Deze samenvatting is geschreven in collegejaar 2012-2013.
Onze romantische relaties hebben vaak een seksuele component en ons seksueel gedrag en tevredenheid zijn vaak afhankelijk van de aard en staat van onze relatie.
Attitudes rondom seksualiteit
De meeste mensen vinden dat seks voor het huwelijk toegestaan is, maar de meeste keuren seks buiten enige relatie wel af. Er lijkt dus sprake te zijn van tolerantie op voorwaarde van affectie (permissiveness with affection standard). Er is een grotere kans dat mannen gemeenschap hebben zonder intimiteit dan vrouwen. Mannen hebben ook een tolerantere houding tegenover seks voor het huwelijk dan vrouwen. Doorgaans worden vrouwen harder en wreder beoordeeld dan mannen als ze seksueel ervaren of tolerant zijn. Deze ongelijkheid wordt ook wel de sexual double standard genoemd.
Attitudes tegenover homoseksualiteit zijn veel negatiever dan tegenover heteroseksualiteit. Beoordeling blijkt sterk af te hangen van de overtuiging waarom iemand homoseksueel is: homoseksualiteit wordt meer geaccepteerd als aangenomen wordt dat de oorzaak biologisch is in plaats van een eigen keuze. Uit onderzoek is gebleken dat: homoseksuele relaties op vrijwel dezelfde manier werken als heteroseksuele relaties, seksuele oriëntatie niet gerelateerd is aan of iemand een liefdevolle partner is, huwelijken gunstig zijn voor mensen.
Over het algemeen zijn attitudes rondom seksualiteit toleranter geworden. Hoewel vaak gedacht wordt dat Amerikanen erg tolerant zijn, blijken hun overtuigingen juist vrij conservatief. Seksuele attitudes worden duidelijk gevormd door verschillende historische, religieuze, politieke en andere samenlevingsinvloeden: ze verschillen duidelijk van land tot land en van groep tot groep.
Seksueel gedrag
95% van de mensen heeft gemeenschap gehad voor het huwelijk en de gemiddelde leeftijd voor de eerste keer is 17 jaar voor zowel mannen als vrouwen. Een paar generaties terug lag dit nog een paar jaar hoger. Het grootste deel heeft de eerste keer seks met een partner in een stabiele, intieme relatie. Vrouwen hebben vaak gemengde gevoelens en slechts een derde staat er echt achter, terwijl maar een derde van de mannen ambivalent is. De eerste keer wordt vaak ervaren als een positieve ontwikkeling als het een gevolg is van uitingen van liefde en verbondenheid.
Seks in relaties
Er zijn verschillende redenen voor seks binnen een relatie, waarvan de meeste positief zijn. Vier onderliggende thema’s zijn te onderscheiden:
Emotioneel: seks als uiting van liefde en verbondenheid
Fysiek: plezier van seks en fysieke aantrekkelijkheid partner
Pragmatisch: als middel om een praktisch doel te bereiken (vb. kinderen)
Onzekerheid: verlangen voor zelfwaardering of om partner te behouden
Bij beide sekses komen emotionele redenen even vaak voor, maar mannen rapporteren vaker fysieke, pragmatische en onzekere redenen voor seks.
De frequentie waarmee mensen seks hebben is afhankelijk van de aard en de duur van hun relaties. Een andere belangrijke factor is iemands leeftijd: oudere mensen hebben over het algemeen minder vaak seks, waarschijnlijk door fysieke veranderingen als lagere hormoonwaardes en vitaliteit. Frequentie hangt ook af van seksuele oriëntatie: homo’s hebben in het begin vaker seks dan heteroseksuele koppels, maar later juist minder. Lesbische vrouwen hebben minder seks dan allebei.
Ontrouw
De meeste mensen keuren seks met anderen tijdens een relatie sterk af, maar toch blijkt uit onderzoek dat 21% van de vrouwen en 32% van de mannen wel eens ontrouw is geweest. Mannen zijn dus meer geneigd ontrouw te zijn dan vrouwen. Mensen verschillen in hun benadering van seks die voortkomt uit de sociaalseksuele (sociosexual) oriëntatie, de overtuigingen en gedragingen die onze gevoelens over seks beschrijven. Mensen die alleen seks willen binnen een hechte en affectieve relatie hebben een beperkte (restricted) sociaalseksuele oriëntatie, terwijl mensen die dat niet nodig achten een onbeperkte (unrestricted) sociaalseksualiteit hebben. Onbeperkte mensen hebben doorgaans meer seksuele partners en zijn sneller geneigd tot ontrouw dan beperkte mensen. Gemiddeld genomen zijn mannen minder beperkt dan vrouwen.
De good genes hypothesis geeft de suggestie dat sommige vrouwen profiteren van een tweevoudige paringstrategie (dual mating strategy) waarin ze (1) een lange termijnpartner zoeken die middelen levert om het nageslacht te beschermen en verzorgen en (2) bij andere mannen goede genen zoeken voor hun nageslacht. Er zijn een aantal moderne patronen consistent met deze hypothese. Zo vinden vrouwen symmetrische trekken (tekenen van goede genen) vooral aantrekkelijk als ze vruchtbaar zijn. Ten tweede is de kans groter dat vrouwen met een partner met overeenkomende genen vreemd gaan met een man met verschillende genen als ze vruchtbaar zijn. Verschillende genen geven een steviger immuunsysteem aan de kinderen. Vrouwen voelen zich meer aangetrokken tot andere mannen in de periode dat ze vruchtbaar zijn.
Historisch gezien worden mannen geconfronteerd met situaties van sperma competitie, waarbij het sperma van twee of meer mannen in de vagina van een vrouw voorkomen. Sommige onderzoekers stellen dat de evolutie daarom de penis zo gevormd heeft dat het bij gemeenschap het zaad van andere mannen wegduwt van de baarmoeder.
Een ander perspectief op ontrouw richt zich op de relatiekwaliteit. Zoals te verwachten zijn mensen meer geneigd ontrouw te zijn als ze ontevreden zijn met de huidige relatie en de kwaliteit van hun alternatieven hoog is.
Seksueel verlangen
Gemiddeld hebben mannen hogere motivatie voor seks dan vrouwen. Ze ervaren vaker en intensievere seksuele verlangens dan vrouwen. Voorbeelden hiervan zijn dat mannen vaker masturberen, ze vaker seks willen, ze binnen een relatie vaak sneller seks willen, ze meer over seks fantaseren, ze meer geld besteden aan seks en tot slot dat mannen positiever staan tegenover casual sex. Over tijd wordt het verschil vaak nog groter, omdat seksueel verlangen in vrouwen daalt na de menopauze. Doordat mannen meer interesse hebben in seks, ontstaat het principle of lesser interest: vrouwen kunnen seks gebruiken als ruilmiddel. Ook kunnen er problemen ontstaan door deze verschillen.
Cyberseks
Het internet biedt anonimiteit, toegankelijkheid en verkrijgbaarheid met betrekking tot seks. Er zijn drie implicaties bekend voor face-to-face interacties. In de eerste plaats kan porno overtuigingen over relaties veranderen. Bovendien zijn pornogebruikers minder tevreden met hun relatie en hebben ze minder zin in seks met hun partner. Mensen kunnen ook doen aan cyberseks, waarbij mensen chatten en tegelijkertijd masturberen. Daarnaast kunnen mensen doen aan cyberseks terwijl ze ook een emotionele band hebben met die ander.
Veilige seks
Ongeveer driekwart van de studenten heeft wel eens een onenightstand, oftewel een seksuele interactie met een partner waaraan ze niet verbonden zijn en die geen verwachting wekt van een langdurige relatie. De meeste mensen gebruiken geen condoom als ze seks hebben, zowel bij een tijdelijke partner als in een relatie. Hiervoor zijn verschillende redenen:
Onderschatten van het risico:
Veel mensen zijn zich er niet van bewust dat de kans op een gebeurtenis met op zichzelf een lage frequentie snel groter wordt als hij vaker voorkomt: het cumulatieve risico is groter dan beseft wordt.
Veel mensen worden ook beïnvloed door een illusie van unieke onkwetsbaarheid (illusion of unique invulnerability): het idee dat de kans groter is dat andere mensen nare dingen overkomt dan onszelf.
Verkeerde keuzes maken:
Mensen die de intentie hebben om een condoom te gebruiken, veranderen van gedachte op het moment zelf en hebben daar achteraf spijt van. Invloeden op het maken van deze keuzes zijn: seksuele opwinding, gebruik van alcohol en/of drugs. Een voorbeeld hiervan is kortzichtigheid door alcohol (alcohol myopia), waarbij mensen minder helder kunnen denken en informatie minder goed verwerken.
Meervoudige onwetendheid (pluralistic ignorance):
Mensen veronderstellen onterecht dat hun gevoelens en overtuigingen anders zijn dan die van andere. Daardoor blijven ze zich op die manier gedragen.
Machtsverschillen:
Als degene met meer macht tegen condooms is, is de kans kleiner dat ze gebruikt worden.
Onthoudingseducatie:
Om te overtuigen dat onthouding het beste is, onderwijzen sommige onthoudingsprogramma’s dat condooms niet werken.
Verminderde intimiteit en plezier:
De belangrijkste reden is dat mensen gemiddeld genomen meer genieten van seks zonder condooms.
Seksuele tevredenheid
Over het algemeen zijn de meeste mensen vrij tevreden over hun seksleven. Ongeacht of ze getrouwd zijn, is de kans dat mensen die sterk verbonden zijn aan hun relatie en waarde hechten aan monogamie tevreden zijn met hun relatie groot. De frequentie van seks is ook van invloed (voor mannen). Het is alleen de vraag of mensen die tevreden zijn met hun seksleven ervoor kiezen om vaker seks te hebben, of dat frequente seks leidt tot meer tevredenheid. Onafhankelijk van frequentie zijn seksuele interacties het meest belonend als ze de basisbehoeftes van de mens voor autonomie, bekwaamheid (competence) en verbondenheid (relatedness) vervullen. Het meest tevreden zijn we dus als we er zelf controle over hebben, het gevoel hebben dat we het goed doen en een hechte band met iemand vaststellen. Traditionele genderrollen leiden voor beide seksen tot minder seksuele tevredenheid. De motivaties voor onze seksuele interactie beïnvloeden eveneens onze tevredenheid: tevredenheid is groter als we seks hebben om positieve (approach) redenen, bijvoorbeeld toename van intimiteit, in plaats van negatieve (avoid) redenen, zoals het voorkomen van teleurstelling. Ook de media kan een invloed hebben op de tevredenheid. De moderne media versterken stereotypes, spelen in op angsten en spiegelen normen voor die niet overeenkomen met de realiteit.
Seksuele communicatie
Duidelijke communicatie over seks wordt geassocieerd met grotere tevredenheid. Dergelijke gesprekken zijn erg intiem en koppels die er wel over spreken, rapporteren zowel grotere tevredenheid met het seksleven als grotere tevredenheid met de relatie in het algemeen. Homoseksuele stellen zijn over het algemeen meer tevreden, en volgens Masters en Johnson komt dit door goede communicatie. Goede communicatie helpt ook in situaties wanneer we geen seks willen maar onze intenties anders worden opgevat. Bovendien hebben mannen die traditionele genderrollen afwijzen een kleine kans om intenties verkeerd op te vatten.
Hechtingsstijl heeft ook invloed op seksualiteit. Vermijdende mensen hebben minder vaak seks met hun partners dan veilig gehechte mensen en vaker met tijdelijke partners. Mannen met een afwijzende stijl zijn vaker ontrouw aan hun partner. Mensen die hoog scoren op angst voor afwijzing hebben meer gepassioneerde en veeleisende seks. Ook hebben ze vaker buitenechtelijke affaires. Kortom, het meeste zelfvertrouwen over seks, beste communicatie en grootste tevredenheid hebben mensen meteen veilige hechtingsstijl.
Seksuele tevredenheid en algehele relatietevredenheid gaan samen. Een reden hiervoor is dat ze beïnvloed worden door gelijke invloeden zoals overeenkomstigheden en stressfactoren. We zijn vaak tevreden in intieme relaties met goede seks, omdat dat een relatie meer belonend maakt en liefde voor een partner is ook weer positief voor de seks.
Tot slot is de beste seks ook afhankelijk van:
De vervulling van behoeftes van beide personen door een partner die de specifieke seksuele verlangens van de ander begrijpt en respecteert.
De ander op waarde schatten en toegewijd zijn aan de relatie
Genieten van bij elkaar zijn, zowel in als buiten het bed.
