Hofstad/Rixtel - Arrest

Hofstad/Rixtel (HR 09-06-2017, ECLI:NL:HR:2017:1053)

Feiten

Begin 1995 heeft Hofstad haar aandelen in de vennootschap Verzekeringsbedrijf De Provinciale B.V. overgedragen aan Rixtel. Op diezelfde dag heeft Rixtel de assurantieportefeuille van De Provinciale gekocht. Rixtel heeft de koopprijs niet betaald. Rixtel heeft De Provinciale leeggehaald, met achterlating van schulden. De Provinciale is failliet verklaard, waarna het voor Hofstad niet (meer) mogelijk was een vordering op De Provinciale te verhalen. Hofstad vordert een schadevergoeding van Rixtel vanwege onrechtmatige daad. Volgens Hofstad heeft Rixtel onrechtmatig gehandeld door na de aandelentransactie De Provinciale leeg te halen. Want hierdoor is een vordering van Hofstad oninbaar geworden.

De vraag die centraal staat is hoe het voor een onrechtmatige daad vereiste causaal verband tussen de onrechtmatige gedraging en de schade moet worden vastgesteld. Welke verhaalsmogelijkheden zouden er zonder de transactie zijn geweest? Het hof oordeelt, anders dan de rechtbank, dat er geen causaal verband is tussen het onrechtmatig handelen door Rixtel en het niet kunnen innen van de vordering in rekening-courant door Hofstad.

Hoge Raad

Volgens de Hoge Raad is het oordeel van het hof onjuist. Voor het bepalen van een onrechtmatige gedraging moet sprake zijn van een voorwaarde zonder welke het gevolg (de schade) niet zou zijn ingetreden (’condicio sine qua non’). Om te beoordelen of dit causaal verband bestaat wordt een vergelijking gemaakt tussen de feitelijke situatie en de hypothetische situatie zonder de onrechtmatige gedraging.

Het hof heeft zich beperkt tot de vraag of De Provinciale (zonder de onrechtmatige activatransactie) voldoende winst zou hebben gemaakt om de vordering van Hofstad te voldoen. Het hof had bij de beoordeling van het causaal verband moeten meenemen dat juist door de verkoop van de verzekeringsportefeuille en het onbetaald blijven van de koopsom verhaalsmogelijkheden voor Hofstad verloren zijn gegaan.

De Hoge Raad stelt “Het door het hof (…) vastgestelde onrechtmatig handelen van Rixtel bestaat in het ‘leeghalen’ van De Provinciale, in het bijzonder door het zich laten overdragen van haar assurantieportefeuille zonder betaling van de koopprijs. Het bestaan en de omvang van de schade dient dan te worden vastgesteld door een vergelijking te maken tussen de werkelijke situatie na de overdracht van de assurantieportefeuille onder het schuldig blijven van de koopprijs daarvan enerzijds en de hypothetische situatie waarin deze onrechtmatige gedraging achterwege zou zijn gebleven anderzijds. Voor de beoordeling van de hypothetische situatie is niet alleen van belang of De Provinciale in die situatie genoeg winst had kunnen genereren om de vordering van Hofstad c.s. te voldoen, maar ook, in het geval De Provinciale daartoe niet in staat zou zijn geweest, in hoeverre Hofstad c.s. verhaal zou hebben kunnen nemen op de assurantieportefeuille, of, indien de koopsom daarvan wel zou zijn voldaan, op die koopsom. Doordat het hof deze verhaalsmogelijkheid niet in zijn beoordeling heeft betrokken, is het ofwel uitgegaan van een onjuiste rechtsopvatting, ofwel heeft het zijn oordeel niet begrijpelijk gemotiveerd.”

Kern

Wat moet de rechter vergelijken bij het vaststellen van de (omvang van de) schade? Voor de beoordeling van het causaal verband in de zin van conditio sine qua non-verband moet een vergelijking worden gemaakt tussen de werkelijke situatie en de hypothetische situatie zonder de onrechtmatige gedraging. I.c. moet een vergelijking worden gemaakt tussen enerzijds de werkelijke situatie na de overdracht van de assurantieportefeuille onder het schuldig blijven van de koopprijs daarvan, en anderzijds de hypothetische situatie waarin deze onrechtmatige gedraging achterwege zou zijn gebleven.