HvJ 5-4-2016, C-404/15 en C-659/15 PPU (Pal Aranyosi en Robert Caldararu) - Arrest

HvJ 5-4-2016, C-404/15 en C-659/15 PPU (Pal Aranyosi en Robert Caldararu)

Onderwerp

Europees aanhoudingsbevel op basis van kaderbesluit 2002/584/JBZ

Casus (feiten)

Aranyosi is een Hongaars staatsburger woonachtig in Duitsland. Aranyosi wordt in Hongarije verdacht van diefstal. Het Hongaarse OM heeft een Europees aanhoudingsbevel voor hem uitgevaardigd. De Duitse politie heeft Aranyosi opgepakt, vervolgens heeft het Duitse OM de rechtbank verzocht om zijn overlevering goed te keuren. De Duitse rechtbank overweegt dat aan de vereisten voor overlevering is voldaan, maar dat overlevering desalniettemin achterwege moet blijven indien Aranyosi in Hongarije blootgesteld kan worden aan inbreuken op zijn grondrechten. Omdat het EHRM Hongarije meerdere keren heeft veroordeeld wegens overbevolking in gevangenissen merkt de Duitse rechtbank op dat er concrete aanwijzingen zijn dat dit het geval is. Het Hongaarse OM heeft daarop de Duitse rechter geinformeerd dat minder vergaande strafeisen mogelijk waren dan een gevangenisstraf.

Caldararu is een Roemeens staatsburger woonachtig in Duitsland. Hij is in Roemenie veroordeeld tot 20 maanden vrijheidsstraf voor autorijden zonder rijbewijs. Ook hij is in Duitsland opgepakt en wordt overgeleverd door het Duitse OM. Ook Roemenië is door het EHRM veroordeeld voor overbevolking in de gevangenis. De Duitse rechter heeft daarom voor de overlevering van Caldararu dezelfde zorgen.

Hof van Justitie

De Duitse rechter heeft de overleveringsprocedure geschorst en bij het Hof via een prejudiciële spoedprocedure de volgende vragen gesteld:

• Moet art. 1 lid 3 van kaderbesluit 2002/584/JBZ (over het Europees aanhoudingsbevel en de procedures van overlevering tussen de lidstaten) zo worden uitgelegd, dat wanneer er sterke aanwijzingen bestaan dat omstandigheden in de gevangenissen van een land onverenigbaar zijn met de grondrechten uit het Europese Handvest, de nationale rechters uitlevering kan of moet weigeren?

• Kan of moet de rechter deze overlevering afhankelijk stellen van informatie die de rechter in staat stelt om zich ervan te vergewissen dat die omstandigheden in de gevangenis in overeenstemming zijn met de grondrechten?

Het hof overweegt ten eerste dat het kaderbesluit gebaseerd is op wederzijdse erkenning en vertrouwen tussen lidstaten. De bedoeling van het besluit is om justitële samenwerking te vergemakkelijken. Dit beginsel van wederzijds vertrouwen betekent ook dat lidstaten in beginsel ervan uit moeten gaan dat alle andere lidstaten de grondrechten in acht nemen. Dit brengt mee dat uitlevering alleen in uitzonderlijke gevallen achterwege kan blijven. Binnen die context is het zo dat een Europees aanhoudingsbevel alleen kan worden opgeschort in geval van een ‘ernstige en voortdurende schending’ door een lidstaat van de in art. 2 VEU bedoelde waarden.

Dit neemt echter niet weg dat de beginselen van erkenning en wederzijds vertrouwen in uitzonderlijke omstandigheden kunnen worden beperkt. Dit kan bijvoorbeeld bij schending van art. 4 van het handvest, het verbod op onmenselijke en vernederende behandeling of bestraffing. Dit artikel is absoluut, wat met zich meebrengt dat, wanneer een rechter bewijzen heeft dat er een reëel gevaar bestaat dat personen in strijd met art. 4 Handvest behandeld zullen worden, deze rechter moet beslissen of dit gevaar ook bestaat voor de persoon die wordt uitgeleverd. Om dit vast te stellen kunnen rechters kijken naar objectieve bronnen, zoals rechterlijke uitspraken en/of besluiten en rapporten van de Raad van Europa of de Verenigde Naties.

Als de rechter vaststelt dat dit reëele gevaar bestaat, moet hij overeenkomstig art. 15 lid 2 van het kaderbesluit de rechterlijke instanties van de lidstaat die het aanhoudingsbevel heeft uitgevaardigd dringend verzoeken om aanvullende gegevens over de omstandigheden waarin de uit te leveren persoon zal worden gedetineerd.

Als de rechter in de uitleverende staat op basis van objectief, betrouwbaar, nauwkeurig bijgewerkt bewijs en de door de uitvaardigende staat verstrekte gegevens concludeert dat er een reëel gevaar bestaat dat de persoon onmenselijk of vernederend zal worden behandeld, moet hij de overlevering uitstellen. Deze kan niet worden afgelast.

Indien het bestaan van dit gevaar niet binnen een redelijke termijn kan worden uitgesloten, moet de rechter de uitleveringsprocedure beëindigen.