Hoge Raad 7 februari 2012, LJN: BU2878, NJ 2012, 119 (Klimwand)

Wat zijn de relevante feiten, de rechtsvraag en de rechtsgang?

De verdachte in deze zaak is een ervaren klimmer die als zekeraar van het slachtoffer opgetreden heeft. Naast het slachtoffer was de vriendin van de verdachte aan het klimmen. Toen zijn vriendin op de grond stond, koppelde de verdachte ook zijn eigen zekering los. Het slachtoffer was nog aan het klimmen, en viel. Ze overleed aan haar verwondingen. 

De verdachte staat terecht voor dood door schuld, art. 30 Sr. De rechtsvraag is of er sprake is van schuld in de zin van verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid (culpa). 

De Rechtbank Amsterdam oordeelt dat er geen bewuste, maar onbewuste schuld was. Dit omdat de verdachte geautomatiseerd had gehandeld omdat hij vooral bezig was met zijn vriendin die wat angstig was om te klimmen. Door de geautomatiseerde handeling was er een 'double capture slip' omdat de twee handelingen van het loskoppelen zo op elkaar leken. De rechtbank vindt dit de schuld van de verdachte omdat hij zichzelf in de positie plaatste dat hij meer op zijn vriending lette. 

De Rechtbank oordeelt dat de schuld is bewezen, maar legt geen straf op, omdat met een straf geen enkel doel (vergelding, speciale of generale preventie) zal worden gediend.

Het Hof Amsterdam spreekt de verdachte vrij omdat er geen nalatigheid is geweest en de verdachte geen enkel verwijt kan worden gemaakt. Hierbij wordt benadrukt dat de klimsport gevaarlijk is en dat van klimmer én zekerheid mag worden verwacht dat zij zeer zorgvuldig de regels en afspraken naleven en zich oplettender gedragen dan buiten de klimsport. Maar juist door zijn ervaring heeft de verdachte hierin automatisch gehandeld. Een fout in automatisch handelen kan de verdachte niet worden toegerekend. Er moet vooral gefocust worden op betere veiligheidsmaatregelen in klimwanden die dergelijke gebeurtenissen voorkomen.

De advocaat-generaal gaat in cassatie bij de Hoge Raad, maar het cassatieberoep wordt verworpen. 

Past het arrest in de lijn van jurisprudentie van de Hoge Raad?

Volgens de rechtbank was het aanmerkelijk onachtzaam dat de verdachte zijn aandacht vestigde op zijn vriendin, en dat hij de zekering loskoppelde zonder zeker te weten dat de klimster beneden stond. Volgens het Hof was de verdachte niet nalatig en niet verwijtbaar. De rechtbank vindt dus dat de verdachte zichzelf in een situatie heeft gebracht waarin er fouten gemaakt konden worden, terwijl het Hof vindt dat zijn fouten automatisch gingen en hem dus niet toe te rekenen zijn. Advocaat-generaal Vegter stelt dat het oordeel van het hof zonder verdere motivering onbegrijpelijk is. De Hoge Raad nuanceert daarom het oordeel van het Hof een beetje, dat er niet voldoende verwijtbaarheid is en geen te grove nalatigheid, maar gaat er wel in mee.

Dit betekent dat het aanwezig zijn van enige verwijtbaarheid, niet hoeft te volgen tot het aanwezig zijn van schuld in de zin van art. 307 maar dat de verwijtbaarheid daarvoor voldoende moet zijn. Wanneer dit voldoende is, wordt door de Hoge Raad niet besproken.

Om hier duidelijkheid over te krijgen, kan worden gekeken naar het Verpleegster-arrest waarin een verkeerd flesje aan de arts werd gegeven, zodat de patiënt overleed aan een adrenaline-vergiftiging. Toen werd geoordeeld dat een verpleegster altijd het opschrift van medicatie op zich moet laten inwerken vanwege het enorme risico van het toedienen van verkeerde middelen.

Een relevant verschil met Klimwand is dat bij de Verpleegsterzaak het deskundigerapport waarin de Fehlleistung van de verpleegster werd beschreven, werd afgewezen. In de Klimwandzaak was de opvatting van de deskundige dat er automatisch was gehandeld, wel overgenomen.

Zo beschouwd past de vrijspraak van de verdachte in het redeneerpatroon uit het Verpleegster-arrest: is er gehandeld in strijd met zorgplicht? (In beide arresten wel.) En is dit de verdachte toe te rekenen? (Bij Verpleegster wel, bij Klimwand niet.) Ook in het Blackout-arrest waarin een vrouw door een blackout op de verkeerde weghelft kwam en een botsing veroorzaakte, is dit patroon te zien. Hierin wordt ook benadrukt dat wat de verdachte wordt toegerekend, niet beïnvloed mag worden door de ernst van het gevolg. 

Is de uitkomst van het arrest bevredigend?

De verdachte heeft tegenover de nabestaanden de verantwoordelijkheid voor het ongeluk op zich genomen en de moeder van het slachtoffer heeft gesteld dat de verdachte zijn hele leven zal moeten leven met dit schuldgevoel. Er is weinig behoefte aan vergelding bij de nabestaanden van het slachtoffer. Ook is het voor speciale preventie zinloos om te straffen, omdat deze dader niet dezelfde fout zal maken.

Toch zijn er redenen om de dader wel te vervolgen. Ten eerste strookt het oordeel van afwezigheid van schuld niet met was de verdachgte en de nabestaanden zelf vinden. Ten tweede zou het voor generale preventie goed kunnen zijn, omdat er vaker ongelukken in de klimwereld gebeuren. Door schuld van de verdachte te bekennen, zullen andere zekeraars zich bewuster worden van hun positie in de gevaarlijke situatie van de klimmer.

Voor deze strafdoelen kan het zijn dat een algemene verwijtbaarheid voldoende is voor de schuld in gevallen waarin de gedraging van een zekeraar objectief gezien als een ernstige schending van een bijzondere zorgplicht kan worden beschouwd.