Seksuele dwang
Seksuele dwang bestaat als iemand met opzet de ander overhaalt, provoceert, onder druk zet of zelfs dwingt tot seksuele activiteit tegen diens wil. De verschillende vormen van seksuele dwang kunnen neergezet worden op een verticale en horizontale as:
Verticaal:
Type druk, variërend van verbaal tot fysiek.
Horizontaal:
Ongewenste seksuele gedrag, variërend van strelen tot gemeenschap
Hierdoor ontstaan er vier vlakken van verschillende soorten seksuele dwang:
Linksboven:
Interacties waarin iemand verbaal wordt overgehaald tot aanrakingen.
Rechtsboven:
Verbale manipulatie of bewust onder invloed brengen om te dwingen tot gemeenschap.
Linksonder:
Fysieke dwang tot aanrakingen/strelingen.
Rechtsonder:
Fysieke dwang tot gemeenschap.
Mannen gebruiken vaker fysieke kracht, maar beide seksen gebruiken even vaak verbale dwang. Er zijn een aantal dingen die ertegen gedaan kunnen worden:
Pas op voor partners die seks als een wedstrijd zijn
Pas op voor beïnvloeding door alcohol/drugs bij jezelf en je partner
Probeer assertief ongewenste avances te weerstaan
Bepaal voor het beginnen aan een seksuele interactie je seksuele grenzen door dit eerlijk en open te bespreken.
Denk over je partner als een gelijkwaardig persoon wiens voorkeuren en plezier even belangrijk zijn als je eigen.
Beoordeling van relatie
Vanuit onze need to belong, hechten de meeste mensen veel waarde aan wat hun partner van hun vindt. Daarom is het volgens Leary pijnlijk te ontdekken dat je partners beoordeling van de relatie (relation evaluation), de mate waarin iemand de relatie waardevol, belangrijk en intiem acht, lager is dan wat we zouden willen. Over tijd worden we geconfronteerd met verschillende maten van acceptatie en afwijzing, die gerangschikt kunnen worden op een continuüm (zie Tabel 3).
Tabel 3:
Mate van acceptatieUitingMaximale inclusieAanwezigheid wordt opgezocht en moeite voor gedaanActieve inclusieVerwelkomd worden maar niet opgezocht.Passieve inclusieAanwezigheid wordt toegestaanAmbivalentieOnverschilligheid over onze aanwezigheidPassieve exclusieAanwezigheid wordt genegeerd, maar niet vermedenActieve exclusieAanwezigheid wordt vermeden en alleen getolereerd als noodzakelijkMaximale exclusieWeggestuurd of verlaten worden
Onze emotionele reactie op uitsluiting is afhankelijk van de mate waarin we geaccepteerd willen worden door de ander. Soms sluiten mensen ons buiten om positieve redenen, bijvoorbeeld omdat je beter bent dan de rest. Dit is minder pijnlijk dan om negatieve redenen. Er bestaat slechts een kleine relatie tussen de objectieve acceptatie/afwijzing en ons gevoel van geaccepteerd/afgewezen worden. In dit hoofdstuk wordt gefocust op de waargenomen relation evaluation, omdat dit met name van belang is.
Pijnlijke gevoelens
Uit onderzoek van Leary blijkt dat er een complexe relatie bestaat tussen acceptatie, uitsluiting en evaluatie. Ook blijkt dat ons gevoel van zelfwaarde nauwelijks meer verandert naar mate men meer afgewezen of geaccepteerd wordt. We zijn sensitiever voor kleine verschillen in acceptatie/afwijzing van anderen tussen ambivalentie aan de ene kant en actieve inclusie aan de andere kant. (zie figuur 10.1 op p. 306). Maximale exclusie doet dus niet meer pijn dan ambivalentie.
Daarnaast blijkt dat het vooral relationele devaluatie pijnlijk is, een vermindering in iemands aanzien voor ons. Mensen voelen zich verdrietig, boos en beschadigd (hurt). Hurt lijkt een unieke emotie te zijn die optreedt bij het verbreken van een relatie. Beschadigde gevoelens lijken op fysieke pijn. Hechtingsstijl is ook van invloed op deze gevoelens. Mensen met een hoge score op angst voor afwijzing ervaren meer pijn ten gevolge van relationele devaluatie dan die met een lage score, terwijl degene met een hoge score op vermijding van intimiteit minder pijn ervaren. Mensen met een lage zelfwaardering voelen zich ook sneller beschadigd dan mensen met een hoge waardering.
Uitsluiting
Een specifieke vorm van afwijzing die vaak voorkomt in intieme relaties is uitsluiting (ostracism), waarbij mensen genegeerd worden door de omgeving. Uitsluiters reageren met opzet niet op de ander en doen soms zelfs alsof de ander niet aanwezig is. Ze rechtvaardigen dit gedrag meestal als een effectieve manier om de partner te straffen, om confrontatie te vermijden of een conflict te kalmeren. Vaak zijn ze ervan overtuigd dat uitsluiting effectief was in het bereiken van hun doel. De slachtoffers van uitsluiting menen echter meestal dat het de relatie geschaad heeft.
Uitsluiting is krachtig en pijnlijk omdat het sociale basisbehoeften bedreigt: de need to belong, onze zelfwaardering, en gevoel van controle over interacties. Het lijkt erop dat afwijzing mensen in een lethargische staat brengt waarin planning en complexe gedachten verminderd is. Wat er vervolgens gaat gebeuren is afhankelijk van de behoefte die als belangrijkste wordt gezien. Het kan ertoe leiden dat de uitgesloten persoon extra zijn best doet om geaccepteerd te worden door te doen wat de ander wilt of juist dat hij/zij op zoek gaat naar een nieuwe, minder bestraffende partner. Afwijzing zorgt ervoor dat mensen degene die hun buitensluit meer gaat verachten. Het kan er zelfs toe leiden dat mensen in het algemeen minder genereus en liefdadig worden tegenover anderen.
Er is veel onderzoek gedaan naar uitsluiting door middel van rollenspellen, maar ook via het computerspel Cyberball, waarin je samen met twee poppetjes een bal overgooit tot ze op een gegeven moment de bal niet meer naar jou gooien. Zelfs als mensen weten dat de uitsluiting gecontroleerd wordt door de computer blijven de pijnlijke gevoelens. Uitsluiting is zelfs pijnlijk wanneer je wordt uitgesloten door een groep die je veracht. Mensen met hoge zelfwaardering hebben eerder de neiging uitsluiters te verlaten en op zoek te gaan naar een nieuwe partner, terwijl mensen met lage zelfwaardering bij hun partner blijven maar wel vijandig zijn.
Jaloezie
Jaloezie wordt veroorzaakt door het potentiële verlies van een waardevolle relatie aan een echte of verbeelde concurrent. Er zijn drie gevoelens die jaloezie definiëren: pijn, woede en angst. Pijn (hurt) komt voort uit de waarneming dat onze partners ons niet genoeg waarderen en angst uit het idee van verlating en verlies. Woede is echter het kenmerkende aspect van jaloezie, wat ontstaat omdat je opzij gezet wordt voor een ander. Er zijn twee typen jaloezie:
Reactieve jaloezie (reactive):
Als iemand zich bewust wordt van een werkelijke bedreiging van een waardevolle relatie.
Wantrouwende jaloezie (suspicious):
Als iemand jaloers is zonder dat er een aanleiding of reden voor is.
Reactieve jaloezie komt in principe bij iedereen voor, maar met betrekking tot wantrouwende jaloezie bestaan individuele verschillen. In werkelijkheid is er niet zo’n eenvoudig onderscheid te maken tussen deze typen.
Wie zijn gevoelig voor jaloezie?
Mannen en vrouwen verschillen niet in hun jaloersheid, maar er bestaan wel individuele verschillen. Een belangrijke voorspeller van jaloezie is afhankelijkheid van de relatie (lage CLalt). Jaloezie wordt bovendien versterkt met gevoelens van inadequaatheid in een relatie. Als iemand twijfelt aan zijn mogelijkheid om de behoeften van de ander te vervullen, kan er jaloezie ontstaan. Een van de oorzaken voor twijfel is een verschil in mate value, wat ook kan verklaren waarom matching zich voordoet. Daarnaast wordt jaloezie beïnvloedt door hechtingsstijlen. Gepreoccupeerde mensen ervaren meer jaloezie dan de andere stijlen en afwijzende mensen zijn het minst vatbaar voor jaloezie. Persoonlijkheidtrekken zijn eveneens van belang. Neuroticisme is positief gecorreleerd met jaloezie, terwijl aangenaamheid juist negatief is gecorreleerd. Mensen die waarde hechten aan seksuele exclusiviteit (monogamie) ervaren meer reactieve jaloezie. Traditionele genderrollen maken de kans op jaloezie eveneens groter.
Wie maakt ons jaloers?
We zijn voornamelijk vatbaar voor concurrentie van onze vrienden, ex-liefdes en mensen die ons overtreffen op vlakken die we belangrijk vinden. Ongeacht wie het precies is, zijn concurrenten met een hoge mate value waarbij we slechter zijn in vergelijking bedreigend. Mannen zijn jaloerser op mannen die zelfverzekerder, dominanter, assertiever en rijker zijn en vrouwen zijn jaloerser op vrouwen die aantrekkelijker zijn.
Wat maakt ons jaloers?
Een evolutionaire perspectief stelt dat jaloezie zich heeft ontwikkeld om gedrag te motiveren dat onze intieme relaties beschermt van verstoring door anderen. Het geeft ook de suggestie dat mannen en vrouwen gevoelig zijn voor verschillende soorten van ontrouw. Vanuit paternity uncertainty zijn mannen die erg wantrouwig zijn in het voordeel t.o.v. mannen die niet wantrouwig genoeg zijn. Daarom zijn mannen gevoeliger voor jaloezie door seksuele ontrouw. Doordat historisch gezien vrouwen afhankelijk zijn van mannen voor middelen om hun kinderen groot te brengen, zijn vrouwen wantrouwiger tegenover liefdesverklaringen van mannen. Vrouwen zijn gevoeliger voor jaloezie door emotionele ontrouw.
Critici van het evolutionaire perspectief klagen ten eerste over de methodologie waarmee dit onderzocht wordt. Ook kan het zijn dat mannen en vrouwen verschillen in hun betekenis van emotionele en seksuele ontrouw. Vaak wordt gedacht dat voor vrouwen liefde en seks dichter bij elkaar ligt, dus de twee soorten ontrouw betekenen waarschijnlijk ook iets anders voor vrouwen dan voor mannen.
Consistent met het evolutionaire perspectief is echter de vinding dat ouders seksuele ontrouw zorgelijker vinden als het van een schoondochter is en emotionele ontrouw door een schoonzoon. In beide gevallen komt dan het doorgeven van hun eigen genen in gevaar. Ook denken mannen sneller dat er sprake is van seksuele ontrouw, maar vrouwen sneller van emotionele ontrouw. Wanneer een vrouw geen kans heeft op het krijgen van een kind verdwijnt het sekseverschil en vinden mannen seksuele ontrouw even bedreigend als vrouwen.
Mate poaching
Mate poaching is gedrag dat bedoeld is om iemand aan te trekken die al in een relatie verwikkeld is. Mensen die dit gedrag vertonen zijn extravert, scoren laag op vriendelijkheid en consciëntieusheid; keuren vreemdgaan goed, zijn narcistisch en manipulatief, en hebben vaak vermijdende hechtingsstijlen.
Reacties op jaloezie
Individuen kunnen over het algemeen zowel positief als destructief reageren op jaloezie. Mensen die om kunnen gaan met hechtheid - met een veilige of gepreoccupeerde hechting - zijn meer geneigd hun zorgen te uiten en te proberen de relatie te herstellen dan degenen met een vermijdende stijl. Er is ook een sekseverschil. Vrouwen zeggen dat ze zouden reageren door te proberen de relatie te verbeteren, terwijl mannen zouden proberen hun ego’s te beschermen door dronken te worden, de concurrent te bedreigen of andere vrouwen te versieren. Vrouwen zijn ook meer geneigd om hun partner jaloers te maken om zo de relatie te verbeteren. Dit is echter geen effectieve methode.
Constructief omgaan met jaloezie
Belangrijk voor het verminderen van jaloezie is het verminderen van de connectie tussen exclusiviteit binnen een relatie en zelfwaardering. Hiervoor zijn twee technieken:
Vertrouwen op eigen kracht (self-reliance): proberen kalm te blijven en je niet boos of beschaamd te voelen door niet te blijven hangen in de oneerlijkheid van de situatie.
