarom.

Vraag 6 (11ptn)

In onderstaande figuur is rechts een bloeding te zien en links een lacunair infarct (pijl).

1. In welke structuren ligt dit lacunaire infarct?

2. Geef in de figuur met behulp van de aangegeven nummering de volgende structuren aan:

3. Capsula interna

4. Corpus callosum

5. Insula

6. Nucleus caudatus

7. Nervus opticus

3. Welke is de belangrijkste voedende arterie van de capsula interna?

4. Waar maakt de nucleus caudatus deel van uit?

5. welk gezichtsveld treedt op na beschadiging van de radiatio optica in de temporaalkwab (de loop van Meyer)? Teken dit ook in onderstaande figuur.

Naam van het gezichts defect:

DEEL 3 Fysiologie

Vraag 1 (4 ptn)

a.

nierinsufficientie kan leiden tot een forse toename van de extracellulaire K⁺-concentratie, ofwel hyper-kalemie. Dit kan aanleiding geven tot ‘hyper-kalemische paralyse’, een ziektebeeld met perioden van onwillekeurige contracties, spierzwakt en verlamming.

Leg uit hoe toegenomen extracellulaire K⁺-concentraties aanleiding kunnen geven tot deze verschijnselen. Gebruik daarbij de begrippen K⁺-evenwichtspotentiaal, membraanrustpotentiaal, prikkeldrempelpotentiaal en inactivatie van spanningsafhankelijke Na⁺-kanalen.

Tip; bij ernstige hyperkalemie is de membraanrustpotentiaal van (motor)neuronen en spieren aanzienlijk minder negatief dan normaal (leg in uw antwoord eerst uit waarom dat zo is).

b.

Wat is de rol van Ca²⁺- ionen, troponine en tropomyosine bij kruisbrugvorming tussen de ‘sliding filaments’ in skeletspier?

c.

Hydrolyse van ATP maakt ktuisbrugvorming en contractie van dwarsgestreepte spieren mogelijk. De aanwezigheid van ATP is echter ook van belang bij het weer kunnen ontspannen van de spiervezels.

Beschrijf in een paar woorden in welk opzicht.

DEEL 4 Farmacologie

Vraag 1 (4 ptn)

Om psychotische symptomen te bestrijden wordt een patiënt behandeld met haloperidol (een klassiek antipsychoticum). Na enige weken nemen de psychotische symptomen af, maar vertoont de patiënt Parkinson-achtige symptomen ( extrapiramidale bijwerkingen). Besloten wordt de patiënt aanvullend te behandelen met anticholinergicum. Leg uit waarom.

DEEL 5 Psychiatrie

Vraag 1 (2ptn)

Welke twee psychiatrische stoornissen wordt lithium gebruikt bij de behandeling?

Vraag 2 (2 ptn)

Aan welke DSM-IV stemmingsstoornis lijdt een patiënt die één keer een hypomane episode en twee keer een depressieve episode heeft gehad en geen manische episode?

Vraag 3. (2 ptn)

U ziet als psychiater een op een psychiatrische afdeling opgenomen patiënt van 30 jaar oud die 2 jaar geleden een ernstige depressieve episode heeft gehad. U ziet nu een druk pratende man, die zegt dat hij heeft ondekt hoe hij de huidige hinanciële crisis op kan lossen. Hij heeft de afgelopen 2 weken veel schulden gemaakt maar dagt vind hij geen probleem. Hij heeft veel energie en slaapt niet meer dan 2 uur per nacht. Hij heeft ruzie gekregen op zijn werk en hij is door de politie van de weg gehaald omdat hij veel te hard reed. De politie heeft de crisisdienst erbij gehaald.

Welke DSM-V stemmingsstoornis is de meest waarschijnlijke diagnose.

Deel 1 Antwoorden Multiple Choice

• A is naast D ook goed gerekend bij vraag 30

Antwoorden Open Vragen

Deel 2 Anatomie

Vraag 1.

