Deze samenvatting is gebaseerd op collegejaar 2012-2013. Bekijk hier ons huidige aanbod.

11. Betrokken journalistiek

In dit onderzoek wordt gekeken naar welke rol de media heeft gespeeld in het creëren van een stereotype beeld van de burgeroorlog in Bosnië. Volgens eerder onderzoek hebben Nederlandse journalisten een oppervlakkig en stereotype beeld van de oorlog neergezet, en als een gevolg daarvan een simplistische weergave gegeven van de rol die Nederland in het conflict zou kunnen betekenen. Volgens zou een reden hiervoor gevonden kunnen worden in het fenomeen ‘betrokken journalistiek’. Dit begrip is bedacht door BBC correspondent Martin Bell en houdt in dat journalisten te veel betrokken raken bij hetgeen waarover zij berichten waardoor de grens tussen feiten en hun eigen opinie vervagen.
In dit onderzoek wordt gekeken naar de rol die ‘betrokken journalistiek’ heeft gespeeld in berichtgeving over de burgeroorlog in Bosnië in de Nederlandse dagbladen.

Er bestaan al langer verschillen over de rol die journalisten volgens sommigen zouden moeten aannemen. Hoewel aan het begin van de negentiende eeuw journalisten nog werden gezien als een neutrale schakel tussen de werkelijkheid en het publiek, werd later duidelijk dat een objectieve weergave van de werkelijkheid nooit helemaal mogelijk is. Het nieuws zoals de journalist hem opschrijft is altijd een sociale constructie van de werkelijkheid. Later werd zelfs een grotere subjectieve rol aan de journalist toegeschreven door te stellen dat het de taak is van de journalist om een publiek debat op gang te brengen, dit werd publieke journalistiek genoemd.

Betrokken journalistiek tijdens een oorlog gaat, zoals eerder besproken, nog verder dan alleen het debat op gang brengen en kan daarom worden gezien als hyperbool van de publieke journalistiek. Bij deze vorm van journalistiek kiezen de journalisten namelijk duidelijk een kant voor wat zij zien als de slachtoffers en de boosdoeners van de oorlog. Op deze manier participeren de journalisten actief mee in het debat door duidelijk hun mening naar voren te brengen. Volgens het onderzoek hadden de betrokken journalisten namelijk een duidelijk doel voor ogen met hun berichtgeving, namelijk een militaire interventie activeren om de slachtoffers in de oorlog te helpen.

Betrokken journalistiek is op verschillende manieren terug te vinden in de media. Allereerst zorgt het ervoor dat journalisten vaak alleen bronnen gebruiken die in overeenstemming zijn met hun eigen mening. Daarnaast ontstaat de neiging van journalisten om verhalen op dezelfde manier weer te geven. Dat in een oorlogsgebied journalisten in hetzelfde hotel zitten en slechts toegang hebben tot dezelfde bronnen draagt hieraan bij. Dit wordt ook wel samenscholingsjournalistiek genoemd (‘pack journalism’).
Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie soorten artikelen:

1. artikelen waarin journalisten hun eigen mening naar voren mogen brengen, zo gehete opinieartikelen.

2. Nieuwsberichten waarin puur feiten naar voren worden gebracht.

3. Nieuwsberichten waarin stakeholders aan het woord worden gelaten.

In het onderzoek wordt gekeken in hoeverre de feitelijke nieuwsberichten worden beïnvloed door de opinie artikelen en het heersende frame. Daarbij verwachten ze dat de berichten ook beïnvloed worden door berichten uit andere nieuwsmedia.

