X/mr. Aerts q.q. - Arrest

X/Mr. Aerts q.q. (HR 14-03-2008, NJ 2008, 466)

Onderwerp

Bestuurdersaansprakelijkheid op grond van artikel 2:248 lid 7 BW.

Relevante wetsartikelen

Artikel 2:11, 2:248 en 6:203 BW; 25 Rv.

Casus

Bij vonnis van de rechtbank Arnhem van 19 december 2001 is Lezavo B.V. (hierna A. B.V.) in staat van faillissement verklaard en mr. Aerts aangesteld als curator. Ten tijde van de uitspraak van het faillissement van Lezavo B.V. lagen de verhoudingen als volgt:

Bij dagvaarding van 10 januari 2002 heeft de curator X. in rechte betrokken en gevorderd dat de rechtbank haar veroordeelt tot betaling van € 31.197,39 omdat dit bedrag onverschuldigd is voldaan. Voorts heeft de curator een verklaring voor recht gevorderd dat X. haar bestuurstaak zodanig onbehoorlijk heeft vervuld dat het als een belangrijke oorzaak van het faillissement is aan te merken en X. jegens de boedel hoofdelijk aansprakelijk is voor het faillissementstekort op grond van artikel 2:248 lid 7 BW.

De rechtbank oordeelt dat het bestuur zijn taak onbehoorlijk heeft vervuld door niet te voldoen aan de verplichtingen van artikel 2:10 BW. Er wordt vermoed dat onbehoorlijke taakvervulling een belangrijke oorzaak is van het faillissement. X heeft niet bewezen dat dit vermoeden onjuist is.

Daarop stelt X. hoger beroep in.

Het hof heeft bij tussenarrest van 13 september 2005 in het principaal appel geoordeeld dat NVR geen formeel bestuurder van Lezavo BV is geworden, omdat er geen sprake is geweest van een rechtsgeldig genomen benoemingsbesluit. Maar NVR heeft feitelijk wel gehandeld als formeel bestuurder van A B.V., namelijk via de echtgenoot van X. Het hof vult zelf de rechtsgronden aan en geeft partijen de gelegenheid te reageren op een eventuele aansprakelijkheid van X. op grond van 2:248 lid 7 j. 2:11 BW. Uiteindelijk bekrachtigt het hof het vonnis van de rechtbank. Daarop gaat X. in cassatie.

Hoge Raad

Op grond van art. 2:248 lid 1 BW is, in geval van faillissement van de vennootschap, iedere bestuurder jegens de boedel hoofdelijk aansprakelijk voor het faillissementstekort, indien het bestuur zijn taak kennelijk onbehoorlijk heeft vervuld en aannemelijk is dat dit een belangrijke oorzaak is van het faillissement.

Degene die het beleid van de vennootschap heeft bepaald of mede heeft bepaald "als ware hij bestuurder" wordt door lid 7 van art. 2:248 BW voor de toepassing van dit artikel gelijkgesteld met een bestuurder. Ook een rechtspersoon kan aangemerkt worden als feitelijke bestuurder in de zin van art. 2:248 lid 7 BW

De Hoge Raad bepaalt dat krachtens art. 2:11 BW de aansprakelijkheid alleen op de formele bestuurder rust en niet op degene die het beleid van de aansprakelijke rechtspersoon (mede) heeft bepaald.

Vervolgens wordt gesteld dat het geen verschil maakt of de ingevolge art. 2:248 aansprakelijke rechtspersoon formeel bestuurder dan wel beleidsbepaler van de failliete vennootschap is. In beide gevallen kunnen de (formele) bestuurders van die rechtspersoon hoofdelijk aansprakelijk worden gesteld.

Er moet voorop worden gesteld dat de uitleg van processtukken een feitelijke beslissing is, die voorbehouden is aan de feitelijke rechter, en in cassatie slechts marginaal toetsbaar is. Toch is de Hoge Raad van mening dat het Hof, indien het de vorderingen had toegewezen op grondslag van informeel bestuurderschap (2:248 lid 7 BW), niet alleen het beginsel van hoor en wederhoor zou hebben geschonden, maar ook buiten de rechtsstrijd van partijen zou zijn getreden.

Hiermee onderstreept de Hoge Raad dat de rechtsstrijd in beginsel autonoom door partijen bepaald wordt. De rechter dient zich te bewegen binnen de grenzen van de rechtsstrijd van partijen, zoals die worden bepaald door hun vorderingen en verweren en de hiervoor door hen aangevoerde feitelijke grondslagen (beginsel van partijautonomie).

Slechts indien het een kwestie van openbare orde betreft, mag en moet de rechter ook rechtsgronden aanvullen ten aanzien van wel gebleken maar niet door de belanghebbende partij aan haar vordering of verweer ten grondslag gelegde feiten.

De formele en informele bestuurdersaansprakelijkheid van art. 2:248 BW is niet van openbare orde. Het Hof heeft zelf die feitelijke grondslag van de vorderingen toegevoegd. De Hoge Raad heeft dit hersteld door aan te nemen dat de curator na het tussenarrest alsnog de feitelijke grondslag van zijn vorderingen mocht aanvullen en deze ook daadwerkelijk heeft aangevuld met die van aansprakelijkheid wegens informeel bestuurderschap.

De Hoge Raad vernietigt het tussenarrest en het uiteindelijke arrest van het hof en verwijst het geding ter verdere behandeling en beslissing naar het gerechtshof te ’s-Hertogenbosch.

Noot HJS

De vorderingen waren niet gebaseerd op aansprakelijkheid van X als informeel bestuurder. Het hof oordeelt dat de vordering op bovenstaande grond zal worden toegewezen en stelt partijen in de gelegenheid om hun vordering aan te passen.

Zo wil het hof een verrassingsbeslissing voorkomen. Als het hof deze mogelijkheid niet had geboden, dan was er sprake van strijd met het beginsel van hoor en wederhoor en het beginsel van partijautonomie.

Het is natuurlijk niet verboden om een andere grondslag uit te lokken door partijen de mogelijkheid te geven hun grondslag te wijzen, maar er bestaat het risico dat de rechter dan gaat meeprocederen. Dit zou de onafhankelijkheid van de rechter in gevaar brengen.