1. Wervelboog

2. Somieten (sclerotomen)

3. Ectoderm

4. Axiale mesoderm of chorda dorsalis

Vraag 2.

5. A. communicans anterior

6. A. cerebri anterior

7. A. communicans posterior

8. A. cerebri posterior

Vraag 3.

1. Sulcus centralis

2. Sulcus lateralis

3. Lobus frontalis

4. Lobus occipitalis

5. Het corticale gebied dat zich bezighoudt met het ‘waar’, waarbij beweging en ruimtelijke oriëntatie een belangrijke rol spelen.

1. cerebri media

2. Broca’s en Wernicke’s afasie

Vraag 4

1. Thoracaal 10

2. + c. + d. zie figuur

5. Preganglionaire neuronen van het sympatisch zenuwstelsel

Vraag 5.

1. 1. Stoornis gnostisch sensibiliteit contralateraal baansysteem lemniscus medialis

2. halfzijdige verlamming contralateraal baansysteem laterale corticospinale baan.

2. Perforerende takken van de a. basilaris

3. Geen abductie oog ipsilateraal (links)

4. Blikparese links omdat de motorneuronen in de nucleus abducens aangedaan zijn en het linker oog dus niet meer naar links kan kijken en omdat in de nucleus oculomotorius aansturen zodat ook het rechter oog niet naar links kan kijken.

Vraag 6.

1. Putamen

2. Zie figuur

3. a. cerebri media

4. Basale kernen, welke een rol spelen bij planning en programmering van de motoriek

5. Indien links – homonieme bovenkwadrantanopsie rechts. Zie onderstaande figuur

Deel 3 Fysiologie

Vraag 1.

Extracellulaire K⁺-concentratie verhoogd  K⁺-concentratieverschil tussen buiten en binnen de cellen kleiner  K⁺-evenwichtspotentiaal minder negatief (Nernst))  de membraanrustpotentiaal van neuronen en spieren minder negatief (Goldman-Hodgkin-Katz vergelijking).

Bij gedepolariseerde rustpotentialen nabij de drempelpotentiaal kunnen spontane actiepotentialen optreden in neuronen en spieren  onwillekeurige contracties.

Bij een rustpotentiaal positeiver dan de prikkeldrempel, worden neuronen en spieren onprikkelbaar, het merendeel van de spanningsafhankelijk Na⁺-kanalen is dan geïnactiveerd.

OF:

Bij minder negatieve membraanrustpotentialen is een groter aantal Na⁺-kanalen geïnactiveerd  er zijn minder Na⁺-kanalen beschikbaar om actiepotentialen te maken. Daardoor kleinere actiepotentiaal-amplitude in neuronen en spieren. Consequnties zijn:

1. Kleinere AP-amplitude in neuronen  kleinere pre-synaptische Ca²⁺- instroom  verminderde transmitter-release  verminderde prikkeloverdracht  spierzwakte of verlamming.

2. Kleinere AP-amplitude in spieren  minder Ca²⁺- vrijmaking uit SR  minder contractie per spieractiepotentiaal.

b.

Wanneer Ca²⁺- ionen binden aan troponine, wordt de afscherming door tropomyosine van de bindingsplaatsen voor myosine op actine ongedaan gemaakt.

c.

Voor het loslaten van een kruisbrug tussen myosine en actine, moet ATP aan de myosinekop binden.

Ook goed gerekend:

Voor de beëindiging van de contractie moeten de uit het SR vrijgekomen Ca²⁺- ionen terug gepompt worden. Deze SR-ionenpomp (SERCA) heeft ATP nodig.

Deel 4 Fysiologie

Vraag 1.