Er is een inhoudsanalyse uitgevoerd op alle nieuwsartikelen over de burgeroorlog in Bosnië in de Nederlandse dagbladen. Het onderzoek kijkt naar de relatie tussen daadwerkelijke gebeurtenissen en de verslaggeving over deze gebeurtenissen. Hoewel de daadwerkelijke betekenis nooit objectief kan worden vastgelegd is gekozen voor een rapport van het Nederlandse Instituut voor Oorlogsdocumentatie als vergelijkingsmateriaal. Uit deze inhoudsanalyse blijkt dat in het grootste deel van de berichtgeving de Serviërs als boosdoeners werden genoemd, en de Moslims het meest als slachtoffer werden aangeduid. Opvallend hierbij is dat in de Volkskrant en het NRC Handelsblad deze frames respectievelijk het meest naar voren komen. De berichtgeving in deze kranten blijkt ook te worden beïnvloed door berichtgeving in andere kranten

Ook bleken journalisten een duidelijk voorkeur voor een militaire interventie te hebben, en deze oplossing voor het conflict voor te dragen. In de Volkskrant en de Telegraaf komt deze mening heel duidelijk naar voren, terwijl deze in het NRC Handelsblad iets subtieler aan bod komt. Omdat op deze manier journalisten de publieke opinie kunnen beïnvloeden is ‘betrokken journalistiek’ een belangrijk begrip, dat zeker in de gaten moet worden gehouden.

12. Buitenland correspondentie

Dit artikel beschrijft het veranderende klimaat rondom buitenlands nieuws. Volgens het artikel is de manier veranderd waarop wij aan nieuws en informatie uit het buitenland komen. Economische druk en technologische ontwikkelingen dragen bij aan deze veranderingen.

Volgens sommigen is er geen ruimte meer voor de buitenland correspondent zoals we die kennen. Maar hoewel sommige spreken van een uitstervend soort, zijn de auteurs van het artikel positiever en is er volgens hun slechts sprake van een verandering van de soort correspondentie. Nieuwe innovatieve verslaggevers hebben plaatsgenomen op de plek van de traditionele buitenland correspondent.
 

Redenen voor de veranderingen kunnen gevonden worden in verschillende factoren. Allereerst kost buitenland correspondentie erg veel geld. Daarbij is de competitie tussen media veranderd. De hoge kosten worden verholpen door verslaggevers niet meer op een vaste basis te laten zitten maar steeds gericht naar een plek te sturen waar iets gebeurd is. Ook wordt meer gebruik gemaakt van plaatselijke werknemers die toch al op locatie wonen.
 

Het artikel beschrijft een omslag bij het publiek. Vroeger was het publiek monolithisch en passief en slechts op de hoogte was van buitenlands nieuws wanneer hun krant hier over meldde. Inmiddels is het publiek actief en gefragmenteerd, ze hebben met behulp van internet makkelijk toegang tot verschillende soorten buitenlands nieuws. Het is zelfs zo dat iedereen inmiddels zelf een buitenland correspondent kan zijn door zelf te berichten op het internet. Een gevolg hiervan is dat het aantal ‘journalisten’ enorm toe neemt. Hoewel deze ontwikkeling niet alleen positief is, bijvoorbeeld doordat er ook meer nieuwe bronnen van fouten, geruchten en propaganda kunnen ontstaan, kan het wel een goede oplossing bieden aan het slinkende aantal traditionele buitenland correspondenten.

In het artikel worden verschillende soorten correspondenten omschreven:

• Traditionele buitenland correspondent; brengt buitenlands nieuws vanuit vaste plek in het buitenland.

• Parachute journalist; gaat heen en weer naar de plekken waarover hij of zij bericht.

• Buitenlandse buitenland correspondent; wanneer er in het land zelf een persoon wordt gezocht dat over het land correspondeert naar een medium in een ander land.

• Lokale buitenland correspondent; wanneer er vanuit eigen land bericht wordt over het buitenland.

• Buitenlandse lokale correspondent; volgens het artikel omschreven als ‘niet-Amerikaan die werk voor een buitenlandse nieuws organisatie die wereldwijd beschikbaar is’.

• Vanuit huis buitenland correspondent; wanneer iemand doormiddel van internet vanuit huis over het buitenland kan berichten.

• Amateur correspondent; niet professionele journalisten die met behulp van internet berichten publiceren.
   

De opkomst van de verschillende soorten correspondenten maakt nieuw onderzoek naar de gevolgen hiervan noodzakelijk.