Hoe werkt de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid in ondernemingen? Oefententamens 7

Vragen: 

Casus I

Mark runt een eenmanszaak die zich bezighoudt met kaasimport uit Zwitserland, Fromagerie genaamd. Mark staat ingeschreven als eigenaar in het handelsregister en zijn dochter Irene werkt in de zaak. in verband met het bereiken van de pensioengerechigde leeftijd wil Mark zich terugtrekken uit de onderneming en de zaak overdoen aan Irene. Aldus geschiedt, maar per abuis wordt vergeten Mark uit te schrijven uit het handelsregister. Na een tijdje komt Mark hierachter en hij vreest voor persoonlijke aansprakelijkheid voor schulden van de eenmanszaak, wanneer gehandeld wordt namens Fromagerie. Mark raadpleegt een bevriende student rechten en die beweert het volgende: “Degene die staat ingeschreven in het handelsregister is alijd aansprakelijk wanneer gehandeld is namens de onderneming, waarbij het geen verschil maakt of de derde daadwerkelijk het handelsregister heeft geraadpleegd.”

Vraag 1

Geef aan op welke rechtspraak en wetgeving de bewering van de student gebaseerd is en noem twee redenen waarom deze bewering niet juist althans niet volledig is. (10 punten)

Casus II

Sinds de opriching in 2010 floreert wijnhandel Annies & Co VOF, de wijnhandel is opgezet en wordt geleid door de drie zussen Anne, Amber en Lot van Duijn. Zij hebben allen geld en arbeid ingebracht. De samenwerkingsovereenkomst bevat geen van de wet afwijkende bepalingen. Op 1 mei 2017 is Amber uitgetreden uit het samenwerkingsverband. Het samenwerkingsverband en het uitreden van Amber van Duijn zijn ingeschreven in het handelsregister. Het samenwerkingsverband wordt voortgezet door Anne en Lot. Begin april 2017 heeft Anne van Duijn namens Annies & Co VOF een partij Franse wijn bij Wijnleverancier De Fransoos besteld voor een bedrag van 10.000 euro. De wijn is – zoals afgesproken – afgeleverd in juni 2017, maar nog steeds niet betaald in november 2017. Wijnleverancier De Fransoos spreekt vervolgens de kapitaalkrachtige Amber van Duijn in prive aan tot betaling van de 10.000 euro. Amber betoogt tegenover de crediteur dat hij zijn vordering eerst zal moeten verhalen op Annies & Co VOF.

Vraag 2

Kan Amber van Duijn met kans op succes worden aangesproken tot betaling van de 10.000 euro door Wijnleverancier De Fransoos? Besteed in uw antwoord ook aandacht aan het verweer van Amber. (10 punten)

Casus III

Ga ervan uit dat tegelijkerijd met de uitreding van Amber van Duijn, Silke van Westerdorp op 1 mei 2017 als commanditaire vennoot toetreedt tot het samenwerkingsverband en Olivier Noord als beherend vennoot. Aan alle daarbij behorende formaliteiten wordt voldaan.

Vraag 3

Kan/kunnen Silke en/of Olivier met kans op succes door Wijnleverancier De Fransoos worden aangesproken tot betalinge van de 10.000 euro? Zo Ja, op grond waarvan? Zo nee, waarom niet? (10 punten)

Casus IV

Jansen en van Stockel zijn beherende vennoten van taxibedrijf MetStijl CV. Verbruggen is commanditair vennoot. De vertegenwoordigingsbevoegdheid van Jansen is in de vennootschapsovereenkomst beperkt tot het verrichten van rechtshandelingen waarmee een bedrag is gemoeid van maximaal € 20.000. Alles is op de juiste manier ingeschreven in het handelsregister. Jansen en Verbruggen kopen gezamenlijk handelend op 4 januari 2017 namens MetStijl CV een bestelauto voor een bedrag van €25.000 van TopAuto BV. Wanneer de bestelauto ten kantore van de CV wordt afgeleverd, zijn niet alleen alle vennoten aanwezig, maar ook de buurman die kantoor houdt naast de CV. De bestelauto blijkt precies de auto te zijn die buurman zoekt. Hij wil de auto graag overnemen van de CV voor € 30.000 en dit gebeurt ook op de correcte manier. Op 1 februari 2017 treedt Jansen uit als beherend vennoot en treedt Grijpstra toe als beherend vennoot. De vennootschapsovereenkomst bevat een voortzettingsbeding. Op 1 maart 2017 heeft TopAuto BV nog steeds geen betaling gekregen. De uittreding van Jansen en de toetreding van Grijpstra zijn ingeschreven in het handelsregister.

