Hoorcollege week 2 Beginselen van de Democratische Rechtsstaat

Hoorcollege 

Waar heb je het over bij democratie: 

• Het volk soeverein (demonstraties) 

• Macht legitimeren --> in Duitsland democratie gebeiteld 

• Macht delegimiteren --> demonstraties 

Soevereiniteit: 

• Interne soevereiniteit --> effectief gezag 

• Externe soevereiniteit --> internationale erkenning 

• Hoogste soevereiniteit --> Grondwetgever 

• Ultieme soevereiniteit --> het volk 

Referenda middel om volkssoevereiniteit aan de praat te krijgen? 

• Nee --> ja of nee voldoet niet genoeg als mening van het volk, als op 7 maart beslissing is genomen geldt dit dan voor altijd?, deel van het volk stemt maar 

• ‘het volk’ kan dus nooit iets beslissen 

Je kan dus niet zeggen “het volk heeft gesproken” wel “De bevolking oefent op verschillende manieren beslissende invloed uit op het beleid”. In de democratische rechtsstaat kan dit door: 

• Verkiezingen van regering (president) --> representatieve democratie 

• En/of van een vertegenwoordigend orgaan (parlement) --> representatieve democratie 

• En door referendum zelf beslissingen te nemen --> directe democratie 

De vraag is altijd of er genoeg invloed van de bevolking op beslissingen is. Vragen rijzen zoals: 

• Gekozen burgemeester? 

• Gekozen kabinetsformatie 

• Rechtstreekse verkiezingen Eerste Kamer 

• Uitbreiding kiesrecht 

Het politieke staatsrecht organiseert beslissende invloed vanuit het volk. Democratische kwaliteit waarborgen. Hoe doe je dat? 

• Invloed --> Actief/passief kiesrecht in vrije en geheime verkiezingen 

• Deliberatie --> argumenten uitwisselen en kwaliteit verbeteren (onderwijs) Grondrecht zoals vrijheid van vergaderen, meningsuiting, etc helpen daarbij zodat mensen weten waarop ze stemmen 

• Inclusie --> gelijke rechten voor iedereen (partij mag geen vrouwen uitsluiten) 

• Transparantie --> openbaarheid van informatie en dus geen nepnieuws verspreiden. Wel moeilijk want overheid mag niet alles inperken 

Democratie. 
Voordelen: 

• Democratische macht is waarschijnlijk ook echt gezag dan macht die van buiten komt omdat mensen stemmen en na termijn gaat die persoon weg 

• Er wordt recht gedaan aan menselijke waardigheid --> vrijheid 

Nadelen: 

• Duurt lang voor beslissingen 

• Mensen willen moeite doen maar niet te veel (verdiepen in referendum, naar stemhokje etc) 

• Verkiezingen kosten geld 

• Inefficiënt als macht eerst rechtsom gaat en na vier jaar nieuwe macht en rechtsom 

• Ingewikkelde vragen worden moeilijk voor bevolking en kan beter worden gedaan door anderen 

Parlementair stelsel: Koning meer ceremonieel en echte macht door volksvertegenwoordiging 

Andere regeervormen: 

• Parlementair stelsel, ministeriële verantwoording, koning onschendbaar --> ministeriële verantwoordiging. Vertegenwoordiging aan parlement ipv koning --> door vertrouwensregel werd ministeriële vertegenwoordiging serieuzer anders motie van wantrouwen en ontslag 

• Presidentieel stelsel, vervangen koning door president, geen vertrouwensregel nodig, nadeel cohabitation (als parlement niet eens zijn zorgt voor geen besluit) 

Ministeriële verantwoordelijkheid --> geen bevoegdheid zonder democratische controle 

• Politiek niveau --> opportuniteit (aanspreken voor dingen wat hij doet) 

• Strafrechtelijk niveau --> legaliteit (schending GW kan voor rechter worden gebracht) 

De omvang van die bevoegdheid: alleen voor zijn bevoegdheid (niet het weer bijvoorbeeld). Uitzonderingen: 

• Koning 

• Ambtenaren (voor alles in departement maar dit is moeilijk want veel verblijfsvergunningen uitgereikt bijvoorbeeld) 

Fase: inlichtingen, debat, sanctionering 

Dualisme (machtenscheiding, Trias Politica en daarom wel dualisme goed):  

• Ministers geen lid van Staten-Generaal 

• Moties niet bindend (motie van Staten-Generaal niet bindend, één motie wel bindend --> motie van wantrouwen. Ze kunnen daarentegen wel dwingen om die motie te gebruiken als er telkens niet naar de adviezen wordt geluisterd) 

Monisme: 

• Coalitie overleg (hierdoor krijgt hij steun van parlement en overleeft hij langer en zal hij stemmen behalen) 

• Partijenstelsel (minister ook lid van partij waardoor hij contact heeft met mensen van de Tweede Kamer 

Effectief dualisme realiseer je door de oppositie rechten te geven (enquête recht, budgetrecht, interpellatie) om voor de voeten te lopen van regering. Eerste kamer heeft een minderheid zorgt voor meer dualisme. 

Meerderheidsstelsel met parlementair stelsel (VK) 

Kandidaat moet meerderheid van stemmen behalen om gekozen te worden 

Voordelen: 

• Grote concentratie van de stemmen, snelle en eenvoudige coalitievorming. Je weet meteen hoe regering eruitziet 

• Sterke band volksvertegenwoordiger en zijn kiezer, vooral het districtenstelsel 

• Aantal kleine partijen zal kleiner zijn door mindere kans een zetel te halen. Dit maakt gang van zaken in parlement overzichtelijker 

• Doordat één partij regering kan vormen is het regeringsbeleid duidelijk 

Nadelen: 

• Geen ruimte voor kleine politieke groeperingen 

• Alle stemmen op verliezende kandidaat gaan ‘verloren’ stemmen niet terug in parlement 

• Dreiging radicale machtswijziging door nieuwe regering (altijd sociaal gericht nu liberaal) 

c. Evenredige vertegenwoordiging 

Voordelen: 

• Wel ruimte voor kleine politieke groeperingen 

• Er gaan minder stemmen ‘verloren’ 

• Minder dreiging radicale koerswijziging 

Nadelen: 

• Moeilijke coalitievorming 

• Kiezer geen invloed meer op wie gaat regeren door bijna nooit absolute meerderheid 

• Geen sterke band met kandidaat en burger. Meestal kamerlid stemmen door de plaats op de lijst