Haloperidol verlaagt de dopamine activiteit in het CZS. Het aangrijpingspunt in het mesolimbische systeem is verantwoordelijk voor het therapeutische effect. Remming van het dopamine signaal in het nigrostriatale systeem leidt tot een imbalans tussen het dopamine en acetylcholine signaal in de basale ganglia (resulterend in Parkinson-achtige motorische symptomen).

Toediening van een anticholinergicum remt de relatieve overactiviteit van het acethylcholine in de basale ganglia. Daardoor raken het dopamine en acetylcholine signaal weer in balans en verdwijnen de motorische symptomen (zonder het threapeutische effect van haloperidol te beïnvloeden.

Deel 5 Psychiatrie

Vraag 1.

Bipolaire stoornis en depressieve stoornis.

Vraag 2.

Bipolaire II stoornis

Vraag 3.

Bipolaire I stoornis.

Proefeindtoets

Fysiologie (mc en open vragen)

Vraag I

De rustmembraanpotentiaal van neuronen is c.a. -65 mV. Stel dat in een patiënt door toediening van een verkeerde infuusvloeistof de extracellulaire K⁺-concentratie van 5 mM (normaal) stijgt naar 10 mM.

a) Wat gebeurt er met de rustmembraanpotentiaal (juiste antwoord omcirkelen):

enige mV negatiever dan -65 mV / enige mV positiever dan -65 mV.

b) Verklaar uw antwoord op vraag a) aan de hand van de begrippen evenwichtspotentiaal van K⁺- en Na⁺-ionen en de membraangeleidbaarheid voor deze ionen.

c) Worden de neuronen door de verandering in rustmembraanpotentiaal:

meer prikkerbaar / minder prikkelbaar (juiste antwoord omcirkelen)

d) Motiveer in een paar woorden uw keuze van antwoord c)

Vraag II

a) Geef een korte definitie van een motorunit van een skeletspier.

b) Wat is een auxotone spiercontractie?

c) Bij Myasthenia Gravis is het aantal ACh receptoren in de neuro- musculaire synaps verminderd. Als gevolg daarvan is de spier minder prikkelbaar. Dit komt door een verlaging van de amplitude van:

de MEPP’s juist / onjuist

de EPP juist / onjuist

de spieractiepotentiaal juist / onjuist

d) Leg aan de hand van het “sliding filaments” concept kort uit waarom een maximaal gecontraheerde skeletspier weinig extra kracht kan leveren.

e) Stel een patiënt lijdt aan parese als gevolg van een mutatie van het troponinecomplex die resulteert in verminderd vermogen om Ca⁺⁺ te binden. Geef aan welke ander moleculaire interacties dan ook verstoord zijn en waarom dat aanleiding geeft tot spierzwakte.

Neurologie alleen mc

Vraag 1 is een mc vraag die je betreft je fysiologiekennis zou moeten kunnen beantwoorden

1. Een spiervezelactiepotentiaal ontstaat na een:

a. miniatuureindplaatpotentiaal van voldoende grootte

b. miniatuureindplaatpotentiaal, onafhankelijk van de grootte van de miniatuureindplaatpotentiaal

c. een eindplaatpotentiaal van voldoende grootte

d. een eindplaatpotentiaal, onafhankelijk van de grootte van de eindplaatpotentiaal

2. De spierzwakte bij myasthenia gravis:

a. blijft gelijk, ondanks inspanning

b. neemt af tijdens inspanning

c. neemt toe tijdens inspanning

d. neemt af in de loop van de dag

3. Een 20 jarige linkshandige man klaagt over evenwichtstoornissen. Hij heeft in de loop van enige dagen opgemerkt dat hij morst bij het drinken. Als hem wordt gevraagd de handen in de pols heen en weer te bewegen gaat dat rechts vlot maar links traag en onregelmatig. U denkt dat de hier verstrekte gegevens het beste passen bij een aandoening van:

a. vermis van het cerebellum

b. de linker cerebellaire hemisfeer

c. de rechter cerebellair hemisfeer

d. de rechter substantia nigra

4. Bij het uitvoeren van de proef van Romberg bij een 40-jarige man met evenwichtstoornissen wordt gevonden dat er een valneiging ontstaat als de staande patient de ogen sluit. Deze bevinding past bij een aandoening van:

a. de vermis van het cerebellum

b. de beide cerebellaire hemisferen

c. het labyrinth

d. de achterstrengen

5. Bij een 30-jarige man hebben zich klachten ontwikkeld over het zien. Bij onderzoek blijkt dat de van beide ogen het laterale (temporale) gedeelte van het gezichtveld in sterke mate beperkt is. Het is waarschijnlijk dat deze patient lijdt aan:

a. multipele sclerose

b. hypofysetumor

c. tumor in de area striata

d. dubbelzijdige aandoening van de retina

6. De optokinetische nystagmus is een nystagmoide beweging van de oogbollen die veroorzaakt wordt door:

a. een aandoening van het labyrinth

b. cerebellaire aandoening

c. hersenstamaandoening

d. een fysiologische visuele reflex

7. Aandoeningen van de witte stof in het centrale zenuwstelsel kunnen tot vele verschijnselen leiden. Welk van de volgende verschijnselen kan niet worden verklaard uit een aandoening van de witte stof:

a. een piramidale parese

b. een verminderd gevoel voor gewrichtszin

c. een halfzijdige ataxie

d. een epileptische aanval

8. U onderzoekt een man van 36 die sinds enkele weken krachtsverlies aan de linkerzijde van het lichaam (arm en been) heeft. Daarbij heeft hij ook een asymmetrisch gelaat. Bij onderzoek patiënt de tanden rechts niet kan laten zien, en het rechteroog niet sluiten. Aan de linker arm en been is de tonus verhoogd, de kracht verminderd en zijn de spierrekreflexen verhoogd. U localiseert deze lesie in:

a. multipele plaatsen, te weten in zowel de linker als rechter hemisfeer

b. multipele plaatsen, te weten in de linker hemisfeer en rechts in de stam

c. op één plaats, te weten rechts in de pons

d. op één plaats, te weten links in de pons

9. In 1817 schreef James Parkinson zijn beroemd geworden 'essay on the shaking palsy' De eerste alinea begint met een beschrijving van die 'shaking palsy (paralysis agitans)': Involuntary tremulous motion, with lessened muscular power, in parts not in action and even when supported; with a propensity to bend the trunk forward, and to pass from walking to a running pace; the senses and intellect being uninjured. Omdat de tremor vaak erger wordt door spanningen, is de aandoening in latere jaren vaak beschouwd als een neurotische aandoening. Inmiddels is bekend dat er een organisch substraat voor de aandoening is. Dit substraat is gelocaliseerd in:

a. het cerebellum

b. het piramidale systeem

c. de frontaalkwab

d. de basale kernen

10. Een 68 jarige man, voormalig directeur van een algemeen ziekenhuis wordt op de polikliniek onderzocht in verband met loopstoornissen. Tot maart 1997 was hij volledig gezond; hij speelde verdienstelijk golf en tennis. In maart ontstond hoofdpijn, enkele weken later gevolgd door 'scheef' lopen. In de daaropvolgende weken werd het lopen steeds meer stuurloos, en bij het polikliniekbezoek heeft patiënt steun nodig bij lopen om te voorkomen dat hij valt. Zijn vrouw omschrijft het lopen als zwalkend. Behalve problemen met het lopen zijn er ook verschijnselen met spreken opgetreden: patiënt spreekt lallend, alsof hij dronken is en daardoor vrijwel onverstaanbaar. Patiënt kan inmiddels ook niet meer in restaurants of bij bekenden eten: als hij zijn lepel of vork naar zijn mond brengt begint zijn hand vlak voor de mond zo te trillen dat het eten er weer afvalt. Op basis van deze gegevens vermoedt U dat sprake is van:

a. ziekte van Parkinson

b. een laesie in het cerebellum, bijvoorbeeld een tumor

c. een overdosering anti-parkinson middelen

1. een psychogene aandoening

11. Een 59 jarige vrouw bezoekt het spreekuur omdat zij in het donker niet goed meer kan lopen. Bij neurologisch onderzoek wordt een sensibiliteitsstoornis gevonden met afwezige vibratie zin aan beide benen en aan de heupen, en een verminderde bewegingszin aan de tenen. De pijnzin is intact. De motoriek en spierrekreflexen zijn intact. U localiseert de laesie in:

a. de perifere zenuwen

b. de achterwortel

c. de achterstrengen

d. de tractus spinothalamicus

Anatomie alleen open vragen

Vraag 1

-Geef in onderstaand horizontale doorsnede door de hersenen de volgende structuren aan 1. nucleus caudatus

2. putamen

3. thalamus

4. globus pallidus

5. gyrus dentatus (hippocampus)

6. insula

7. radiatio optica

8. derde ventrikel

Vraag 2

Geef in bovenstaande figuur van het ruggenmerg aan:

1. nervus spinals,

2. dorsaal wortel ganglion

3. radix ventralis

4. de plaats van de funiculus dorsalis (achterstrengbanen)

5. de plaats van de laterale corticospinale baan.

Geef aan welke huidgebied door dit ruggenmergsegment geinnerveerd wordt als dit ruggenmergsegment

C8 is:……

T 10 is:……

S1 is: ……

Vraag 3

rechts links

Bovenstaande CT is van een patiënt met een CVA.

Betreft het hier een herseninfarct of een hersenbloeding? Beargumenteer uw antwoord.

Het CVA bevindt zich in het stroomgebied van de ……

Welke uitvalsverschijnselen kan men verwachten bij deze patient?

Geef in de figuur aan:

1: falx cerebri

2: plexus choroideus

vraag 4

Een winkelier heeft tijdens een overval ernstig gewond geraakt door een messteken in buik en rug.

Door een van de messteken in de rug is een subtotale dwarslaesie van het ruggenmerg ontstaan. De uitbreiding van de laesie is in bovenstaand figuur ingekleurd en aangegeven met een ster. De laesie is gelokaliseerd op ruggenmergsegment L5.

Geef aan welke huidgebied door dit ruggenmergsegment geinnerveerd wordt?

Geef dit zo nauwkeurig mogelijk aan welke uitvalsverschijnselen U verwacht en vermeld aan welke lichaamszijde (contralateraal of ipsilateraal) de stoornis optreedt:

-Wat kunt U verwachten ten aanzien van onderstaande spierrekkings(myotatische)reflexen?

KPR:……………

APR:………… …….

Farmacologie mc en 1 open vraag

Vraag 1. Welk van de onderstaande stellingen beschrijft het best het begrip AFFINITEIT?

1. de concentratie van een agonist die nodig is om 50% van de receptorpopulatie te bezetten.

2. de fractie van receptorbezetting die nodig is om 50 % van de maximale respons te krijgen.

3. de concentratie van een agonist die nodig is om 50 % van de maximale respons te krijgen.

4. de concentratie van een agonist die nodig is om een maximale response te krijgen.

Vraag 2. Welke van de onderstaande stellingen is JUIST?

1. de maximale response van een agonist in aanwezigheid van toenemende concentraties van een non-competitieve reversibele antagonist blijft gelijk.

2. hoe hoger de affiniteit van een farmacon voor een receptor des te lager er gedoseerd kan worden voor een therapeutisch effect

3. een partiële agonist bindt aan een receptor zonder deze te stimuleren.

4. selectiviteit van een stof voor een specifieke receptor subtype wordt hoger naarmate de dosering van de drug wordt verhoogd.

Vraag 3.