Vraag 4

Wie kan/kunnen door TopAuto BV aangesproken worden voor het onbetaalde bedrag van € 25.000?

Variant casus IV

Ga ervan uit dat MetStijl CV is gebonden aan de koopovereenkomst met TopAuto BV. Op 1 april 2017 is de rekening van TopAuto BV nog steeds niet betaald. TopAuto BV spreekt van Stockel aan tot betaling van de auto. Van Stockel laat weten dat TopAuto BV zich beter kan verhalen op één van de anderen omdat hij, van Stockel, al een dermate grote schuld heeft aan Boersma, een goede vriend van hem, dat hij niet ook nog TopAuto BV kan betalen. De schuld aan Boersma is een schuld uit een aan van Stockel door Boersma verstrekte lening; van Stockel heeft het geleende geld besteed aan vakanties en luxe goederen voor privégebruik. TopAuto BV legt aan u als deskundige de volgende vraag voor: wie heeft een sterkere positie om de vordering op van Stockel persoonlijk te verhalen: TopAuto BV als zaakscrediteur van MetStijl CV, of Boersma?

Vraag 5

Leg aan TopAuto BV uit hoe dit zit.

Casus V

Willemijn, Wouter en Wim vormen een advocatenmaatschap die onder de naam 3W-advocaten aan het rechtsverkeer deelneemt. Willemijn, Wouter en Wim hebben elkaar over en weer gevolmachtigd om namens de maatschap opdrachten van cliënten te aanvaarden. Namens de maatschap aanvaardt Willemijn de opdracht van Henk om bezwaar aan te tekenen tegen het besluit van de gemeente waarin deze weigert een door Henk aangevraagde vergunning te verlenen. Willemijn heeft het erg druk en maakt een kardinale fout, waardoor het bezwaar wordt afgewezen. Henk is hierover boos, omdat hij hierdoor € 12.000 schade lijdt.

Vraag 6 (10 punten)

Wie kan/kunnen met succes door Henk worden aangesproken tot vergoeding van de schade en voor welk bedrag?

Casus VI

Coöperatie Gissens U.A. (hierna: de coöperatie) is in 2013 opgericht bij notariële akte. De statuten van de coöperatie zijn gedeponeerd bij het handelsregister. In de laatste maanden van 2016 is de financiële situatie van de coöperatie verslechterd. In een poging de productiecapaciteit te verhogen, koopt Willem (de enig bestuurder van de coöperatie) op 15 januari 2017 namens de coöperatie een machine bij Flaan BV voor een bedrag van € 50.000. De machine wordt op 22 mei 2017 geleverd en in gebruik genomen. Quint (de enig bestuurder van Flaan BV) en Willem hebben op 15 januari 2017 afgesproken dat de coöperatie de koopprijs aan F BV zal voldoen in de eerste week van juni 2017. Hoewel de coöperatie in de eerste week van juni 2017 nog wel in staat is de koopsom te voldoen, komt Willem de afspraak niet na. Reden hiervoor is dat Willem en Quint op 24 mei 2017 tijdens een golfwedstrijd slaande ruzie hebben gekregen en Willem heeft besloten Quint te laten voelen dat met Willem niet valt te spotten. Ook in de weken erna wordt de schuld aan Flaan BV niet voldaan door de coöperatie.

In de maand juli 2017 gaat het ineens snel bergafwaarts met de coöperatie. Op 23 juli 2017 wordt het faillissement van de coöperatie uitgesproken, waarna Willem zich terugtrekt in zijn villa in Wassenaar. De curator is van oordeel dat het bestuur zijn taak naar behoren heeft vervuld en dat het faillissement het gevolg is van externe omstandigheden. De rechtbank heft in september 2017 het faillissement van de coöperatie op wegens een gebrek aan baten. De schuld aan Flaan BV is op dat moment nog niet voldaan.

Vraag 7 (7 punten)

Ziet u een mogelijkheid voor Flaan BV om op enigerlei wijze (het bedrag van) de koopprijs voldaan te krijgen?