Zelfondersteuning (self-bolstering): zelfwaardering versterken door iets leuks voor jezelf te doen en te denken aan je goede kwaliteiten.
Klinische programma’s om jaloezie te behandelen, proberen doorgaans irrationeel, catastrofaal denken te verminderen dat de bedreiging of de schade overdrijft, de zelfwaardering te versterken en communicatievaardigheden en de tevredenheid en gelijkwaardigheid van de relatie te verbeteren.
Misleiding en liegen
Misleiding is opzettelijk gedrag dat een indruk geeft op de ontvanger waarvan de verzender weet dat het niet klopt. Een voorbeeld hiervan is ronduit liegen waarbij mensen informatie verzinnen die tegenstrijdig is met de waarheid. Andere manieren van misleiding zijn het achter houden van informatie, aandacht afleiden van belangrijke informatie en halve waarheden vertellen. De focus in dit hoofdstuk ligt op liegen, omdat daar meer onderzoek naar gedaan is.
Liegen in relaties
In de meeste interacties is de meest voorkomende leugen een die voordelig is voor de leugenaar door beschaming of onzekerheid te voorkomen of om goedkeuring of middelen te verkrijgen. Beide seksen vertellen leugens om de andere sekse aan te trekken. Een kwart van de leugens vertellen we echter ten goede van anderen. Mensen vertellen minder leugens aan hun liefdespartners en hechte vrienden, maar wel de grootste misleidingen. Leugens kunnen ook van invloed zijn als ze niet uitkomen. Over het algemeen beschouwen mensen interacties waarin gelogen wordt als minder plezierig en minder intiem. Een reden hiervoor is deceiver’s distrust: als mensen liegen, gaan ze de ontvanger ervan doorgaan ook als minder eerlijk en betrouwbaar beschouwen, omdat ze ervan uitgaan dat zij hetzelfde zijn en ze zich beter voelen wanneer anderen dezelfde fouten maken. Leugenaars denken vaak ook dat hun leugens minder schadelijk en beledigend zijn dan de ontvangers vinden.
Leugens & Leugenaars
Mensen met goede sociale vaardigheden en degenen die zich zorgen maken om de indruk die ze maken, vertellen meer leugens dan minder extraverte mensen. Mensen met een onveilige hechtingsstijl vertellen ook meer leugens. Goede sociale vaardigheden maakt leugenaars overtuigender, maar dit hangt ook af van de sterkte van de motivatie. Gemotiveerde leugenaars zijn slechter in liegen dan degene die minder te verliezen hebben en daardoor meer ontspannen zijn. Leugenaars zijn vooral te herkennen aan non-verbaal gedrag. Vaak spreken ze aarzelend en met een hoge stem, maken ze meer grammaticale fouten, knipperen ze vaker en verwijden de pupillen.
Deceptie detectie
De specifieke reacties waaraan je een leugenaar kunt herkennen verschillen echter per persoon. Liegen is dan ook meestal te herkennen aan afwijking van het normale gedrag. Intieme partners hebben persoonlijke kennis van elkaar waardoor ze elkaars gedrag beter zouden moeten kunnen beoordelen. Ze vertrouwen elkaar echter ook, waardoor een truth bias ontstaat: er wordt aangenomen dat hun partners de waarheid vertellen. De accuraatheid in het ontdekken van misleiding neemt zelfs af naarmate een relatie intiemer wordt. Gelukkig liegen mensen minder in relaties die ze erg belonend vinden. Mensen kunnen ook liegen via internet. Veel individuen zijn dan ook wantrouwend ten opzichte van anderen waarmee ze online contact hebben, tenzij ze die persoon al uit ‘het echte leven’ kennen.
Verraad
Verraad kan gedefinieerd worden als onaangename, pijnlijke acties door mensen die we vertrouwen en van wie we een dergelijke actie niet verwacht hadden. Het is gedrag dat de normen van loyaliteit, respect en betrouwbaarheid in een intieme relatie overtreedt. Al deze gedragingen omvatten relationele devaluaties, omdat blijkt dat de ander de relatie niet zo waardeert als wijzelf. Verraad komt vaak voor in intieme relaties, omdat wanneer mensen loyaal willen zijn in meerdere relaties er tegenstrijdige eisen gesteld kunnen worden.
Individuele verschillen
Er zijn individuele verschillen in verraad. Het komt minder vaak voor bij oudere, hoger opgeleide en religieuze mensen. Verraders zijn vaak wraakzuchtige, haatdragende en wantrouwende mensen. Ze hebben weinig vertrouwen in andere, mogelijk omdat ze er onterecht vanuit gaan dat die dezelfde motieven hebben. Mannen en vrouwen verschillen niet in hun neiging te verraden, maar wel in hun doelwitten. Mannen verraden vaker hun liefdespartner en zakenmensen, terwijl vrouwen vaker vrienden en familie verraden. Verraders onderschatten doorgaans de schade die ze de ander toebrengen. Degene die verraden zijn rapporteren echter vrijwel nooit dat het verraad geen effect heeft gehad op de relatie. Vrijwel altijd heeft verraad een negatief en soms blijvend effect op een relatie. Sommige mensen zijn bovendien wraakzuchtiger dan anderen.
Omgaan met verraad
Er zijn verschillende manieren om met verraad om te gaan. Een paar goede manieren zijn:
Het verraad onder ogen zien in plaats van ontkennen
De gebeurtenis herinterpreteren vanuit een positieve kant en als aanleiding voor persoonlijke groei.
Vertrouwen op vrienden voor steun
Vergeving
Vergeving is een beslissing om het waargenomen of werkelijke recht om een rekening te vereffenen met degene die je onrecht heeft aangedaan op te geven. Mensen met een hoge score op angst voor afwijzing of vermijding van intimiteit lijken minder vergevingsgezind te zijn, omdat ze in hun woede blijven hangen. Mensen die hoog scoren op aangenaamheid vergeven relatief gemakkelijker, terwijl neuroticisme en narcisme negatief gerelateerd zijn aan vergeving.
Vergeving gaat gemakkelijker met de aanwezigheid van een aantal componenten:
Oprechte spijtbetuiging
Empathie vanuit het slachtoffer voor hun partner
Loslaten daden van de partner en toegebrachte schade.
Een hechte, sterk verbonden relatie
Vergeving versterkt doorgaans de relatie en mensen die kunnen vergeven hebben gemiddeld gezien een hogere zelfwaardering, minder vijandigheid, leed en spanning en meer tevredenheid met het leven dan mensen die moeilijk vergeven. Er zitten echter ook grenzen aan vergeven: het is alleen effectief als het niet vaak nodig is om iemand te vergeven en als iemand het echt verdient.
De aard van conflicten
Een interpersoonlijk conflict bestaat als de motieven, doelen, overtuigingen, meningen of gedrag van de een onverenigbaar zijn of interfereren met die van de ander. Het ontstaat dus uit ongelijkheid, maar een conflict bevat een actieve interferentie van de doelen van de ander. Daarnaast zijn niet alle conflicten zichtbaar of bewust. Er zijn twee redenen waarom conflicten onvermijdbaar zijn: Ten eerste verschillen twee mensen incidenteel in hun stemmingen en voorkeuren. In de tweede plaats zijn er bepaalde spanningsvelden inherent aan een intieme relatie die uiteindelijk altijd voor spanning zullen zorgen. Binnen een intieme relatie lopen mensen altijd tegen een aantal tegenstrijdige motivaties aan die dialectics worden genoemd en nooit helemaal vervuld kunnen worden omdat ze tegenstrijdig zijn. Een paar belangrijke:
Autonomie versus verbondenheid:
Mensen willen aan de ene kant onafhankelijk zijn, maar aan de andere kant ook verbonden met en wederzijds afhankelijk van andere mensen.
Openheid versus geslotenheid:
Intimiteit omvat self-disclosure, het delen van gedachten en gevoelens, maar mensen hechten ook waarde aan privacy.
Stabiliteit en verandering:
Mensen willen aangename relaties in stand houden, maar zijn tegelijk ook aangetrokken tot nieuwe ervaringen.
Integratie en separatie:
Mensen willen tijd door blijven brengen met hun vrienden, maar ook toegewijd zijn aan de relatie.
Deze vier spanningsvelden zijn de aanleiding van ongeveer een derde van onze conflicten.
De frequentie van conflicten
De frequentie van conflicten is afhankelijk van de populatie die onderzocht wordt en de manier waarop het onderzocht wordt. Conflict is gewoon in intieme relaties en komt zelfs meer voor dan we ons realiseren. Er zijn een aantal factoren van invloed:
Persoonlijkheid:
Mensen die hoog scoren op neuroticisme hebben meer conflicten, terwijl mensen hoog in aangenaamheid minder conflicten hebben.
Hechtingsstijl:
Mensen met hoge angst voor afwijzing denken dat er meer conflict is en ook dat een conflict meer schade toebrengt aan de relatie dan mensen met een veilige hechtingsstijl. Hun angst kan uiteindelijk juist leiden tot de spanningen die ze vrezen.
Levensfase:
Conflicten in liefdesrelaties stijgen geleidelijk van de laatste tienerjaren tot midden twintig en blijft daarna stabiel. Bij oudere koppels neemt de frequentie weer af. De twee belangrijkste bronnen van conflict zijn kinderen en geld.
Gelijkheid:
Hoe minder overeenkomsten, hoe meer conflicten.
Alcohol:
Beïnvloeding versterkt conflict.
Het verloop van conflict
Conflicten binnen een relatie kunnen over vrijwel elk onderwerp gaan. Deze grote variëteit aan thema’s heeft Peterson geclassificeerd in vier veelvoorkomende categorieën:
Kritiek (criticism):
Verbale of non-verbale acties die als vernederend of minachtend worden ervaren
Onrechtvaardige eisen (illegitimate demands):
Verzoeken die oneerlijk lijken omdat ze de normale verwachtingen voor partners overschrijden.
Afwijzingen (rebuffs):
Situaties waarin de één een beroep doet op de ander voor een gewenste reactie, maar die ander niet reageert op de verwachte manier.
Cumulatieve irritaties (cumulative annoyances):
Relatief kleine gebeurtenissen die irriterend worden door herhaling. Zulke gebeurtenissen nemen vaak de vorm aan van sociale allergieën: door herhaalde blootstelling aan kleine lastige gebeurtenissen gaan mensen hypersensitief reageren en is hun walging en irritatie buiten proportie voor de werkelijke actie. Voorbeeld: vrouwen raken vaak geïrriteerd door onbeschofte gewoontes van mannen en mannen raken geïrriteerd door het gebrek aan inschikkelijkheid van vrouwen.
Vanuit een evolutionair perspectief ontstaan sommige verschillen in heteroseksuele relaties vanuit verschillen in interesses rondom reproductie. Door verschillen in ouderlijke investering (parental investment) kunnen mannen het zich veroorloven om seks te hebben zonder een relatie, terwijl vrouwen daar juist voorzichtig in moeten zijn. Verschillen in seksueel verlangen veroorzaken conflicten in het grootste deel van de koppels. Heteroseksuele koppels zijn het minder vaak eens over sociale kwesties zoals politiek, terwijl vertrouwen voor homoseksuele koppels vaker een bron van conflict is. Er zijn echter meer overeenkomsten tussen hetero- en homoseksuele koppels dan verschillen.
Attributies
Een andere bron van verschil van mening zijn de verschillende perspectieven van beide partners. Actor-observer effecten leiden tot verschillende verklaringen voor dezelfde acties en self-serving biases leidt tot het positiever beoordelen van de eigen acties. De attributies die partners maken verschillen dus doorgaans. Dit kan op twee manieren tot conflict leiden:
Frustrerende misverstanden kunnen ontstaan als mensen niet beseffen dat ieder zijn eigen perspectief heeft.
Als de verschillende perspectieven wel duidelijk worden, kan er een attributional conflict ontstaan waarin partners ruziën over wiens verklaring de juiste is. Deze conflicten zijn moeilijk op te lossen, omdat er vaak meer dan één verklaring is voor een gebeurtenis.