Onzorgvuldig gebruik van insecticiden uit de klasse van organofosforverbindingen kan leiden tot een vergiftiging met vaak een dodelijke afloop. Er is een scala aan verschijnselen die optreden na vergiftiging met deze acetylcholine-esterase remmers. Twee daarvan zijn ademhalingsproblemen en spierfibrillaties (= samentrekkingen van spieren).

• Beschrijf nauwkeurig hoe deze twee verschijnselen tot stand komen bij een vergiftiging met

insecticiden.

• Wat kunt u farmacologisch als eerste doen om de ademhalingsproblemen bij een vergiftiging met insecticiden van deze klasse behandelen?

Vraag 4

Terbutaline is een specifieke β₂ adrenoreceptor agonist. Het wordt per inhalatie toegediend en gebruikt bij de behandeling van bronchospasme bij astma bronchiale. Bij langdurig gebruik kan het effect verminderen. Het gevaar bestaat dat de patient, om toch het effect te verkrijgen een hogere dosis zal nemen (meer inhalatie-pufjes). Hierdoor kan terbutaline in de bloedcirculatie terechtkomen en leiden tot de bijwerking van hartkloppingen. Leg uit waarom deze hartkloppingen ontstaan.

Vraag 5

Leg het werkingsmechanisme uit van depolariserende spierrelaxantia.

Vraag 6

Bij de behandeling van Parkinson wordt gebruik gemaakt van middelen die direct of indirect compenseren voor een tekort aan dopamine in het centrale zenuwstelsel. Middelen die daarvoor gebruikt worden zijn l-dopa, directe dopamine agonisten of monoamineoxidase (MAO)-remmers.

a. In welk(e) gebied(en) in het centrale zenuwstelsel vindt men een tekort aan dopamine bij patienten met de ziekte van Parkinson?

• Beschrijf hoe het antiparkinson effect van de 3 bovengenoemde middelen tot stand komen. Vermeldt daarvoor het farmacologische werkingsmechanisme.

• Zet uiteen waarom bij de behandeling van Parkinson geen gebruik kan worden gemaakt van tyrosine of dopamine?

Vraag 7

Welk van de onderstaande stellingen is JUIST?

1. Atypische antipsychotica veroorzaken minder extrapiramidale stoornissen maar versterken de negatieve symptomen van schizofrenie.

2. Parkinson-achtige bijwerkingen van klassieke antipsychotica kunnen medicamenteus behandeld worden met dopamine agonisten.

3. De rust-tremor bij de ziekte van Parkinson wordt veroorzaakt door een hypoactiviteit van dopamine systeem in de basale ganglia.

4. Benzodiazepinen versterken de remmende werking van GABA door de frequentie waarmee de Cl^- kanalen van de GABA_A receptor opengaat, te verlagen.

Vraag 8

Het anti-epilepticum diazepam heeft helaas veel nevenwerkingen waaronder sedatie en slaperigheid, Geef een mogelijke verklaring voor de aanwezigheid van deze nevenwerkingen.

Psychiatrie open en mc vragen

Bij de stemmingsstoornissen beperken de symptomen zich niet tot het domein van stemming en emotie. Er komen ook symptomen voor op het cognitieve en biologische/somatische domein. Deze symptomen verschillen tussen manie en depressie. Geef van elk van deze domeinen twee voorbeelden van symptomen waaruit deze verschillen blijken.

Welke behandelingen kunnen worden toegepast bij patiënten met een sociale fobie?

Zie verder zelfstudievragen:zelfstudie 18, 20 en 23.