Vraag 8 

De structuurvennootschap Drukkerij en Uitgeverij Lezen BV geeft boeken en tijdschriften uit in tien verschillende talen. Het bestuur bestaat uit P. Colden (Chief executive officer (CEO)), A. Yildrim (Chief financial officer (CFO)) en K. Van Straten (Chief operational officer (COO)). De raad van commissarissen bestaat uit drie leden. Alle aandelen zijn in handen van Y. Zoethout.

De statuten luiden, voor zover van toepassing:

1. Het bestuur vertegenwoordigt de vennootschap;
2. Iedere bestuurder is zelfstandig bevoegd de vennootschap te vertegenwoordigen.

Aan alle vereisten voor inschrijving in het handelsregister is voldaan. Op verzoek van de aandeelhouder heeft de raad van commissarissen afspraken gemaakt met de bestuursleden die inhouden dat zij uitgaven boven een bedrag van € 100.000,- eerst ter goedkeuring voorleggen aan de raad van commissarissen. De afspraken zijn schriftelijk vastgelegd maar zijn niet gedeponeerd bij het handelsregister.

Spoedig treedt een nieuw bestuur aan, bestaande uit F. de Nooy (CEO), G. Markova (CFO) en H. Touw (COO). Bestuurder H. Touw krijgt direct na zijn aanstelling te maken met tal van problemen met de tweedehands drukpers. De drukpers is zeer storingsgevoelig en al snel blijkt dat een reparatie ca. € 100.000 kost. Kan K. van Straten aansprakelijk worden gesteld voor de schade?

Vraag 9

‘Outdoor Centrum vof’ heeft met het oog op de uitbreiding van haar activiteiten allerlei extra materialen aangeschaft voor de zeiltochten en zeilcursussen, zoals reddingsvesten, zeilpakken, zeillaarzen en zeilhandschoenen. Door slecht weer valt het aantal cursisten echter tegen en de vennoten van ‘Outdoor Centrum vof’ stellen de betaling van de rekeningen daarom zo lang mogelijk uit.

Wie kunnen de schuldeisers van ‘Outdoor Centrum vof’ aansprakelijk stellen wanneer hun rekeningen onbetaald blijven? Verandert uw antwoord op vraag 1b als het om een maatschap zou gaan?

Vraag 10

Verandert uw antwoord op vraag 9 als het om een maatschap zou gaan?

Vraag 11 

Begin januari 2016 komt WME in ernstige financiële problemen. Daardoor kan zij niet aan haar betalingsverplichting tegenover het schoonmaakbedrijf voldoen. Het schoonmaakbedrijf wil de uitvoerende bestuurder die de overeenkomst namens WME aanging persoonlijk aansprakelijk stellen. Welke rechtsgrondslag moet het schoonmaakbedrijf kiezen voor haar vordering en wat moet zij aanvoeren?

Antwoorden: 

Vraag 1

De student baseert zijn bewering op het arrest Damen/Geho en art. 25 Hrgw. Uit het arrest Damen/Geho volgt inderdaad dat het niet uitmaakt of de derde daadwerkelijk het handelsregister heeft geraadpleegd om bescherming te kunnen ontlenen aan art. 25 Hrgw. Het is echter niet zo dat degene die staat ingeschreven alijd aansprakelijk is. Hij is niet aansprakelijk als de werkelijke eigenaar niet gebonden is (vgl. Conclusie A-G onder 5). Ook is hij niet aansprakelijk jegens een derde die weet dat hij niet de eigenaar is. De derde wordt namelijk enkel beschermd indien hij te goeder trouw is (‘onkundig’), zo blijkt uit art. 25 Hrgw.

Norm:

• Damen/geho 1pnt
• art. 25 Hrgw 1 pnt
• aansprakelijkheid werkelijke eigenaar (door schijn of bekrachiging) 4 pnt
• goede trouw 4 pnt

Vraag 2

De vof is bevoegd vertegenwoordigd door Anne op grond van art. 17 K (haar bevoegdheid is niet uitgesloten of beperkt en de koop van wijn valt binnen het doel van de vof). De vof is dus gebonden. Voor de verbintenissen van de vof zijn -naast de vof- de vennoten hoofdelijk aansprakelijk (art. 18 K). Deze aansprakelijkheid blijft (in beginsel) ook na uitreden bestaan. Omdat de verbintenis van de vof is ontstaan begin april 2017, voor het uitreden van Amber op 1 mei 2017, kan Amber voor het gehele bedrag (10.000 euro) aangesproken worden in prive op grond van art. 18 K. Het verweer van Amber is niet juist omdat de hoofdelijke aansprakelijkheid van de vennoten inhoudt dat zij elk voor de gehele schuld kunnen worden aangesproken zonder dat er voor de schuldeiser een voorgeschreven volgorde van verhaal geldt.