De uitleg waarmee partners hun frustraties verklaren hebben veel invloed op hun gevoelens en reactie. Als een negatieve actie van een partner gezien wordt als een incident, toegeschreven aan externe en instabiele oorzaken, zal de reactie minder emotioneel zijn. Als een negatieve actie daarentegen gezien wordt als opzet en toegeschreven aan interne en stabiele oorzaken, is de kans groot dat er heftige gevoelens van boosheid ontstaan. Mannen zijn meer geneigd dan vrouwen om een conflict te beoordelen als opzettelijk verraad. Wanneer we ervan uitgaan dat iemand het ongewenste gedrag kan veranderen, zijn we sneller geneigd om het uit te spreken dan wanneer we het als onveranderbaar zijn.
Woede
Het idee heerst dat woede geuit moet worden, maar het blijkt dat woede uiten terwijl je boos bent, zorgt dat je nog bozer wordt. Daarentegen ontvangen degene die hun woede onder controle krijgen en hun klachten assertief maar kalm uitspreken, meer samenwerking en begrip ontvangen. Dit kan bereikt worden door te proberen de kant van de ander beter te begrijpen, een moment uit het conflict te stappen om te kalmeren en door humor te vinden in de situatie.
Engagement & Escalatie
In Peterson’s model voor conflict is de eerste stap de beslissing om een conflict aan te gaan (engagement) of te vermijden (avoidance). Wordt het conflict aangegaan dan starten sommige koppels een onderhandeling (negotiation) om het conflict op te lossen met behulp van rationeel probleem oplossen. Soms is er echter sprake van escalatie (escalation) van het conflict, wat doorgaans de disfunctionele vormen van communicatie omvat.
Bij een analyse van conflict in intieme relaties stelde Canary dat mensen in een conflict soms gemene dingen tegen elkaar zeggen en dat dit in te delen is in twee typen opmerkingen:
Directe tactieken: expliciete opmerkingen, waaronder:
beschuldigingen die de partner bekritiseren en negatieve eigenschappen toeschrijven
vijandige bevelen tot meegaandheid die soms dreiging tot fysieke of emotionele schade bevatten
tegenwerkende vragen
norse of sarcastische opmerkingen die walging of afkeuring tonen
Indirecte tactieken: minder expliciet, meer bedekte, subtiele opmerkingen, waaronder:
Neerbuigendheid
Treurige stemming als melancholie en klagen
Pogingen om preventief van onderwerp te veranderen
Ontwijkende opmerkingen de partner of het conflict niet erkend wordt.
Ruzieachtige conflicten maken de meeste van ons woedend en deze emotionele reacties veroorzaakt fysiologische opwinding en stress. Ook hebben deze conflicten effect op onze gezondheid. Conflicten roepen vooral woede op als partners in een patroon van wederzijds negatief affect (negative affect reciprocity) vallen waarin partners elkaar over en weer provoceren. Mensen met een veilige hechtingsstijl ervaren minder fysiologische reacties dan onveilig gehechte mensen. Vermijding van intimiteit wordt geassocieerd met meer vijandigheid als een conflict ontstaat. Angst voor afwijzing blijkt vooral stijging in hartslag en bloeddruk op te wekken. Een verschil van mening is minder zorgwekkend als we weten dat we op onze partners kunnen rekenen als we ze echt nodig hebben. De karakteristieken van de partner spelen eveneens een invloedrijke rol.
Demand-withdraw
Een veelvoorkomend interactiepatroon is het zogenaamde demand/withdraw patroon, waarbij de een (de vrager/demander) kritiek levert, zeurt, dingen vraagt van de ander terwijl de partner (de terugtrekker/withdrawer) confrontatie vermijdt, zich terugtrekt en zich defensief gedraagt. Dit patroon versterkt zichzelf. Universeel zijn vrouwen veel vaker de demander en mannen de withdrawers. Hiervoor zijn meerdere mogelijke verklaringen:
Genderverschillen: vrouwen worden aangemoedigd om zich te richten op de gemeenschap en om expressief te zijn, terwijl mannen worden aangemoedigd om onafhankelijk en autonoom te zijn. Het patroon ontstaat dan omdat vrouwen nabijheid zoeken en mannen hun autonomie verdedigen.
Social structure hypothese: patroon is ontstaan uit machtsverschillen tussen mannen en vrouwen in de maatschappij en het huwelijk.
Uit onderzoek blijkt dat beide verklaringen kloppen.
Onderhandeling en accommodatie
Meestal komt een conflict uiteindelijk in een fase van onderhandeling, waarin de partners hun posities verkondigen en een oplossing proberen te vinden. Canary heeft verschillende manieren geïdentificeerd waarop partners zich aardig gedragen tijdens een onderhandeling:
Directe tactieken die het onderwerp openlijk bespreken:
Bereidheid om het probleem aan te gaan door verantwoordelijkheid te nemen, concessies te doen of een compromis te sluiten
Steun tonen voor het punt van de ander.
Self-disclosure door middel van ik-boodschappen
Goedkeuring en affectie tonen.
Indirecte tactieken: langs het onderwerp gaan maar vervelende gevoelens verminderen:
Vriendelijke, niet-sarcastische humor om de stemming te verbeteren
Er zijn een aantal tips om succesvol te onderhandelen:
Wees optimistisch
Hecht waarde aan de uitkomsten van je partner
Focus op ‘we’
Neem een korte pauze van de discussie
Rusbult onderscheidt vier soorten van reactie op conflict en ontevredenheid in de relatie, afhankelijk van of reactie constructief dan wel destructief is en of een conflict aangegaan wordt (actief) of vermeden wordt (passief):
Uiting (voice): actief en constructief gedrag
Loyaal (loyalty): passief maar constructief gedrag
Beëindigend (exit): actief en destructief gedrag
Verwaarlozing (neglect): passief maar destructief gedrag
De strategie die mensen gebruiken is afhankelijk van een aantal factoren. Mensen die hoog scoren op vermijding van intimiteit zijn vaker passief en destructief. Daarentegen zijn mensen met veilige of angstige stijl meer geneigd hun klachten te uiten op een actieve manier. Mensen die hoog scoren op masculiniteit gedragen zich vaker destructief in tegenstelling tot erg feminime mensen. Mensen van een individualistische cultuur gedragen zich vaker destructief dan in een collectivistische cultuur. Relaties zijn kwetsbaar als beide partners zich destructief gedragen. De vaardigheid om constructief te blijven reageren op destructief gedrag (accomodation) is dus erg belangrijk.
Omgaan met conflict
Er zijn twee invloeden die blijken te bepalen of een onenigheid uiteindelijk de relatietevredenheid ondersteunt of schaadt: overeenkomstigheid van de voorkeuren van de partners en de manier waarop discussies worden gevoerd. Gottman stelt dat er drie benaderingen van een conflict zijn die leiden tot een stabiel huwelijk:
Voorbijgaand (volatile):
Koppels met frequente en gepassioneerde ruzies. Dit gaat gepaard met heftige emoties en veel negatief affect, maar ze temperen hun woede ook met verstand en genoeg bewijs van liefde voor elkaar.
Bevestigend (validating):
Koppels met een meer beleefde stijl van ruzie maken, met meer samenwerking tijdens de discussies. Die kunnen wel hoog oplopen, maar tussendoor bevestigen de partners elkaar door empathie en begrip.
Vermijdend (avoiding):
Koppels die confrontatie vermijden en een enkele discussie mild en voorzichtig voeren.
Tot slot hebben sommige koppels een benadering van onenigheden die schadelijk is voor de relatie:
Vijandig (hostile):
Koppels die geen 5 : 1-verhouding van positief : negatief gedrag kunnen handhaven.
Het is ook belangrijk dat beide partners dezelfde benadering gebruiken.
De uitkomst van conflicten
Peterson heeft vijf uitkomsten beschreven waarin een conflict kan eindigen:
Afzondering (separation):
Wanneer één of beide partners zich terugtrekt zonder dat het conflict opgelost is. Dit voorkomt soms onherstelbare schade aan de relatie.
Overheersing (domination):
Eén partner krijgt zijn zin en de ander geeft toe. Dit gebeurt doorgaans wanneer er een machtsverschil bestaat binnen de relatie.
Compromis (compromise):
Beide partners verminderen hun aspiraties zodat er een acceptabele oplossing kan worden gevonden voor beide kanten.
Geïntegreerd akkoord (integrative agreement):
Bevredigt de doelen en aspiraties van beide partners, meestal door creativiteit en flexibiliteit.
Structurele verbetering (structural improvement):
Bevredigt doelen en aspiraties van beide partners, maar daarbij leren en groeien ze ook allebei en worden er wenselijke veranderingen gemaakt in de relatie.
Kan ruzie goed zijn voor een relatie?
Hoe meer onuitgesproken ergernissen en irritaties partners hebben, hoe minder tevreden ze met hun relaties zijn. Daarentegen zijn conflicten ook een manier om intimiteit te bevorderen. Het brengt problematische onderwerpen en onverenigbaarheden naar buiten zodat oplossingen kunnen worden gezocht. Het is meestal de bedrevenheid in het leiden van conflicten en niet de afwezigheid van conflicten die leidt tot het groeien van relaties.
Lessen die geleerd zijn in het ouderlijk huis worden meegenomen naar relaties als volwassenen. Ook zijn er individuele verschillen in sensitiviteit en behendigheid waarmee mensen conflicten voeren. Als er eenmaal een stijl van het voeren van conflicten is gevormd in een relatie, blijft die meestal hetzelfde. Er is echter wel mogelijkheid voor verandering en een belangrijk aspect van succesvolle conflictvoering is zelfcontrole. Het helpt om optimistisch te blijven, beschuldigende attributies te vermijden en je woede te beheersen. Drie dingen die je beter niet kunt doen zijn:
Je terug trekken als je partner een zorg of klacht uit
Een negatieve houding aannemen
Vast komen te zitten in een patroon van wederzijdse negatief affect
Een techniek die kan helpen om negatieve interactie te voorkomen is de speaker-listener technique. Deze geeft een structuur voor kalme, duidelijke communicatie over gevoelige onderwerpen die actieve luistervaardigheden bevordert en de kans vergroot dat partners elkaar begrijpen en bevestigen ondanks hun verschil van mening. De techniek is ontwikkeld om de cirkel van misperceptie te onderbreken. Bij deze techniek wordt een klein voorwerp gekozen die de floor genoemd wordt. Alleen de persoon die dit voorwerp in handen heeft, mag spreken. Het is de bedoeling dat diegene zijn of haar gevoelens beschrijft met behulp van ik-boodschappen. Er zijn een aantal regels die bij deze techniek horen:
Alleen degene met de floor mag spreken.
Deel de floor, blijf niet doorgaan en houd elke beurt kort.
Ga het probleem nog niet oplossen: de techniek is bedoeld om het verschil van mening duidelijk te maken, oplossingen komen later.
Spreker: spreek alleen vanuit jezelf en gebruik ik-boodschappen.
Spreker: stop tussendoor zodat de luisteraar kan parafraseren wat je tot dan toe hebt gezegd en corrigeer eventueel op een beleefde manier.
Luisteraar: parafraseer wat je gehoord hebt zodat duidelijk wordt dat je het begrepen hebt
Luisteraar: richt je op de boodschap van de spreker en geef nog niet je eigen reactie. Zolang de ander de floor heeft, spreek je alleen om aan te geven dat je de boodschap begrijpt.
Als de discussie van het conflict compleet is, kan er een scorekaart, de Fight Effects Profile, gebruikt worden om de samenwerking te beoordelen op de punten: pijn, informatie, oplossing, controle, angst, vertrouwen, wraak, verzoening, relationele evaluatie, zelfevaluatie, binding-affectie. In een goede ruzie hebben beide partners op beduidend meer punten positieve uitkomsten dan negatieve uitkomsten.
De meeste mensen zijn van mening dat een ideale relatie gelijkwaardig is en beide partners evenveel mogelijkheid hebben om belangrijke beslissingen te nemen en elkaar te beïnvloeden. Dit is een groot verschil met de traditionele visie van een aantal generaties geleden, waarin mannen de dominante partner waren in relaties. Sociale macht is de mogelijkheid om het gedag van anderen te beïnvloeden en hun invloed op ons te weerstaan.
Macht en wederzijdse afhankelijkheid
Er zijn verschillende manieren om sociale macht te analyseren, maar het wijdst aangenomen perspectief is die van de interdependency theory. Volgens die theorie is macht gebaseerd op de controle van waardevolle middelen. Als iemand iets bezit dat je graag wil, ben je bereid om je in zekere mate te schikken naar de wensen van diegene. Een aantal belangrijke punten van de theorie zijn:
Het is niet noodzakelijk de middelen te bezitten om de macht te hebben, toegang hebben tot de middelen is voldoende.