Antwoorden Proefeindtoets

Fysiologie

Vraag I

a) enige mV positiever dan -65 mV.

b) E_K=-90mV, E_Na=+60mV. Bij rustmembraanpotentiaal is P_K>>P_Na, daarom ligt rustmembr.potentiaal dichter bij E_K dan bij E_Na. Als [K⁺- extracellulair] hoger wordt, wordt het verschil tussen [K⁺-in cel] en

[K⁺-buiten cel] kleiner. Daardoor wordt E_K minder negatief -> rustpotentiaal minder negatief.

c) meer prikkelbaar

d) Door de depolarisatie met enige mV, komt rustpotentiaal komt dichter bij de drempelwaarde van een actiepotentiaal te liggen: kleinere prikkel nodig om de actiepotentiaaldrempel te bereiken -> meer prikkelbaar.

Als in a) foutief gekozen is voor “negatiever”, dan zullen antwoorden c: “minder prikkelbaar” en d: “rustmembraanpotentiaal verder van prikkeldrempel ... etc.” worden goed gerekend vanwege de in dat geval juiste de redenering.

Vraag II

a) Het samenstel van een primair motorneuron met de door dat neuron geïnnerveerde spiervezels (spierfibrillen).

b) Een contractie waarbij zowel de kracht (spanning) als de lengte van de spier veranderen.

c) de MEPP’s juist

de EPP juist

de spieractiepotentiaal onjuist

d) Voorbij de fysiologisch maximale contractie gaan de actinefilamenten in de sterk verkorte sarcomeren elkaar in de weg zitten -> verminderde kracht.

e) Als Ca⁺⁺ bindt aan troponine, draait het troponine/tropomyosinecomplex weg van de myosine-bindingsplaatsen op actine en kunnen de kruisbrugcyclus en contractie plaatsvinden. Bij verminderde Ca⁺⁺-binding aan troponine komen minder myosine-bindingsplaatsen op actine beschikbaar -> minder kruisbrugvorming -> minder contractiekracht.

Neurologie is mc op de eindtoets.

1. c. een eindplaatpotentiaal van voldoende grootte

2. c. neemt toe tijdens inspanning

3. b. de linker cerebellaire hemisfeer

4. d. de achterstrengen

5. b. hypofysetumor

6. d. een fysiologische visuele reflex

7. d. een epileptische aanval

8. c. op één plaats, te weten rechts in de pons

9. d. de basale kernen

10. b. een laesie in het cerebellum, bijvoorbeeld een tumor

11. c. de achterstrengen

Anatomie

Vraag 1 (zie o.a. practicumhandleiding en sobotta voor antwoord)

-Geef in onderstaand horizontale doorsnede door de hersenen de volgende structuren aan

1. nucleus caudatus

2. putamen

3. thalamus

4. globus pallidus

5. gyrus dentatus (hippocampus)

6. insula

7. radiatio optica

8. derde ventrikel

Vraag 2

Geef in bovenstaande figuur van het ruggenmerg aan:

1. nervus spinals,

2. dorsaal wortel ganglion

3. radix ventralis

4. de plaats van de funiculus dorsalis (achterstrengbanen)

5. de plaats van de laterale corticospinale baan.

Antwoord zie o.a. tekstboek

Geef aan welke huidgebied door dit ruggenmergsegment geinnerveerd wordt als dit ruggenmergsegment

C8 is:…………duim……………………….

T 10 is:……navelgebied…………………….

S1 is: ………..laterale voetrand/kleine teen………

Vraag 3

1

rechts

Bovenstaande CT is van een patiënt met een CVA.

Betreft het hier een herseninfarct of een hersenbloeding? Beargumenteer uw antwoord.

……hersenbloeding, hyperdense structuur (=wit) zichtbaar op CT …….

Het CVA bevindt zich in het stroomgebied van de ……a. cerebri media……….

Welke uitvalsverschijnselen kan men verwachten bij deze patient?

Sensibiliteitsstoornissen rechts, halfzijdige verlamming rechts, indien de leasie zich uitstrekt in de area van Wernicke of Broca: sensorische of motorische afasie.

Geef in de figuur aan:

1: falx cerebri

2: plexus choroideus

vraag 4

Een winkelier is tijdens een overval ernstig gewond geraakt door een messteken in buik en rug.