Norm:

• vof bevoegd vertegenwoordigd door Anne 1 pnt
• Art 17 K 1 pnt
• Dus vof verbonden 1 pnt
• Vennoten hoofdelijk verbonden 1 pnt
• Art. 18 K 1 pnt
• Amber is aansprakelijk na uitreden 2 pnt
• Want Amber was vennoot ten ijde van aangaan ovk 1 pnt
• Verweer van Amber slaagt niet/wel + uitleg hoofdelijkheid/redelijkheid en billijkheid 2pnt

Vraag 3

Silke is als commanditaire vennoot (in beginsel) niet aansprakelijk voor de schulden van de vennootschap. Het ontbreken van externe aansprakelijkheid kan worden afgeleid uit art. 20 lid 3 K, dat duidelijk maakt dat de commanditaire vennoot slechts intern gehouden is tot haar inbreng in de venootschap. Wijnleverancier De Fransoos kan Silke derhalve niet aanspreken tot betaling van de 10.000 euro. De Wijnleverancier kan wel Olivier als toetredend beherend vennoot aanspreken voor de betaling van 10.000 euro. Uit het arrest HR Carlande volgt immers dat een toetredend beherend vennoot op grond van art. 18 K (ook) hoofdelijk aansprakelijk is voor schulden van de vennootschap die zijn ontstaan voor zijn toetreden.

Norm:

• De commanditaire vennoot is niet aansprakelijk voor de schulden van de vennootschap 2 pnt
• Art. 20 lid 3 K 1 pnt
• Wijnleverancier kan Silke derhalve niet aanspreken tot betaling 2 pnt
• Olivier als toetredend beherend vennoot aansprakelijk 2 pnt
• HR Carlande + rechtsregel 2 pnt
• Art. 18 K 1 pnt

Vraag 4

Jansen was niet de bevoegd de CV te vertegenwoordigen (art. 17 lid 2 K); ook Verbruggen was als commanditair vennoot niet bevoegd de CV te vertegenwoordigen. De auto wordt echter meteen met winst doorverkocht, waardoor er sprake is van baattrekking (art. 7A:1681 BW) en de CV wordt gebonden. Tevens is aan te nemen dat de CV gebonden is te op grond van art. 3:69 BW; er is sprake van bekrachtiging nu de overige vennoten de auto doorverkopen. Jansen en van Stockel zijn als beherend vennoten hoofdelijk aansprakelijk (art. 18 K). Verbruggen gedraagt zich als beherend vennoot en is daarom ook hoofdelijk aansprakelijk (art. 20 lid 2 jo 21 K) voor alle verbintenissen van de CV. Van de uitzondering van Lunchroom De Katterug is geen sprake, want X wist niet dat hij met een commandiet te maken had. Jansen is weliswaar uitgetreden als beherend vennoot, maar zijn aansprakelijkheid blijft bestaan (art. 18 K). Ook Grijpstra is als toegetreden vennoot hoofdelijk aansprakelijk (HR Carlande). Omdat de CV gebonden is, kan TopAuto zich verhalen op het afgescheiden vermogen van de CV.

Vraag 5

De BV is weliswaar zaakscrediteur (zie vraag 1), maar wat betreft verhaal op een vennoot persoonlijk gelijk te stellen met een privé-crediteur. Ten aanzien van het privévermogen van van Stockel hebben zij dus gelijke rechten.

Vraag 6

Willemijn was gevolmachtigd door haar medematen om opdrachten namens de maatschap te aanvaarden en ze was dus ook bevoegd om de opdracht van Henk te aanvaarden, art. 7A:1679 BW. De uit de onjuiste uitvoering van de opdracht voorvloeiende verplichting om schadevergoeding te betalen vormt een zaakschuld, art. 7:407 lid 2 BW is hierop van toepassing. Deze wetsbepaling houdt in dat degenen die gezamenlijk een opdracht hebben aanvaard (in casu de drie maten) hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de correcte naleving van de opdracht tenzij de tekortkoming in de nakoming van de opdracht deze vennoot niet kan worden toegerekend. Henk kan ieder van de maten voor 12.000 euro aanspreken en dit bedrag verhalen op de privé vermogens met dien verstande dat Wouter en Wim kunnen proberen om aan te tonen dat de tekortkoming niet aan hun kan worden toegerekend. Daarnaast kan Henk het gehele bedrag verhalen op het afgescheiden vermogen van de maatschap.