Iemand ontleent alleen macht aan het bezitten van een middel als anderen dat middel willen hebben. Hoe groter het verlangen, hoe groter de macht.
Het eerder besproken principle of lesser interest is ook een voorbeeld van het ontstaan van macht door iemands verlangen: de persoon die minder belang heeft bij het behouden van de relatie heeft meer macht in die relatie.
De beschikbaarheid van alternatieve bronnen van de gewenste middelen is in deze theorie een cruciale factor voor het bestaan van macht. Binnen een relatie is degene met minder alternatieven voor de huidige relatie afhankelijker dan de ander. In een traditioneel huwelijk hebben mannen vaak meer mogelijkheden om andere alternatieve partners te ontmoeten, en meer geld om mensen te overtuigen.
De interdependency theory onderscheidt twee soorten van macht:
Fate control:
Iemand kan de uitkomst voor de partner bepalen ongeacht het gedrag van die partner
Behavior control:
Door het veranderen van het eigen gedrag wordt de partner aangemoedigd om het gewenste gedrag te gaan vertonen.
Partners hebben beide macht over elkaar en de interacties van de twee partners ontstaan dan ook uit hun wederzijdse beïnvloeding van elkaar.
Soorten bronnen
French en Raven hebben zes soorten van macht geïdentificeerd, onderscheiden door het soort middel dat gewenst is:
Macht door beloning (reward power): wanneer je iemand een bepaalde beloning kan verstrekken of juist ontnemen.
Macht door dwang/bestraffing (coercive power): wanneer je iemand kan straffen of dit juist kan laten.
Macht door de wet (legitimate power): wanneer de partner ervan overtuigd is dat we het recht hebben om iets te eisen en ze de verplichting hebben hieraan te gehoorzamen. Dit kan zijn omdat iemand in een autoriteitspositie zit (bijvoorbeeld de baas), maar het kan ook vanuit sociale normen zoals die van wederkerigheid, gelijkheid en sociale verantwoordelijkheid.
Macht door toewijzing (referent power): het middel is liefde en/of respect en macht ontstaat omdat iemand dit graag van je wilt ontvangen.
Macht door expertise (expert power): wanneer partners onze kennis en ervaring erkennen en beïnvloed worden doordat we meer weten.
Macht door informatie (informational power): wanneer iemand specifieke informatie bezit die de ander graag ook wil weten.
Mannen, vrouwen en de controle van bronnen
Hoewel de meeste mensen zeggen dat ze gelijkwaardige relaties ideaal vinden, leiden ze hun relatie op een manier dat er een machtsverschil bestaat. Dit machtsverschil wordt sterk beïnvloedt door culturele normen. Vrijwel altijd is de man de dominante partner. Er zijn drie redenen voor deze langdurige traditie:
Mannen en vrouwen hebben doorgaans te maken met een ongelijkheid in relatieve middelen: mannen krijgen relatief meer betaald dan vrouwen en hebben vaker hoge posities. Geld en status geven macht door beloning en wetmatigheid aan degene die deze middelen bezit en dat zijn vaker mannen dan vrouwen. Het zijn beide universele middelen: universele middelen zijn waardevol voor vrijwel iedereen en in veel situaties, terwijl bepaalde (particuralistic) middelen alleen waardevol zijn in sommige situaties.
Sociale normen ondersteunen en handhaven mannelijke dominantie. Door wereldwijde genderstereotypes worden mannen gezien als resoluter dan vrouwen. Het is vaak vanzelfsprekend dat mannen meer macht en autoriteit hebben. Wel geven klassieke stereotypen aan dat de sekse expertises hebben in verschillende gebieden: vrouwen over het huishouden en de kinderen en mannen over de financiën.
Mannen hebben doorgaans meer dwingende macht doordat ze vaak groter en sterker zijn.
Het machtsproces
Machtige mensen zijn gewend om hun zin te krijgen en ervaren daarom vaak een positieve stemming en een hoge zelfwaardering. Ze zijn ook geneigd om in actie te komen als ze iets willen, maar ze zijn niet goed in het begrijpen van andermans perspectieven. Vergeleken met machtige mensen, lijden degene met minder macht vaker aan een depressie, gedragen zich voorzichtiger, vrezen afstraffing en letten angstig op het humeur van anderen.
Conversaties
Ons taalgebruik en onze stijl van paralanguage zijn twee zeer subtiele en doordringende processen van macht. Vrouwen en mannen gedragen zich hetzelfde als ze in gesprek zijn met iemand van hetzelfde geslacht, maar verschillende patronen worden zichtbaar in interacties met het andere geslacht. Mannen onderbreken vrouwen vaker dan andersom en mannen spraken ook meer. Tegen vrouwen gebruiken mannen meer assertieve en minder beleefde taal. Bij deze verschillen maakt het onderwerp van gesprek wel uit: vrouwen domineren de traditioneel vrouwelijke onderwerpen, maar mannen de typisch mannelijke en neutrale onderwerpen.
Het blijkt dat mannen vaker hun zin krijgen als ze taalgebruik hanteren die respect afdwingt bij zowel mannen als vrouwen, terwijl vrouwen meer invloed hebben als ze krachtig taalgebruik hanteren bij vrouwen, maar meer voorzichtig spreken tegen mannen. Non-verbaal is hetzelfde patroon te zien. Vrouwen overtuigen meer mannen als ze zich vriendelijker presenteren door meer te glimlachen, langzamer te spreken en preutser te gedragen, terwijl ze meer vrouwen overtuigen met autoritair gedrag.
Vrouwen zijn doorgaans betere beoordelaars van de emoties en bedoelingen van anderen dan mannen. Aan de andere kant heeft iemands non-verbale sensitiviteit ook te maken met macht: machtige mensen hebben er minder belang bij om te weten wat de ander denkt en voelt. Vrouwen verkrijgen veel waardevolle informatie door het gebruiken van non-verbale communicatie waardoor ze aangenamere partners kunnen zijn en meer invloed kunnen hebben op mannen, maar aan de andere kant gedragen ze zich hierdoor ook onderdaniger.
Machtsstijlen
In de strategieën die gebruikt worden om te beïnvloeden zijn twee thema’s te onderscheiden:
Manier van uiten van de wens:
directe: expliciete vragen of bekendmaken wensen, ondubbelzinnig verzoek
indirect: subtielere manier, nooit wens uitspreken maar hints geven.
Het blijkt dat hoe meer tevreden mensen zijn in hun relatie, hoe meer directe strategieën ze gebruiken.
Mate waarin mensen hun doelen proberen te bereiken via interactie met hun partner
bilateraal: beide partners zijn betrokken, bespreken wens in interactie
unilateraal: zelfstandige acties zonder partner te betrekken
Mensen met meer macht in een relatie maken vaker gebruik van bilaterale strategieën, terwijl mensen met minder macht vaker van unilaterale.
Homoseksuele koppels gebruiken dezelfde strategieën, terwijl binnen heteroseksuele koppels verschillen bestaan: mannen maken meer gebruik van directe en bilaterale strategieën en vrouwen meer van indirecte en unilaterale strategieën. Hierbij moet gezegd worden dat dit een genderverschil is. Mensen die hoog scoren op instrumentele eigenschappen, (dit zijn vaak mannen), gebruiken vaak directe, bilaterale strategieën, in tegenstelling tot mensen met een lage score op instrumentele trekken (vaak vrouwen). Het belangrijkst bij de strategiekeuze is echter iemands status: in een situatie waarin ze een lage status hebben, zal niemand een autoritaire en assertieve stijl gebruiken. Dit lijkt de verschillen in relatieve middelen tussen de geslachten te weerspiegelen.
Ongelijkheden in macht worden geassocieerd met ontevredenheid in intieme relaties. Toch lijkt de autonomie en stelligheid van mannen en de meegaandheid van vrouwen zo natuurlijk dat het machtsverschil passend bij dit patroon nauwelijks opvalt. Onze cultuur neemt die dominantie van mannen als gewoon, waardoor gender-ongelijkheden eenvoudig kunnen optreden in alledaagse interacties. Hierdoor ontstaat vaak een asymmetrisch patroon qua invloed. Feit is echter dat onze relaties stabieler en gelukkiger zijn als beide partners evenveel invloed hebben.
Vaak wordt de indruk gewekt dat macht alleen negatieve effecten kan hebben op relaties, maar in verbonden, gelukkige relaties gebruiken beide partners vaak hun invloed in het voordeel van de ander en om de gemeenschappelijke band te versterken in plaats van te ondermijnen. Sommige mensen, waaronder vooral mannen, gebruiken macht op een destructieve manier en zijn geneigd om hun partner te controleren en domineren.
Geweld in relaties
We gebruiken geweld (violence) als we ons gedragen op een manier waarmee we iemand opzettelijk fysieke schade doen. Met de Conflict Tactics Scale (CTS) beschrijven mensen hun gebruik van psychologische en fysieke agressie tegen hun partner. Hoe meer mannen in een relatie, hoe groter de kans op geweld: homokoppels ervaren het meeste geweld, lesbische koppels het minst. De meest voorkomend vorm van geweld is slaan, maar in zeldzame gevallen wordt een wapen gebruikt.
Geweld en mate-guarding
Sommige mensen die gemiddelde middelen en mate value hebben doen aan mat-guarding: ze proberen de toegankelijkheid van alternatieve partners die een bedreigen kunnen vormen te controleren en reduceren. Ook geweld kan hiervoor worden ingezet. Wanneer een partner dus heel bezittelijk doet, is het waarschijnlijk dat geweld snel volgt.
Soorten geweld
Johnson stelt dat er drie soorten van geweld zijn in liefdesrelaties, die ontstaan vanuit verschillende bronnen:
situationeel koppelgeweld (situational couple violence, SCV): ontstaat vanuit specifieke onenigheden, dus incidenteel, meestal milder en wederzijds: beide partners verliezen de controle.
Intiem terrorisme (intimate terrorism, IT): een partner gebruikt geweld als een methode om de ander te onderdrukken, als aanwezig in een relatie gebeurt het vaker dan SCV. Ook is het vaak eenzijdig en ernstiger.
Gewelddadige weerstand (violent resistance): een partner vecht met kracht terug tegen intiem terrorisme.
Mannen en vrouwen gebruiken even vaak SCV, maar mannen veel vaker IT. Mannen doen meer gewelddadige acties en ook ernstiger gedrag. Het lijkt erop dat vrouwen even gewelddadig kunnen zijn als mannen, maar dat ze minder vaak verwondingen veroorzaken en minder vaak geweld gebruiken als onderdeel van dominantie en beïnvloeding. Sampling heeft ook een invloed op de resultaten: jongvolwassen vrouwen gebruiken vaker geweld, en oudere mannen die al langer getrouwd waren en nu de ongelukkige relatie willen verbreken ook. Het lijkt zo te zijn dat mannen en vrouwen wel ongeveer evenveel geweld gebruiken, maar dat vrouwen meer indirect geweld gebruiken, waardoor de schade die mannen aanbrengen in verhouding groter is.
Correlaten van geweld
Er blijkt een belangrijk onderscheid te zijn tussen situationeel geweld en intiem terrorisme. Finkel identificeert drie verschillende soorten invloeden op SCV:
Aanstichtende invloeden (instigating triggers): aanleiding voor het conflict.
Versterkende invloeden (impelling influences): elementen die de kans op gewelddadige impulsen groter maakt
Remmende invloeden (inhibiting influences): elementen die de kans op gewelddadige impulsen kleiner maakt.
Volgens Finkel zijn er van zowel de versterkende en remmende invloeden vier soorten:
Achtergrond (distal): achtergrondfactoren zoals culturele normen, economische condities en familie-ervaringen.
Dispositioneel: persoonlijkheidseigenschappen en overtuigingen
Relationeel: de huidige staat van een relatie
Situationeel: de onmiddellijke omstandigheden
Beinvloedende factoren
Er zijn een aantal factoren die leiden tot het minder voorkomen van geweld: culturen waarin gelijkwaardige seksen worden bevorderd, hoge score op consciëntieusheid, goede probleemoplossende vaardigheden, tevredenheid met de relatie, nuchterheid, verbondenheid met de partner. Alcohol werkt juist als versterkende factor van geweld.