Door een van de messteken in de rug is een subtotale dwarslaesie van het ruggenmerg ontstaan. De uitbreiding van de laesie is in bovenstaand figuur ingekleurd en aangegeven met een ster. De laesie is gelokaliseerd op ruggenmergsegment L5.

Geef aan welke huidgebied door dit ruggenmergsegment geinnerveerd wordt?

….. grote teen….

Geef dit zo nauwkeurig mogelijk aan welke uitvalsverschijnselen U verwacht en vermeld aan welke lichaamszijde (contralateraal of ipsilateraal) de stoornis optreedt:

……uitval gnostische sensibiliteit ipsilateraal vanaf niveau laesie …………………

……halfzijkige verlamming vanaf niveau van de laesie ipsilateraal ………..

……uitval vitale sensibiliteit ter hoogte van de laesie ipsilateraal………………

-Wat kunt U verwachten ten aanzien van onderstaande spierrekkings(myotatische)reflexen?

KPR:……………normaal………

APR:…………verhoogd…….

Farmacologie

Vraag 1 c

Vraag 2 b

Vraag 3

a. (AChE-remmer = tijdelijke verhoging ACh in synaps)

Ademhalingsproblemen: stimulatie muscarine receptoren op gladde spiercel luchtwegen en

op slijmklierencel  contractie bronchiale gladde spiercellen en stimulatie secretie bronchiale mucucklieren → bronchoconstrictie en slijmsecretie.

Spierfibrillaties: stimulatie nicotine receptoren op skeletspier  verhoogde spiercontracties skeletspiercellen → spierspasms

b. Muscarine-receptor antagonisten (bv. atropine).

niet goed: β2-adrenoreceptor agonisten

Vraag 4

Antwoord: hoge dosering = non-selectief; ook stimulatie β₁ adrenoreceptoren in het hart; stimulatie hartfrequentie  hartkloppingen

Vraag 5 Zie Sitsen blz 110

Vraag 6

a. nigrostriatale dopamine systeem, in de caudate putamen (of striatum of basale ganglia)

b. l-dopa = precursor DA  verhoogde aanmaak DA

directe dopamine agonisten = directe stimulatie van postsynaptische DA receptoren

MAO-remmers = remming afbraak van DA  meer DA

c. Tyrosine: aangezien tyrosine hydroxylase, het snelheidsbeperkende enzym in de synthese van DA, vrijwel al op maximale capaciteit werkt heeft toediening van tyrosine geen invloed op de DA synthese

Dopamine: dopamine is een polaire verbinding (positief geladen) en kan daardoor de BHB niet passeren

Vraag 7 c

Vraag 8

Valium (een benzodiazepine) stimuleert/versterkt de GABAerge neurotransmissie in het CZS (via BDZ receptoren op het GABA-A receptor complex) = algemeen verhoogde inhibitie van het CZS = slaperigheid/sedatie

Psychiatrie

Bij de stemmingsstoornissen beperken de symptomen zich niet tot het domein van stemming en emotie. Er komen ook symptomen voor op het cognitieve en biologische/somatische domein. Deze symptomen verschillen tussen manie en depressie. Geef van elk van deze domeinen twee voorbeelden van symptomen waaruit deze verschillen blijken.

Manie Depressie

5. Cognitieve symptomen Gedachtenvlucht Traag denken en

concentratiestoorniss

Grootheidsideeën Sombere gedachten, nihilistische ideeën enz.

• Biologische/somatische symptomen Afgenomen slaap Slaapstoornis/

toegenomen slaap

Toegenomen eetlust Verminderde eetlust

Toegenomen libido Verminderde libido

Toegenomen motoriek Vertraagde motoriek

Welke behandelingen kunnen worden toegepast bij patiënten met een sociale fobie?

antidepressiva of benzodiazepines (soms beta blokkers)

Gedragstherapie