Vraag 7

Flaan BV kan de bestuurder Willem op grond van art. 6:162 BW aanspreken tot het betalen van schadevergoeding (€ 50.000). Willem heeft persoonlijk onrechtmatig gehandeld jegens Flaan BV omdat hij heeft bewerkstelligd dat de coöperatie haar contractuele verplichting jegens Flaan BV niet nakwam. Hem kan hiervan persoonlijk een ernstig verwijt worden gemaakt. Dit betreft de ‘’frustratie van verhaal’-grond uit HR Ontvanger/Roelofsen.

Vraag 8

Lezen BV heeft door het handelen van K. van Straten schade geleden van ca € 100.000,-. Van Straten kan hiervoor door Lezen BV (vertegenwoordigd door het nieuw aangestelde bestuur) aansprakelijk worden gesteld op grond van art. 2:9 BW. Dit is de zogenaamde interne aansprakelijkheid van de bestuurder jegens de vennootschap. Vereist is dat het bestuur zijn taak onzorgvuldig heeft vervuld. Nu K. van Straten een drukpers heeft gekocht zonder voorafgaande goedkeuring van de RvC heeft hij – en daarmee het bestuur - zijn taak onbehoorlijk vervuld (de overige twee oud-bestuurders kunnen zich misschien disculperen als hen geen ernstig verwijt kan worden gemaakt en niet nalatig is geweest in het treffen van maatregelen om de gevolgen van onbehoorlijk bestuur af te wenden).

Vraag 9 

De schuldeisers kunnen de vof aansprakelijk stellen (i.c. het afgescheiden vermogen), maar ze kunnen ook ieder der vennoten hoofdelijk aansprakelijk stellen op grond van art. 18 WvK. (duidelijk moet worden dat de schuldeiser geheel vrij is in zijn keuze; de vof of een van de vennoten).

Vraag 10 

Gedeeltelijk, want bij de maatschap kunnen de schuldeisers de maten alleen voor gelijke delen aansprakelijk stellen op grond van art. (7A: 1679 en) 7A:1680 BW. Voor het overige geldt hetzelfde als onder vraag 1c (de schuldeisers kunnen ook de maatschap aanspreken; zij zijn vrij in hun keuze wie zij aanspreken).

Vraag 11

Art. 6:162 BW (onrechtmatige daad). Aanvoeren: de Beklamel-norm (herhaald in Ontvanger/Roelofsen): ‘Ter zake van deze benadeling zal naast de aansprakelijkheid van de vennootschap mogelijk ook, afhankelijk van de omstandigheden van het concrete geval, grond zijn voor aansprakelijkheid van degene die als bestuurder (i) namens de vennootschap heeft gehandeld dan wel (ii) heeft bewerkstelligd of toegelaten dat de vennootschap haar wettelijke of contractuele verplichtingen niet nakomt. In beide gevallen mag in het algemeen alleen dan worden aangenomen dat de bestuurder jegens de schuldeiser van de vennootschap onrechtmatig heeft gehandeld waar hem, mede gelet op zijn verplichting tot een behoorlijke taakuitoefening als bedoeld in art. 2:9 BW, een voldoende ernstig verwijt kan worden gemaakt [...]). Voor de onder (i) bedoelde gevallen is in de rechtspraak de maatstaf aanvaard dat persoonlijke aansprakelijkheid van de bestuurder van de vennootschap kan worden aangenomen wanneer deze bij het namens de vennootschapaangaan van verbintenissen wist of redelijkerwijze behoorde te begrijpen dat de vennootschap niet haar verplichtingen zou kunnen voldoen en geen verhaal zou bieden, behoudens door de bestuurder aan te voeren omstandigheden op grond waarvan de conclusie gerechtvaardigd is dat hem ter zake van de benadeling geen persoonlijk verwijt gemaakt kan worden.’ (Zinkend schip scenario)

n.b. 2 punten voor de toetsing