Intiem terrorisme
Mensen die gebruik maken van intiem terrorisme doen dit ofwel omdat ze onhandig en meelijwekkend zijn: het geweld is een manier om te voorkomen dat hun partners ze verlaten, ofwel omdat ze boosaardig, antisociaal en/of narcistisch zijn: het geweld is één van de manieren om te krijgen wat ze willen. Terroriserende mannen waren vaak getuige van gewelddadige conflicten tussen hun ouders, zijn opgevoed met traditionele genderrollen en vijandige, hatelijke attitudes tegenover vrouwen. Deze attitudes worden vaak gecombineerd met gevoelens van te kort schieten en geweld lijkt voor hen één van de weinige middelen te zijn tot macht.
Beweegredenen
Over het algemeen zijn mannen die zich beroepen op intiem terrorisme dus masculiene voorschriften te steunen die autoriteit van een man over een vrouw aanmoedigt, maar tegelijk voelen ze zich hier niet toe in staat. Door macht uit te oefenen proberen ze te voldoen aan hun masculiene zelfconcept. De meeste mannen hebben het gevoel dat hun gewelddadige gedrag gerechtvaardigd werd door disrespectvol gedrag van hun partners. Vrouwen daarentegen voelen zich verraden en geven zichzelf soms de schuld. Slachtoffers kunnen ook last krijgen van psychologische gevolgen variërend van een lage zelfwaardering en wantrouwen in mannen tot depressie en posttraumatische stress stoornis. Kinderen die ouders hebben die geweld pleegden zijn zelf ook eerder geneigd om geweld te gebruiken.
Uit onderzoek blijkt dat ongeveer een derde van de vrouwen na 2,5 jaar nog steeds in een gewelddadige relatie zit. Ze denken vaak dat ze, ondanks het misbruik, slechter af zijn als ze hun partner verlaten. Dit kan zijn door economische afhankelijkheid of psychologische verbondenheid aan de relatie, maar ook door de angst voor een toename van geweld bij het verlaten van de relatie. Het kan echter ook zo zijn dat vrouwen de relatie niet willen beëindigen. Vrouwen die een grote angst hebben voor verlating worden aangetrokken door bezitterige, overheersende mannen. Bovendien geven zulke mannen ook de voorkeur aan angstige vrouwen, mogelijk omdat deze het geweld tolereren.
Stalking
Een andere vorm van ongewenst gedrag in een relatie is stalking: het opdringerig volgen van iemand die dat niet wil. Het omvat herhaaldelijk, kwaadwillig volgen en storen en kan de vorm aannemen van telefoontjes, brieven, observatie en andere inbreuk van privacy. Er zijn verschillende reden voor stalken omdat er verschillende soorten stalkers zijn:
Vroegere partners: gemotiveerd door het verlangen naar wraak of jaloerse bezitterigheid proberen ze controle te houden over hun doelwit.
Geobsedeerde mensen, vaak vage kennissen of zelfs compleet vreemden
Eenzame mensen in bezit van slechte sociale vaardigheden die zo een relatie hopen te vormen.
Het veranderende aantal scheidingen
De huidige scheidingspercentages zijn veel hoger dan een paar generaties geleden. De meeste mensen die scheiden, hertrouwen uiteindelijk. Slechts de helft van de volwassen populatie is momenteel getrouwd. Een van de gevolgen van het hoge scheidingspercentage is dat ongeveer een vierde van de kinderen opgroeit in een eenoudergezin, meestal hun moeder. Er zijn verschillende mogelijke verklaringen voor de stijging van het aantal scheidingen.
Hogere verwachtingen voor het huwelijk. Doordat het huwelijk niet langer noodzakelijk is, wordt van onze partners verwacht dat ze al onze inter-persoonlijke behoeften vervullen.
Maatschappelijke veranderingen: vrouwen werken meer buitenshuis en dit leidt tot een toename van conflicten tussen werk en privé. Ook worden beide partners beïnvloed door problemen op het werk. De financiële onafhankelijkheid van vrouwen geeft hun de vrijheid te kiezen en leidt tot meer echtscheidingen.
Genderrollen, de gedragingen die we verwachten van mannen en vrouwen, veranderen: vrouwen worden meer instrumenteel, assertief en zelfstandig.
De Westerse cultuur wordt meer individualistisch, waardoor mensen minder verbonden zijn aan de omgeving.
De sekseverhouding is lager geworden. Zoals eerder besproken, is het scheidingspercentage doorgaans hoger als er meer vrouwen dan mannen zijn en de sekseverhouding dus laag is.
De algemene mening over scheiding is minder negatief geworden. Hierdoor doen we minder moeite voor het behouden van een relatie, omdat scheiding een acceptabel alternatief is.
De meeste koppels wonen samen voordat ze gaan trouwen. Dit lijkt te lijden tot minder respect voor het huwelijk, minder gunstige verwachtingen over het huwelijk en een grotere bereidheid tot echtscheiding.
Kinderen die een echtscheiding meemaken hebben een grotere kans zelf te gaan scheiden als ze volwassen zijn, deels omdat ze een minder gunstig beeld hebben van het huwelijk en deels omdat ze van hun ouders leren hoe zich te gedragen in een relatie.
Formele commitment
Wanneer mensen getrouwd zijn, zijn ze eerder geneigd om bij elkaar te blijven dan wanneer ze ‘slechts’ samenwonen, omdat deze relaties moeilijker te verbreken zijn. Bovendien kunnen relaties tussen twee mensen van dezelfde sekse net zo goed standhouden wanneer dit stel getrouw is, maar daar krijgen deze mensen de kans vaak niet voor. Huwelijken bieden echter vaak meer mogelijkheden om bijvoorbeeld geld eerlijker te verdelen als een koppel uit elkaar gaat.
De voorspellers van echtscheiding
Levinger heeft drie soorten invloeden van het beëindigen van een relatie geïdentificeerd:
Aantrekking;
Versterkt door beloningen die een relatie biedt en vermindert door de kosten van een relatie.
Alternatieven:
Omvat alle alternatieven voor een relatie.
Barrières die het verlaten van een relatie bemoeilijken:
Wetmatige en sociale druk, religieuze en morele beperkingen en financiële gevolgen.
Het model van Levinger geeft inzicht in de dingen die mensen ervan weerhouden om te scheiden, maar erkent niet hoe ineffectief deze afschrikmiddelen zijn als huwelijksellende begint.
Vulnerability stress adaptation model
Karney en Bradbury hebben een algemeen model van huwelijksinstabiliteit ontwikkeld dat drie invloeden benadrukt de kans op een scheiding verhogen:
Durende kwetsbaarheden:
Negatieve vroegere ervaringen, vervelende persoonlijkheidseigenschappen, lage opleiding, slechte sociale vaardigheden of disfunctionele attitudes tegenover het huwelijk
Stressvolle gebeurtenissen:
Zowel grote stressoren als dagelijkse frustraties.
Aanpassingsprocessen:
De manieren waarop mensen omgaan met stress.
De kwaliteit van onze huwelijken ontstaan uit de interactie tussen onze kwetsbaarheden, de omstandigheden en de manier waarop we hierop reageren en in een bepaalde mate beïnvloeden deze drie factoren elkaar. Bepaalde frustraties en moeilijkheden die we van de ene naar de andere situatie meenemen kunnen ook zorgen voor een stress spillover. Er bestaan ook verschillende feedback loops in het model (zie figuur 13.2, blz. 400).
Het PAIR project
Huston en collega’s hebben het project Processes of Adaption in Intimate Relationships (PAIR) opgezet, een longitudinaal onderzoek dat zich richtte op de manier waarop partners zich aanpassen aan hun gezamenlijke leven. Over het algemeen was te zien dat huwelijkstevredenheid daalt na verloop van tijd. Huston heeft drie mogelijke verklaringen hiervoor onderzocht:
Enduring dynamics model: partners brengen hun problemen en onverenigbaarheden mee in hun huwelijken. Hiervan zijn ze zich al bewust aan het begin van het huwelijk, dus volgens dit model zijn sommige huwelijken vanaf het begin al zwakker.
Emergent distress model: sommige koppels vallen na verloop van tijd in een sleur van toenemende conflicten en negativiteit die niet aanwezig was aan het begin van het huwelijk. Volgens dit model beginnen de moeilijkheden in een huwelijk doorgaans dus pas later.
Disillusionment model: koppels beginnen hun huwelijk met een rooskleurig, geromantiseerd beeld dat onrealistisch positief is. Gedurende het huwelijk komen ze erachter dat dit beeld niet klopt en teleurstelling ontstaat.
Het onderscheiden van deze modellen is nuttig, omdat elk een andere suggestie geeft voor een manier om een huwelijk te verbeteren en de kans op scheiding te verkleinen. In het project werd zowel ondersteuning gevonden voor het enduring dynamics model als het disillusionment model. Dit laatste model was de beste voorspeller. Koppels die binnen zes jaar scheidden, begonnen hun huwelijk met minder liefde en meer ambivalentie. Koppels die na meer dan 7 jaar scheidden, waren juist bijzonder affectief en romantisch aan het begin van het huwelijk. De belangrijkste conclusies uit het PAIR-project zijn dus dat de mate en de snelheid waarmee romantiek in een relatie verandert, het beste voorspellen welke koppels scheiden en dat de problemen die koppels meebrengen in hun relaties bepalen hoe snel een scheiding zal plaatsvinden. Uit ander onderzoek is ook gebleken dat zowel het niveau van de tevredenheid alsook de verandering in de tevredenheid over tijd sleutelfactoren zijn in de uitkomst van de relatie.
Early years of marriage project
Een andere indrukwekkende longitudinale studie is het Early Years of Marriage (EYM) project door Orbuch en Veroff. Hierin werd vooral gekeken naar de manier waarop de sociale condities die koppels tegen komen hun huwelijken beïnvloeden. Gemiddeld genomen woonden zwarte koppels langer samen en hadden ze vaker kinderen voor ze getrouwd waren. Ook hadden ze lagere inkomens en kwamen ze vaker uit gebroken gezinnen. Al deze invloeden vergroten het risico op scheiding. De studie geeft aan dat de sociale context waarin koppels hun relatie voeren substantiële effecten heeft op de uitkomst van de relatie.
Alle modellen geven drie algemene soorten van invloeden op huwelijksuitkomsten:
Culturele context:
Culturele normen en andere invloeden op nationaal niveau
Persoonlijke context:
Het sociale netwerk van familie en vrienden en buurtgenoten
Relationele context:
Intieme omgeving die koppels creëren door hun eigen perceptie van en interactie met elkaar.
Mensen focussen vaak slechts op een van deze contexten wanneer ze verklaringen zoeken voor een echtscheiding. Ook in een ander onderzoek komen deze contexten naar voren. Een andere longitudinale studie is het Marital Instability Over the Life Course project door Amato en Booth, waarin voormalige koppels werd gevraagd naar de reden voor hun scheiding. Bijna alle participanten rapporteerden redenen die te maken hadden op de relationele context. Hoewel mensen zich er doorgaans niet bewust van zijn, hebben de persoonlijke en culturele context echter ook invloed op de uitkomst van een huwelijk.
Specifieke voorspellers van scheidingen
De studies naar specifieke voorspellers van scheiding worden geconfronteerd met een aantal uitdagingen:
Sommige studies behandelen afzondering en scheiding als dezelfde uitkomst, maar niet alle koppels die zich van elkaar afzonderen scheiden volgens de wet.
De steekproeven in studies naar echtscheiding zijn vrijwel nooit etnisch divers.
Geen enkele generalisatie is toepasbaar op elk huwelijk
Niet elke groep of fases van het huwelijk krijgen te maken met dezelfde voorspellers
Andere variabelen binnen de studie kunnen een effect hebben op de predictoren
In tabel 13.2 op pagina 403 van het boek worden een aantal voorspellers van echtscheiding beschreven.
Uit elkaar gaan
Hoewel vaak een lange periode van ongelukkigheid en leed voorafgaat aan een scheiding, kiezen mensen doorgaans echter pas te scheiden als ze ervan overtuigd raken dat ze beter af zijn zonder hun partner. Baxter identificeerde in een onderzoek onder studenten een aantal verschillen in koppels die uit elkaar gingen:
Een directe strategie van bekendmaking waarbij het expliciet uitgesproken werd versus een indirecte strategie waarbij een relatie beëindigd wordt zonder het te zeggen.
Op de ander georiënteerd (other-oriented): in een poging de gevoelens van de partner te beschermen versus zelfgericht (self-oriented): meer egoïstisch en ten koste van de partner.
