Pikmeer I - Arrest

Pikmeer I (HR 23-04-1996, NJ 1996, 513)

Casus

Het hoofd van de afdeling nieuwe werken van de gemeente Boarnsterhim is door het gerechtshof Leeuwarden veroordeeld voor het feitelijk leiding geven aan het illegaal storten van verontreinigd baggerslib door de gemeente (publiekrechtelijk rechtspersoon in de zin van hoofdstuk 7 van de Grondwet) in het Pikmeer bij Grouw.

Rechtsvraag

Indien een gemeente niet strafrechtelijk vervolgd kan worden omdat zij heeft gehandeld ter behartiging van een haar als openbaar lichaam opgedragen bestuurstaak, is dan de vervolging van de feitelijk leidinggevende ambtenaar ook uitgesloten?

Hoge Raad

De vervolgbaarheid van de publiekrechtelijke rechtspersoon, de feitelijke opdrachtgevers en hen die aan de verboden gedraging feitelijk leiding hebben gegeven zijn zo nauw met elkaar verbonden dat de omstandigheid dat de rechtspersoon zelf niet vervolgd kan worden omdat deze een openbaar lichaam is in de zin van Hoofdstuk 7 van de Grondwet is en optreedt ter vervulling van een in de wet opgedragen bestuurstaak, meebrengt dat een strafvervolging evenmin kan worden ingesteld tegen ambtenaren en arbeidscontractanten in dienst van het openbaar lichaam indien dezen in die hoedanigheid ter uitoefening van die bestuurstaak opdracht hebben gegeven tot of feitelijke leiding hebben gegeven aan de verboden gedraging als bedoeld in art. 51, 2e lid 2e sub SR.

Dus: gedecentraliseerde overheden zijn strafrechtelijk immuun indien:

• Deze een openbaar lichaam in de zin van Hoofdstuk 7 van de Grondwet zijn, en;
• Optreden ter vervulling van een in de wet opgedragen bestuurstaak.

Wat de Hoge Raad in het eerste Pikmeer-arrest nader onderzocht wilde zien, was de vraag of in dit geval de gemeente Boarnsterhim strafrechtelijk vervolgbaar was. Daartoe werd de zaak teruggewezen naar het Hof te Leeuwarden. Het Hof oordeelde dat de gemeente strafrechtelijk wel kon worden vervolgd. Weliswaar is het vervuilde slib vrijgekomen bij baggerwerkzaamheden in een openbaar vaarwater teneinde dit vaarwater op voor de scheepvaart aanvaardbare diepte te brengen, hetgeen naar het oordeel van het Hof in zijn algemeenheid als handelen ter behartiging van het algemeen belang nu is gehandeld tegen het besluit van de gemeente waarbij bewust is afgezien van het uitbaggeren van de Groundaem omdat er voor het afvoeren van het verontreinigde slib geen financieel verantwoorde oplossing kon worden gevonden. Op grond daarvan verklaarde het Hof het OM ontvankelijk en werd de leidinggevende gemeenteambtenaar veroordeeld tot een geldboete. Het cassatieberoep van de ambtenaar leidde tot het arrest Pikmeer II.