Andere verschillen zijn:
Geleidelijk versus plotseling ontstaan van iemand ontevredenheid
Individuele versus gedeelde wens om de relatie te beëindigen
Snelle versus langdurige aard van vertrek
Aanwezigheid versus afwezigheid van pogingen de relatie te herstellen
Bij elkaar genomen heeft de meest voorkomende manier waarin een voorechtelijke relatie eindigt een geleidelijke toename in ontevredenheid waardoor één van de twee herhaalde pogingen doet om de relatie te beëindigen zonder ooit die intentie bekend te maken en zonder pogingen te doen de relatie te verbeteren. Dit patroon wordt aanhoudende indirectheid (persevering indirectness) genoemd.
De regels van relaties
Autonomie: Wees niet te bezitterig
Gelijkheid: Deel attitudes, waarden en interesses
Ondersteuning: Versterk de eigenwaarde/ het zelfvertrouwen van de ander
Openheid: Self-disclosure, bewaar geheimen
Trouw Wees loyaal en trouw
Samenzijn Breng samen tijd door
Rechtvaardigheid Buit je partner niet uit
Magic Wees romantisch, niet gewoontjes
Stappen naar een scheiding
Duck stelt dat er vijf algemene fases zijn tijdens het verbreken van de meeste relaties:
Persoonlijke fase:
Eén van de partners raakt ontevreden
Dyadische fase:
De ongelukkige partner onthult zijn ontevredenheid. Hierna volgt een lange periode van onderhandeling, confrontatie of pogingen om de relatie aan te passen.
Sociale fase:
De partners maken het naderende einde van de relatie bekend aan vrienden en familie, zoeken steun en begrip
Rouwfase:
Partners komen over het verlies heen en herinneringen aan de relatie worden herzien en acceptabel gemaakt
Opstandingfase:
De ex-partners leven verder als vrijgezellen.
De manier waarop mensen hun relatie verbreken beïnvloedt vaak hun gevoelens tegenover elkaar naderhand.
Narratieven
Narratieven zijn verhalen die een verklaring van iemands ervaring vormen en zijn gevuld met beschrijvingen, gevoelens, interpretaties, verwachtingen, handelingen en verklaringen van gebeurtenissen, en brengen vaak orde in een opeenvolging van gebeurtenissen. Narratieven van het einde van relaties kunnen veel informatie geven over verschillende aspecten van relaties en echtscheidingen, en hebben verschillende functies. We kunnen dingen delen met anderen, onze emoties reguleren, we begrijpen de gebeurtenissen beter, we zijn gezonder en zorgen (als ze gedetailleerd zijn) voor een betere omgang met scheidingen.
De nasleep van verbroken relaties
Na de ontbinding van een relatie verdwijnt de verbondenheid met elkaar in 60% van de gevallen geleidelijk. Een vijfde zegt sterker verbonden te zijn na de beëindiging. Ondanks de verschillende trajecten blijven ex-partners doorgaans een belangrijk deel van ons leven, in ieder geval voor een tijdje. Vooral het verliezen van een relatie die gekenmerkt werd door veel wederkerigheid en zelfverrijking is moeilijk te verwerken. Onze zelfconcepten moeten worden aangepast en dat kan een pijnlijk proces zijn. Gevoelens van boosheid en verdriet worden na verloop van tijd minder intensief en na ongeveer een maand hebben de meeste mensen het verlies vrijwel verwerkt. Belangrijk is dat het proces vaak minder erg is dan werd verwacht. Mensen met onveilige hechtingsstijlen, vooral degene die bang zijn voor afwijzing, hebben meer moeite om het verlies te verwerken. Het herkauwen van ons verlies vergroot het leed, terwijl reflectie wordt geassocieerd met positieve aanpassing en herstel.
Scheiden is anders
Het einde van een huwelijk is vaak complexer. Een longitudinale studie, de German Socio-Economic Panel Study, liet zien dat mensen die gescheiden waren jaren eerder al minder gelukkig waren en hun huwelijk al minder tevreden begonnen. Echtscheiding stopte een patroon van toenemende ontevredenheid en vergrootte tevredenheid met het leven, maar zelfs na jaren waren ze niet meer zo gelukkig als voor hun huwelijk. Degene die hertrouwen, doen dit doorgaans binnen vier jaar en wordt vaak gezien als een keerpunt voor gescheiden vrijgezellen die geassocieerd wordt met versterking van het welzijn. Ongeacht hertrouwen of niet, rapporteert ongeveer driekwart van de gescheiden mensen zes jaar later dat hun scheiding een goede keuze was. Deze aanpassing gaat echter niet zonder stress of verdriet. Tijdens een scheiding richten mensen zich tot hun vrienden en familie voor steun en vooral in het eerste jaar na de scheiding stijgt de samen doorgebrachte tijd. Desondanks verliezen mensen doorgaans ongeveer de helft van hun sociale netwerk en reageren niet alle overgebleven leden steunend. Ook zijn er financiële gevolgen. De financiële positie van vrouwen verslechtert vaak na het einde van een huwelijk. De economische status van mannen vermindert wel iets, maar zij leven vervolgens vaker alleen, waar vrouwen vaker de zorg van de kinderen op zich nemen. Gemiddeld gezien verlaagt de levensstandaard van vrouwen na een scheiding en verbetert die van mannen. Voor het milieu is het ook slechter wanneer mensen gaan scheiden: koppels verbruiken minder energie en grondstoffen.
Het aanpassen na het verlies van een partner is veel lastiger wanneer je partner is gestorven. Wanneer iemands partner overlijdt, zorgt dat voor een groot verlies, waarvan anderen de impact vaak niet begrijpen.
Er worden vier soorten na-huwelijkse relaties onderscheiden:
Vurige vijanden (fiery foes):
Sterke vijandigheid en verbittering definieert de relatie
Boze deelnemers (angry associates):
Sterke vijandigheid, maar nog enige samenwerking mogelijk voor de kinderen
Samenwerkende collega’s (cooperative collegues):
Geen vrienden, maar wel beleefd en in staat succesvol samen te werken om ouderlijke taken te vervullen
Perfecte maatjes (perfect pals):
Sterke vriendschap met wederzijds respect
Kinderen
Kinderen van gescheiden ouders hebben gemiddeld een lager welzijnsniveau dan kinderen van ouders die getrouwd blijven. Hun psychologische ontwikkeling is slechter, ze ervaren meer depressie, angst en minder tevredenheid met het leven. Ook vertonen ze meer problematisch gedrag en zijn hun eigen volwassen relaties kwetsbaarder. Deze effecten zijn matig, maar wel betrouwbaar. Kinderen erven voor een deel een groter risico voor onstabiele huwelijken, bijvoorbeeld via bepaalde persoonlijkheidseigenschappen. Scheiding leidt echter ook tot een aantal invloedrijke stressoren: financiële problemen, verlies van een ouder, ouderlijke stress en familieconflicten.
Kinderen: perspectieven en modellen
Volgens een ouderlijk verlies (parental loss) perspectief, hebben kinderen profijt van de zorg van twee ouders en leidt het verlies van een van de ouders, door bijvoorbeeld scheiding, tot verminderd welzijn. Daarentegen stelt een ouderlijk stress (parental stress) model dat de kwaliteit en niet de kwantiteit van het ouderschap dat een kind ontvangt het belangrijkst is. Elke stressor die een ouder afleidt of verzwakt kan ongunstige effecten hebben. Een andere belangrijke stressor is een slechte financiële positie (economic hardship) en soms zijn het vooral de verarmde omstandigheden die zwaar belastend zijn voor het kind. Het meeste bewijs is er echter gevonden voor het ouderlijk conflict (parental conflict) model: het voorkomen van haatdragende interacties tussen ouders blijkt ongeacht of er scheiding plaatsvindt gerelateerd te zijn aan grotere angst, minder vertrouwen, slechtere gezondheid en meer problematisch gedrag van kinderen. Het antwoord op de vraag of ouders bij elkaar moeten blijven voor de kinderen is dus afhankelijk van of ouders menselijk met elkaar om kunnen gaan of niet.
Twee belangrijke punten met betrekking tot de gevolgen voor kinderen:
Kinderen worden minder getroffen door een scheiding als ze goede relaties kunnen behouden met hun ouders na de scheiding.
Veel van de slechtere uitkomsten die kinderen ervaren verminderen geleidelijk na verloop van tijd.
Wat je tot nu toe hebt geleerd:
De gedragsstijlen die soms verwacht worden van mannen trainen hen niet om erg wenselijke partners op de lange termijn te worden
Mensen met laag zelfvertrouwen saboteren soms hun eigen relaties
Nabijheid, bekendheid en gemak zijn invloedrijk voor het bepalen of belonende relaties ooit beginnen
Als je niet fysiek aantrekkelijk bent, zullen veel mensen je niet beter willen leren kennen en minder snel een relatie met je aangaan
We begrijpen onze romantische partners niet zo goed als we denken en zelfs in succesvolle relaties bestaat veel misperceptie
Mensen willen een goede indruk maken wanneer ze we ze leren kennen, maar steken minder moeite in de relatie als anderen ons mogen en van ons houden
Mannen zijn over het algemeen niet zo goed in non-verbale communicatie als vrouwen, en er bestaat een correlatie tussen tekortkomingen in non-verbale communicatie en de tevredenheid met relaties
Vaak ontvangen onze partners niet de boodschappen die we ze wilden overbrengen
Negatieve interacties zijn invloedrijker dan positieve interacties
Op lange termijn zijn relaties vaak kostbaarder dan we verwachten
Romantische, gepassioneerde liefde is een van de belangrijkste redenen waarom we ervoor kiezen om te trouwen, maar dit neemt af na verloop van tijd
Een derde van de mensen is niet comfortabel met wederzijdse intimiteit: sommigen zijn bang dat partners niet genoeg van hen houden, anderen vinden dat partners te close zijn
Mannen willen vaak meer seks dan vrouwen, wat leidt tot frustratie
Het is waarschijnlijk dat onze partners ons ooit bedriegen, wat pijn met zich meebrengt
Conflicten zijn onvermijdbaar
Huwelijken zijn over het algemeen minder gelukkig dan ze waren, en scheidingen komen vaker voor
Een derde van de mannen is net zo warm, aardig en sensitief als de meeste vrouwen zijn; de andere mannen kunnen leren hoe ze expressiever en warmer worden
Gelukkige partners verklaren elkaars gedrag op een positieve manier, geven elkaar het voordeel van de twijfel en vinden elkaar zorgzaam en aardig, zelfs wanneer ze zich soms misdragen
De meeste mensen zoeken en zijn comfortabel in een wederzijdse en intieme relatie met een romantische partner
In gelukkige relaties wordt passie vervangen door diepe, affectieve vriendschap die rijkdom, warmte en tevredenheid bied
Vergeving is voordelig voor de gever en de ontvanger, en wordt het makkelijkst bereikt in belangrijke intieme relaties die het waard zijn om gered te worden
Bijna iedereen van ons kan een meer bedachtzame, charmante en belonende partner worden als we dat proberen te zijn.
Het onderhouden en versterken van relaties
Relatieonderhoud mechanismen (relationship maintenance mechanisms) zijn strategische acties die mensen doen om hun relaties te steunen. Ze zijn bestudeerd door twee verschillende scholen: wetenschappers geschoold in Rusbult’s investment model en vanuit de communicatiewetenschappen.
Cognitieve onderhoudsmechanismen
Mensen die meer toegewijd zijn aan hun relatie gedragen zich op zo’n manier dat de relatie behouden en verrijkt wordt, en conflicten worden vermeden. De perspectieven die mensen hebben veranderen op een aantal belangrijke manieren wanneer ze toegewijd zijn aan een relatie:
Cognitieve wederzijdse afhankelijkheid (cognitive interdependence):
Verandering in zelfdefinitie waarbij partners niet meer over zichzelf denken als aparte individuen maar als een deel van een groter geheel die hen en hun partner omvat.
Positieve illusies (positive illusions):
Verbonden partners idealiseren elkaar en bekijken hun relatie vanaf de meest positieve kant.
Waargenomen superioriteit (perceived superiority):
Verbonden partners neigen te denken dat hun relatie beter is dan de meeste andere en hoe gelukkiger ze zijn, hoe uitzonderlijker ze denken dat hun relatie is. Dit is een specifieke soort van een positieve illusie.
Onoplettendheid voor alternatieven (inattention to alternatives):
Tevreden en verbonden partners zijn relatief ongeïnteresseerd in en onbewust van hoe ze het zouden hebben in alternatieve relaties
Vermindering van aantrekkelijke alternatieven (derogation of tempting alternatives):
Verbondenheid leidt ertoe dat mensen potentiële partners als minder aantrekkelijk waarnemen dan de huidige partner. Het is zelfs zo dat verbonden partners aantrekkelijke mensen die geen potentiële dreiging zijn voor de relatie wel op waarde schatten, maar werkelijk potentiële alternatieven onderschatten. Kortom, om hun relatie te beschermen, onderschatten gelukkige partners hoe goed ze het zouden hebben met andere potentiële partners.
Onderhoudsmechanismen in gedrag
Andere onderhoudsmechanismen omvatten veranderingen in gedragingen:
Bereidheid tot opoffering (willingness to sacrifice):
Verbonden partners zijn vaak bereid om persoonlijke opofferingen te doen zoals dingen doen die ze liever niet zouden doen of dingen laten die ze graag zouden doen om het welzijn van de partner te bevorderen.
Michelangelo fenomeen (Michelangelo phenomenon):
In voorspoedige relaties gedraagt de één zich op een manier zodat de ander aangemoedigd wordt zo te worden als diegene zou willen zijn.
Accommodatie (accomodation):
Het controleren van de impuls om op een provocatie negatief te reageren en in plaats daarvan constructief te reageren. Verbonden partners zijn meer geneigd te accommoderen dan onverbonden partners. Hiervoor is wel actieve zelfcontrole nodig. Zelfcontrole is het vermogen om je impulsen, gedachten en gedrag te controleren en bepaalde doelen te bereiken. Dit lukt minder goed als mensen gestrest, afgeleid of vermoeid zijn. Mensen hoog in aangenaamheid en laag in vermijding van intimiteit accommoderen vaker.
Spel (play):
Koppels zijn vaak meer tevreden als ze samen nieuwe, uitdagende, opwindende en aangename activiteiten doen.
Vergeving (forgiveness):
Verbonden partners zijn sneller geneigd te vergeven, wat leidt tot betere relaties en een betere gezondheid.
Canary en Stafford (communicatiewetenschappen) onderscheiden tien strategieën die helpen de relatie te onderhouden:
Positiviteit
Beleefd, vrolijk en opgewekt zijn tegen elkaar
Openheid
Het delen van de eigen gedachten en gevoelens en partners hier ook toe uitnodigen.
Verzekering
Verklaringen van liefde, verbondenheid en respect voor elkaar
Delen van sociaal netwerk
Het hebben van een aantal dezelfde vrienden hebben en tijd doorbrengen met de schoonfamilies.
Eerlijke taakverdeling
Gedeelde verantwoordelijkheid voor taken in huishouden
Vermijding
Ontwijken bepaalde onderwerpen en iemands privacy respecteren
Steun
Partner geruststellen als daar behoefte aan is
Humor
Gezamenlijke activiteiten
Tijd samen doorbrengen
De belangrijkste voorspellers blijken positiviteit, verzekering en eerlijke taakverdeling. In het onderzoek werd gevonden dat de effecten van deze strategieën gunstig zijn, maar wel kortstondig. Belangrijk is dus ook dat de gedragingen herhaald blijven worden.
Herstellen van relaties
Een manier om relatieproblemen aan te gaan is door ze zelf op te lossen. Niemand kent onze gevoelens beter dan wijzelf, maar aan de andere kant zijn onze waarnemingen van onszelf vrijwel altijd vertekend om een positief zelfbeeld te behouden. Er is veel advies beschikbaar via televisie, tijdschriften, zelfhulpboeken et cetera. Er zijn een aantal problemen met de adviezen die door leken wordt gegeven.
Sommige adviseurs proberen een geleerdere indruk te maken dan ze werkelijk zijn.
Sommige adviseurs geven de indruk dat verandering simpeler en gemakkelijker is te bereiken dan de realiteit, waardoor mensen sneller op kunnen geven.
Advies wordt gegeven voor een breed publiek en is dus niet toegespitst op specifieke omstandigheden. Er kunnen dus geen expliciete aanwijzingen worden gegeven.
Sommige adviezen zijn ronduit incorrect. Een voorbeeld hiervan is het idee dat mannen zich aangetrokken voelen tot vrouwen die ‘hard-to-get’ spelen. Dat gedrag blijkt zelfs negatief gecorreleerd te zijn met de verbondenheid van de man aan zijn partner. Wat hij wel aantrekkelijk vindt, is als de vrouw onbereikbaar is voor iedereen behalve voor hem.
Het voordeel van zulke adviezen is wel dat het goedkoop is, dat het op eigen tempo aangenomen kan worden, dat de drempel minder hoog is dan bij formele therapie en het kan ook een positieve attitude en algemene aanmoediging geven.
Preventief onderhoud
Preventief onderhoud kan erg waardevol zijn. Investeren in het afstemmen van elkaars verwachtingen en communicatievaardigheden kan zich later terugbetalen. Het Prevention and Relationship Enhancement Program (PREP) is een van de bekendste preventieprogramma’s. Het duurt doorgaans vijf sessies waarin op de volgende onderwerpen gericht wordt:
De invloed van verbondenheid op het veranderen van vooruitzichten en gedrag. Koppels worden aangemoedigd een toekomstbeeld te vormen met elkaar.
Het belang van samen plezier hebben.
De waarde van een open communicatie over seks.
De gevolgen van verkeerde verwachtingen.
Ook leren deelnemers de eerder besproken speaker-listener technique. Over het algemeen blijkt het PREP programma te werken. De gemiddelde persoon die eraan deelneemt, is beter af dan 79% van degene die niet deelnemen.
Huwelijkstherapie
Er worden drie typen huwelijkstherapieën besproken: gedragstherapie, emotiegerichte therapie en inzichtgerichte therapie. Deze verschillen met betrekking tot de focus op (1) problematisch gedrag, gedachten of gevoelens; (2) hun focus op het individu of het koppel; (3) de nadruk op het verleden of op het heden.
Gedragsbenadering
Gedragstherapie met koppels (behavioral couple therapy, BCT) motiveert koppels om aangenamere en meer belonende partners te worden. Het richt zich op huidige interacties en probeert negatief en bestraffend gedrag te vervangen door meer positief en vrijgevig gedrag. Koppels leren communicatievaardigheden en gewenst gedrag kan opgewekt worden op een aantal manieren:
Het invoeren van liefdesdagen waarin partners elkaar gunsten doen
Quid pro quo contracten, waarin een gedragsverandering van de één verbonden wordt met gedragsverandering bij de ander.
Good faith contracten, waarin wordt afgesproken dat gedragsverandering beloond wordt met speciale privileges
Een variant van BCT richt zich meer op de cognities en beoordelingen van de partners. Naast het aanmoedigen van gewenst gedrag, probeert cognitieve gedragstherapie voor koppels (cognitive-behavioral couple therapy, CBCT) een aantal manieren waarop partner over elkaar en hun relatie denken te veranderen. De therapie richt zich op de selectieve aandacht van het paar, de neiging om sommige dingen op te merken en andere dingen te negeren, en probeert redelijke verwachtingen, meer vergevende attitudes en beter passende relatieovertuigingen te implementeren. De therapie erkent patronen uit vorige relaties, maar richt zich hoofdzakelijk op de huidige patronen.
Een laatste variant is de geïntegreerde gedragstherapie voor koppels (integrative behavioral couple therapy, IBCT). Deze benadering probeert zowel gewenst gedrag te motiveren als de partners te leren accepteren dat er onverenigbaarheden zijn die niet veranderen. Een belangrijk doel van de therapie is om de partners functionele emotionele reacties te leren op ergernissen die ze sowieso tegen zullen komen. Acceptatie van elkaars imperfecties wordt bereikt door drie technieken:
Empathische verbinding (empathic joining):
Leren pijn en kwetsbaarheid te uiten zonder schuld of haat uit te dragen. Het doel is het verwekken van empathie door de een de gevoelens van de ander te laten begrijpen
Uniforme afstandelijkheid (unified detachment):
Het beschrijven van gebeurtenissen terwijl negatieve emoties daarover worden vermeden. Het doel is dat koppels hun problematische patronen begrijpen zonder gevoelens.
Tolerantie bouwen (tolerance building):
Negatieve interactiepatronen worden herhaald en geanalyseerd en partners worden aangemoedigd de wens om al het ongewenste van de partner te veranderen los te laten. Het doel is dat partners minder heftig op elkaar reageren als er problematisch gedrag voorkomt.
De drie gedragsbenaderingen delen dus de focus op het gedrag dat partners tegen elkaar vertonen, maar ze verschillen in toegevoegde elementen: BCT probeert het gedrag te veranderen, CBCT gedrag en cognities en IBCT gedrag en emoties.
Emotiegerichte relatietherapie
Een redelijk nieuwe ontwikkeling is de emotiegerichte relatietherapie (emotionally focused couple therapy, EFCT), afgeleid van de hechtingstheorie. EFCT streeft ernaar relaties te verbeteren door de hechtingsveiligheid van de partners te verhogen. Het probeert disfunctionele patronen van emotionele communicatie te vervangen door gestructureerde interacties die zorgen dat de partners zich veilig, geliefd en verbonden voelen aan elkaar. Dit wordt gedaan in drie fases:
Problematische communicatiepatronen in conflicten worden geïdentificeerd
Partners vormen nieuwe, constructieve communicatiepatronen
Partners oefenen en versterken hun reactiviteit naar elkaar
EFCT richt zich op huidige interacties en zowel individuele als interactieve bronnen van het probleem.
Inzicht-georienteerde therapie
Tot slot zijn er nog huwelijkstherapieën die afgeleid zijn van de psychodynamische traditie van Freud. Deze benadering probeert de partners meer inzicht te geven in de problemen die ze uit vorige ervaringen hebben meegenomen. Een typisch voorbeeld wordt de inzichtgeoriënteerde relatietherapie (insight-oriented couple therapy, IOCT). IOCT benadrukt individuele kwetsbaarheden. Het streeft ernaar mensen te helpen begrijpen hoe persoonlijke gewoonten en aannames die ze hebben ontwikkeld in andere relaties voor moeilijkheden zorgen in de huidige relatie. De primaire methode van IOCT is affectieve reconstructie (affective reconstruction): het proces waarin een persoon zich vroegere relaties opnieuw inbeeldt in een poging de thema’s en copingstijlen te identificeren die conflicten met vroegere partners kenmerkten. Het inzicht dat hieruit voorkomt helpt partners milder te zijn over het gedrag van de ander.
Kenmerken van huwelijkstherapie
Hoewel de zojuist besproken therapieën verschillen op een aantal punten, ondersteunt onderzoek de effectiviteit van alle drie. Geadviseerd wordt de therapie te kiezen die je het meest aantrekt. Hiervoor zijn drie redenen:
Alle therapieën delen een aantal kenmerken: ze geven een verklaring voor de relatieproblemen en bieden een nieuw, hoopvol perspectief.
De keuze van therapeut is net zo belangrijk als de keuze van de soort therapie. Huwelijkstherapie heeft de grootste kans op succes als beide partners hun therapeut respecteren en vertrouwen.
Een therapeutische benadering die het meest interesseert heeft de meeste waarschijnlijkheid hoop te geven dat verandering mogelijk is en zulk optimisme kan erg invloedrijk zijn.
Huwelijkstherapie wordt nog te weinig gebruikt. Veel mensen scheiden zonder ooit in therapie te gaan of wachten tot het probleem heel ernstig is. Hoog opgeleide mensen zijn meer geneigd hulp te zoeken. Mannen zijn minder geneigd therapie te zoeken dan vrouwen: ze erkennen later dat er problemen zijn, zijn minder overtuigd dat therapie helpt en zijn langzamer in het zoeken van therapie. Hoe eerder huwelijksproblemen worden aangepakt, hoe makkelijker ze op te lossen zijn.
De belangrijkste ingrediënten van een succesvol huwelijk blijken te zijn:
Het op waarde schatten van het huwelijk en het beschouwen als een langdurige verbintenis.
Humor in de relatie
Genoeg overeenkomsten om het eens te zijn over de meeste dingen
Hun partner oprecht mogen en genieten van samen zijn.
JoHo can really use your help! Check out the various student jobs here that match your studies, improve your competencies, strengthen your CV and contribute to a more tolerant world
Op zoek naar een uitdagende job die past bij je studie? Word studentmanager bij JoHo !
Werkzaamheden: o.a.
Interesse? Reageer of informeer
There are several ways to navigate the large amount of summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter.
Do you want to share your summaries with JoHo WorldSupporter and its visitors?
Field of study
Add new contribution